دو نکته در عنوان نامه‌

۱) در عنوان نامه، برای گیرندگان حقوقی، ابتدا نام آنان در یک سطر و سپس عنوان حقوقی‌شان در سطر دیگری (یا هردو در یک سطر) نوشته می‌شود (اگر نام آنان را نمی‌دانیم یا نمی‌خواهیم بنویسیم، تنها به عنوانشان بسنده می‌کنیم). مثال:
در یک سطر:
جناب آقای ...، ریاست محترم سازمانِ ...

در دو سطر:
سرکار خانم ...
مدیرکل محترم ادارۀ ...

یادآوری:
آوردن عناوین و القابی مانند «آیت‌الله»، «استاد»، «حجت‌الاسلام»، «دکتر»، و جز این‌ها در کنار نام افراد ضرورتی ندارد و پیشنهاد نمی‌شود.

۲) در عنوان نامه، مثلاً به‌جای «رئیس»، «مدیر» و «معاون»، به‌منظور رسمیت بیشتر و برای رعایت احترام، از «ریاست»، «مدیریت» و «معاونت» استفاده می‌کنیم. این کاربردها صرفاً مَجازی است و البته درست است، مانند «حضرت» که در اصلِ عربی به معنای «حضور» است، ولی در فارسی به معنای «صاحب حضور» به‌کار می‌رود (حضرت استاد، حضرت امام، و ...) و نیز مانند «جناب» که در اصلِ عربی به معنای «آستان و پیشگاه» است، ولی در فارسی به‌عنوان لقب محترمانه‌ای برای خطاب کردن آقایان به‌کار می‌رود (جناب استاد، جناب قاضی، و ...).
۱‌۴۰‌۰‌/‌‌۱‌‌۱‌/‌‌۳‌۰‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

«آیا چگونه؟!»
در این پویانمایی گفته می‌شود که «آیا چگونه» نادرست است و تنها یکی از این پرسش‌واژه‌ها کافی است؛ یا «آیا» یا «چگونه»، نه هردو با هم.

پاسخی کوتاه و گذرا:
چو بشنوی سخن اهل دل [بخوانید «اهل زبان»] مگو که خطاست/ سخن‌شناس نِه‌ای جان من خطا اینجاست (حافظ)
۱) «آیا» و «چگونه» پرسش‌واژه‌اند.
۲)‌ «آیا» را می‌توان حذف کرد،‌ بی‌آنکه معنای جمله تغییر کند:
- آیا فارسی بلدی؟
- فارسی بلدی؟
۳) ولی دیگر پرسش‌واژه‌ها را نمی‌توان حذف کرد،‌ چون معنای جمله تغییر می‌کند:
- چگونه انسان‌ها خیانت می‌کنند؟
- انسان‌ها خیانت می‌کنند؟
پس «آیا» و «چگونه» را نمی‌توان به‌جای هم به‌کار برد.
۴)‌ «آیا» با سایر پرسش‌واژه‌ها نیز می‌آید تا تأکید بر پرسش و تعجب پرسش‌گر و دور از انتظار بودنِ مسئلۀ موردپرسش را نشان دهد:
- آیا چگونه انسان‌ها خیانت می‌کنند؟!
۵) «آیا چگونه» از قدیم تا امروز در فارسی به‌کار می‌رود:
آیا چگونه می‌گذرد تلخی قفس/ بر طوطیان که بر شکرستان پریده‌اند (وحشی بافقی، قرن ۱۰)
۶) بنابراین «آیا چگونه»، با توجه به کاربرد و معنایی که دارد، درست است.
چند نکته و چند شاهد را هم در این باره ببینید.

سید محمد بصام
@Matnook_com

به‌مناسبتِ ۲۱ فوریه (۲ اسفند)
روز جهانی زبان مادری

«برای حفظ زبان‌ها و گویش‌های محلی آسان‌ترین و کم‌هزینه‌ترین راه آن است که خانواده‌ها آن را به فرزندان خود منتقل کنند و تصور نکنند که کودک ممکن است لهجه پیدا کند، زیرا افرادی که به دو یا چند زبان صحبت می‌کنند، به لحاظ رشد شناختی، بهتر هستند و در زندگی نیز قدرت تحلیل مسائل در آن‌ها بهتر است.» (محمد دبیرمقدم، زبان‌شناس)
"When a person has an accent, it means he can speak one more language than you." — Fernando Lamas
«وقتی کسی لهجه دارد، یعنی می‌تواند به یک زبان بیش از تو حرف بزند.» (فرناندو لاماس، فیلم‌نامه‌نویس آرژانتینی)
۱‌۴۰‌۰‌/۱۲‌/‌‌۰‌۲‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

یک نکته‌ات بگویم!

جملۀ معترضه اگر نیازمند برجسته‌سازی و تأکید باشد، میان دو ویرگول می‌آید. مثال:
«خبر این جریان، که پیامبر یاران و پناهگاه یافته‌است، مخفی نماند و به مردم قریش رسید.» (در غیر این صورت، فقط پس از آن ویرگول‌‌ می‌آید.)

ولی اگر در میان جملۀ اصلی نیاید و به پایان آن منتقل شود، فقط پیش از آن ویرگول می‌آید:
«خبر این جریان مخفی نماند و به مردم قریش رسید، که پیامبر یاران و پناهگاه یافته‌است.»
۱‌۴۰‌۰‌/‌‌۱‌‌۲‌/‌‌۰‌۳‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

من به حال شما گریه می‌کنم!

جافور: من که عرض کردم [به هوا چاقو می‌زند] خونش رو بخواهید!
ابوالقاسم: بدترین کار! ازش یک شهید درست می‌کنند!
جافور: شهید دیگه چیه؟
ابوالقاسم: کسی که مرده‌ش از زنده‌ش خطرناک‌تره. [...]
[قاضی روی بام ظاهر می‌شود]
میر شب: سلام جناب قاضی. آن بالا چه می‌کنید؟
قاضی: آمده‌ام نماز بخوانم جناب میر شب. اینجا آدمی به خدا نزدیک‌تر است. [...]
میر شب: در کار خدا چون‌و‌چرا نیست!
مرجان: [رو به آسمان فریاد می‌زند] ای خدایی که به نامت حرف می‌زنند، حرفی بزن!
[همهمه و تشویش؛ زنان بر سینه می‌زنند]
طیفور: قربان، این از مجازات‌هایی‌ است که باید به‌‌دست عموم صورت بگیرد.
قاضی: البته! او را به خندق محلهٔ گازران ببرید. مواظب باشید که همه در این امرِ خیر شرکت کنند!
مرجان: شکر خدا، مادر، که مرده‌ای و نمی‌بینی به پاکی دخترت چگونه آب دهان می‌اندازند. آه ریاکاران! حق از هر دهنی که گفته شود حق است. ای اهل بلخ! به‌ خدا می‌دانید که بین شما پاک‌تر از من نیست، و شما به نان شب می‌اندیشید تا به حقیقت.
میر شب: دکه‌ها را ببندید! بساط‌ها تعطیل!
گزمه: [می‌خندد] قربان! دستش‌و نمی‌ده.
قاضی: فرصت بده. شاید برای جوانی خودش گریه می‌کند!
مرجان: من به حال شما گریه می‌کنم.
(بهرام بیضایی، دیوان بلخ، ۱۳۴۷)
#منهای_ویرایش
۱‌۴۰‌۰‌/‌‌۱‌‌۲‌/‌‌۰‌‌۶‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

🎼 خونهٔ ما
🎤 مرجان فرساد

مرجان فرساد (زادهٔ ۱‌۳‌۶۲، تهران) پویانما، تصویرگر، خواننده، و ترانه‌سرای ایرانی است که در سال ۱۳‌۸‌۸ به کانادا مهاجرت کرد. او موسیقی و شعر ترانه‌هایش را خودش می‌سازد، که از میان آن‌ها پرتقال من و خونهٔ ما از پرطرفدارترین ترانه‌های اوست.
#منهای_ویرایش
۱‌۴۰‌۰‌/‌‌۱‌‌۲‌/‌‌۰‌‌۶‌
سید محمد بصام
@Matnook_com

«مثه» یا «مثِ»؟

«مثلِ» در گفتاری‌نویسی به‌صورت «مثِ» نوشته می‌شود، نه *مثه. «مثلْ» مانند «چشم» تک‌هجایی است و چنانکه «م» از «چشم»، در حالت اضافه و گفتاری، حذف می‌شود (چشم تو ← چشِ تو، نه *چشه تو)، «ل» نیز از «مثل» حذف می‌شود: مثِ تو، نه *مثه تو. بنابراین «مثه» به‌اصطلاح هکسره و نادرست است. پس نام کتاب آقای جمال میرصادقی به این صورت درست است: دیگه مث تختی نمی‌آد.

یادآوری:
با استناد به «پیکرۀ فارسی روز» (به سرپرستی فرهاد قربان‌زاده)، بسامد «مثه»، که بیشتر در کتاب‌های جمال میرصادقی دیده می‌شود، ۱۲۵ مورد است و بسامد «مث» بیش از ۲۲٫۰۰۰ شاهد! طبق جست‌وجوی گوگل نیز بسامد «مثه» ۲٫۳۵۰٫۰۰۰ و بسامد «مث» ۱۲٫۱۰۰٫۰۰۰ است. درنتیجه، علاوه‌بر این‌که «مثه» از نظر املایی نادرست و تنها «مث» درست است، بسامد آن نیز به‌مراتب کمتر است.
۱‌۴۰‌۰‌/‌‌۱‌‌۲‌/‌‌۰‌۷‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

رادیو گفت‌وگو، برنامۀ گفت‌وگوی فرهنگی
موضوع: «فرهنگ‌نویسی فارسی»
۷ اسفند ۱۴۰۰
کارشناسان: فرهاد قربان‌زاده و عفت امانی

فرهاد قربان‌زاده
@azvirayesh

یک نکته در نامه‌نگاری (۱)

در ویرایش یا نگارشِ نامه‌های اداری، بهتر است همواره از واژه‌های فارسی و رسمی استفاده کنیم. ولی واژه‌های فارسی در صورتی مناسب‌اند که از نظر سبکی و معنایی و کاربردی، هم با واژه‌های غیرفارسی برابری کنند و هم گوش‌آشنا باشند. بنابراین نه سَره‌نویسیِ مطلق پسندیده است و نه زیاده‌روی در کاربرد واژه‌های متکلفانه و بیگانه. همچنین شایسته است که کوتاه و گویا بنویسیم. ولی نه آن‌قدر کوتاه که فهمِ پیام دشوار شود (ایجاز مُخِل) و نه آن‌قدر دراز که دیریاب و رنج‌آور گردد (اِطناب مُمِل). دو نمونه:

ناویراسته (۱):
با سلام، احتراما باستحضار میرساند در راستای همدلی و همکاریهای سازنده با شما ناشرین محترم و برای مرتفع کردن مشکلات نشر بویژه مدیریت هزینه‌ها و حمایت از انجمن ناشران کمک آموزشی، لیتوگرافی و چاپ [...] در خصوص ارائه خدمات طراحی، لیتوگرافی، چاپ و صحافی در خدمت شما عزیزان فرهیخته و فرهنگی میباشد و افتخار داریم که سالیان سال در کنار شما بوده و خواهیم بود و با در کنار هم بودن خواهیم توانست از این بحرانها عبور نماییم و معروض میداریم که بخشی از سود حاصله از خدمات این مجموعه برای حمایت از انجمن هزینه خواهد شد.
با احترامات عالیه
مدیر لیتوگرافی و چاپ [...] (۱۰۳ واژه)

ویراسته (۱):
با سلام و احترام
به آگاهی می‌رساند لیتوگرافی و چاپِ [...]، به‌منظور مدیریتِ بهینهٔ هزینه‌ها و نیز حمایت از انجمن ناشرانِ کمک‌آموزشی، آمادگی و افتخار دارد در زمینهٔ طراحی، لیتوگرافی، چاپ و صحافی، با ناشران و دست‌اندرکارانِ کتاب همکاری کند. گفتنی است بخشی از سودِ خدماتِ این مجموعه صَرف حمایت از انجمن خواهد شد.
با سپاس
مدیر لیتوگرافی و چاپِ [...] (۵۹ واژه)

ناویراسته (۲):
مستدعی است نسبت‌به پرداخت حق‌الزحمه‌هایی که مورد تصویب قرار گرفته‌است دستور مقتضی را صادر فرمایید. (۱۵ واژه)

ویراسته (۲):
خواهشمند است دستور فرمایید دستمزدهای تصویب‌شده پرداخت گردند. (۸ واژه)
‌۱‌۳‌‌۹۹‌/۱‌۱/‌۲‌‌۸‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

پیشوندهای تصریفی

در فارسی، سه پیشوند وجود دارد که در تصریف فعل به‌کار می‌رود و وجه متفاوتی از آن را نشان می‌دهد:

۱) «می-»: می‌روم، می‌خورده‌است، برمی‌داشت، ... .
۲) «بِـ-/ بُـ-»: بِزن، بِایست، بُرو، بیا، ... .
۳) «نَـ-/ مَـ‌-»: نَرو، نَایست، نَنشین، مَیازار (گونۀ ادبی)، ... .

یادآوری:
۱) پیشوند تصریفیِ «می-»، چه در نوشتارِ معیار و چه در شکسته‌نویسی، همواره نیم‌فاصله نوشته می‌شود. مثال:

معیار:
می‌اندیشد، می‌‌برده‌است، می‌خواهم بروم،‌ برمی‌گردیم، ... .

شکسته:
می‌گه،‌ می‌رین، می‌ده، ورمی‌افته، می‌آن، می‌اومد، می‌اُوُرده‌ن، می‌خواد، وای‌می‌سته،‌ بَرِش‌می‌گردونه، می‌ندازه، ... .

۲) فعل‌هایی که مصدرشان با «ا» آغاز می‌شوند، در پیوند با پیشوند تصریفیِ «بِـ-» و «نَـ-»، فقط «ا» در آن‌ها به «ی» تبدیل می‌شود و همیشه پیوسته نوشته می‌شوند. مثال از سه فعل «اَندیشیدن» و «اِنگاشتن» و «اُفتادن»:

درست:
بیندیشد، بینگارد، بیفتد/ نیندیشد، نینگارد، نیفتد.

نادرست:
بی‌اندیشد، بی‌انگارد، بی‌افتد/ بیاندیشد، بیانگارد، بیافتد.

سید محمد بصام
@Matnook_com

«عبارت فعلی» چیست؟

تعریف:
«عبارت فعلی» (یا «فعل گروهی») نوعی فعل مرکب با معنای معمولاً مَجازی است که از دو بخش غیرفعلی (صرف‌ناپذیر) و فعلی (صرف‌پذیر) تشکیل شده‌است، مانند «به‌دست آمدن» و «جیب کسی را خالی کردن». بخش غیرفعلی معمولاً با حرف اضافه یا اسم آغاز می‌شود. بخش فعلی نیز یا فعل ساده است (مانند «به‌جا آوردن») یا پیشوندی (مانند «از میان برداشتن») یا مرکب (مانند «دست از پا خطا کردن»).

فاصله‌گذاری:
عبارت‌های فعلی همیشه بافاصله نوشته می‌شوند، چه در حالت مصدری و چه صرف‌شده.
حالت مصدری: «افشاگری مهم پوتین دربارۀ در اختیار داشتن یک سلاح خاص» (از اینترنت)
حالت صرف‌شده: «به هنر پناه می‌بریم تا حقیقت ما را از پا درنیاورَد.» (فریدریش نیچه)

یادآوری:
اگر عبارت فعلی با «به» آغاز شود، می‌توانیم بخش غیرفعلی آن را با نیم‌فاصله بنویسیم:
«موفقیت یعنی به‌دست آوردن آنچه می‌خواهی. خوشبختی یعنی خواستن آنچه به‌دست می‌آوری.» (دیل کارنِگی)
#دستورزبان #فاصله‌گذاری
۱‌۴۰‌۰‌/‌‌۱‌‌۲‌/‌‌۱‌۲
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

سرفصل‌های اصلی
کارگاه تخصصی نامه‌نگاری

- شش گونۀ زبانی در متن‌های ادبی و غیرادبی کدام‌اند؟
- ویژگی و تفاوت گونه‌های رسمی و غیررسمی چیست؟
- چگونه گونۀ‌ رسمی را از غیررسمی تشخیص دهیم؟
- ملاک ترجیح واژه‌ها در زبان معیار و نوشتارهای رسمی چیست؟
- نامۀ‌ اداری چیست و انواع آن کدام است؟
- کاغذ نامه چه ویژگی‌هایی دارد و نکات چهارگانۀ‌ آن چیست؟
- فاصله‌گذاری متن نامه در کاغذهای گوناگون چگونه است؟
- نامه را با چه عناوینی نمی‌توان و نباید آغاز کرد؟
- تفاوت عنوان حقوقی و حقیقی در نامه‌های اداری چیست؟
- ترتیب فرستنده و گیرنده در نامه‌های اداری چگونه است؟
- موضوع نامه را چگونه باید نوشت؟
- متن نامه را با چه عناوینی نباید آغاز کرد؟
- چگونه رده‌های گوناگون اداری را بنویسیم و دسته‌بندی کنیم؟
- بخش‌های سه‌گانۀ نامه چیست و چگونه نوشته می‌شود؟
- صورت‌های شش‌گانۀ مقدمۀ نامه چیست و چگونه نوشته می‌شوند؟
- تفاوت «بازگشت» و «عطف» و «پیرو» در نامه‌های اداری چیست؟
- ویژگی‌های پیام اصلی نامه چیست و چگونه باید باشد؟
- در پایان و امضای نامه چه می‌نویسیم و چگونه؟
- چگونه به دیگران «رونوشت»‌ بزنیم و آن‌ها را بنویسیم؟
- نامۀ حقوقی با نامۀ حقیقی چه تفاوتی دارد؟
- در نامه‌نگاری، از چه تعابیری می‌توان استفاده کرد و از کدام‌ها نه؟
- املا و رسم‌الخطِ درستِ واژه‌ها را چگونه تشخیص دهیم؟
- واژه‌های نامناسبِ نامه‌نگاری کدام‌اند و معادل‌های فارسی‌شان چیست؟
- چگونه درخواست خود را در یک پاراگرافِ درست بنویسیم؟
- بخش‌های اصلی پاراگراف کدام است و چه ویژگی‌هایی دارد؟
- درازنویسی در نامه‌نگاری چیست و نمونه‌های آن کدام است؟
- چگونه نیم‌فاصلۀ استاندارد را در وُرد فعال کنیم؟
- کدام واژه‌ها را بافاصله و کدام را نیم‌فاصله یا سرهم بنویسیم؟
- چگونه کلمات دواملایی یا چنداملایی را تشخیص دهیم؟
- قواعد ده‌گانۀ عددنویسی چیست؟
- عددها را رقمی بنویسیم یا حروفی و چرا؟
- چگونه یک نامۀ اداری را نشانه‌گذاری کنیم؟
- کاربردِ درستِ ویرگول،‌ نقطه‌ویرگول،‌ نقطه، و دیگر نشانه‌ها کجاست؟
- و ده‌ها نکتۀ جدید و کاربردی در ویرایش نامه‌ها و درست‌نویسی متن‌ها...!

🌟مدت: ۵ ساعت ویدیو ضبط‌شده همراه با جزوات دوره
🎁+ هدیۀ ویژە برای شما:‌ ۳۱ کلیپ آموزش وُرد و ۸۸ ترفند مخفی در وُرد + بستۀ کمک‌آموزشی ویرایش

👩🏻‍💻ثبت‌نام سریع و آسان:👇
@MatnookAdmin3
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com