ساده‌نویسی چیست؟

من ساده‌نویسی را این‌گونه تعریف می‌کنم:
نوشتن جمله‌ به‌ شیوه‌ای که آسان خوانده و بی‌درنگ فهمیده شود، چه کوتاه باشد و چه بلند. به سخن دیگر، هر جمله‌ای ـ با هر موضوعی و برای هر مخاطبی که باشد ـ فقط باید یک بار خوانده شود و با یک بار خوانده شدن هم فهمیده شود (روشن است که ساده‌نویسی دربرابر پیچیده‌نویسی قرار می‌گیرد، نه لزوماً درازنویسی). اینک دو نمونه:
پیچیده:
آقای خمینی در نامه‌ای که برای مجلس خبرگان قانون اساسی، یعنی مجلس بازنگری قانون اساسی که خودش قبلاً تشکیل داده بود، نوشت گفت: مرجعیت دیگر لازم نیست، فقط شرط اجتهاد کفایت می‌کند.
ساده:
آقای خمینی در نامه‌ای به مجلس خبرگان قانون اساسی، که پیش‌تر آن را تشکیل داده بود، نوشت: «مرجعیت دیگر لازم نیست، فقط شرط اجتهاد کفایت می‌کند.»
پیچیده:
پدرش عبدالله از مردم بلخ در روزگار نوح پسر منصور سامانی كه در آن عهد از شهرهای بزرگ بود، كار دیوانی در روستای خرمیثن در نزدیكی روستای افشنه پیشه و با دختری به نام ستاره ازدواج كرد.
ساده:
پدرش، عبدالله، اهل بلخ بود و در زمان نوح،‌ پسر منصور سامانی، می‌زیست. در آن زمان، بلخ از شهرهای بزرگ بود. عبدالله در روستای خُرمَیثَن در نزدیکی اَفشَنه به پیشۀ دیوانی پرداخت و با دختری به نام ستاره ازدواج کرد.

اما این‌که چگونه ساده بنویسیم و جمله‌ها را ساده کنیم بحث دیگری است که باید روش‌های آن را آموخت.
این را هم ببینید: جمله‌های «دیریاب» و «زودیاب».
#ویرایش_زبانی
۱۴‌۰‌۲‌/۰‌۹/‌۰‌‌۴‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

دربارهٔ واژهٔ «کیک»
به‌مناسبت ۲۶ نوامبر، روز کیک

واژۀ «کیک» را از واژۀ انگلیسی cake گرفته‌ایم که گویا برگرفته از نروژی باستان kaka و آن هم از ژرمنی غربی -kokon* است. این واژه در انگلیسی از سدۀ سیزدهم میلادی رواج یافته‌است. فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای cup cake, fairy cake, patty cake، «کیک فنجانی» و برای mug cake، «کیک لیوانی» و برای sponge cake، «کیک اسفنجی» و برای cheesecake، «کیک پنیر» را تصویب کرده‌است. (قابل توجه فرنگی‌مآبان: این‌قدر نگویید و ننویسید «چیزکیک»! )
جالب است بدانید «کیک» (نه cake) در فارسی قدیم به معنای «مردمک چشم» بوده‌است: به روز معرکه به انگشت اگر پدید آید/ ز خشم برکَند از دور کیکِ اهریمن (مُنجیک، شاعر سدۀ چهارم).
#واژه‌شناسی
۱۳‌۹۹/‌۱۰/‌۱۳‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

#چالش_ویرایش
ویراسته:
سلام. خوبی رفیق؟ می‌خوام ازت دعوت کنم تا یک بار داستان کوتاه کوک چهارم‌و بخونی. خیلی‌خیلی قشنگه. یادت نره‌ها! خداحافظ.

مهم‌ترین نکته‌ها:
۱) «یک بار» عدد + معدود (گروه اسمی) است و بافاصله نوشته می‌شود: یک/ ده/ صد بار؛ یک بار/ دفعه/ مرتبه. این را هم ببینید: فاصله‌گذاری ۳۳۵ واژه و عبارت «یک»دار.
۲) صورت گفتاری «را»، اگر پس از واژۀ پایان‌یافته به صامت بیاید، «-و» است و با نیم‌فاصله نوشته می‌شود: داستان کوتاه کوک چهارم‌و.
۳) داستان را مطالعه نمی‌کنند، می‌خوانند. پس «خواندن» بهتر است.
۴) «خیلی‌خیلی» با نیم‌فاصله نوشته می‌شود. دلیلش را اینجا ببینید.
۵) نوشتن واژه‌بست «-ها» با املای «آ» نادرست است. بیشتر بدانید: واژه‌بست «-ها».
#گفتاری‌نویسی
۱‌۴‌۰‌۱/‌۱‌۰/‌۱‌‌۲‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

#چالش_ویرایش
ویراسته:
معاون بازرگانی سازمان صمت اصفهان با اشاره به استفاده از کنجد در نانوایی‌ها گفت:
هیچ‌یک از نانوایی‌های یارانه‌ایِ استان نباید از کنجد استفاده کنند و تنها موظف به پخت نان مصوب هستند.

نکته‌ها:
۱) وقتی «افزود» درست است که ابتدا سخنی گفته باشد و سپس چیزی بر آن بیفزاید.
۲) در این جمله، با فعل منفیِ «ندارند» باید «هیچ‌یک» بیاید، نه «همه».
۳) «نانوای یارانه‌ای» نداریم، «نانوایی یارانه‌ای» داریم.
#ویرایش_زبانی
۱‌۴۰‌۲‌/۰‌‌۹/‌۰‌‌۸‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

🔺نازی سنگ‌سفیدی، دکتری زبان و ادبیات فارسی، از خراسان رضوی (سبزوار)

🎞ویدئو سایر شرکت‌کنندگان:
@Matnook_01
🔰کانال مؤسسه در تلگرام:
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

شیوۀ نگارش واژۀ پایان‌یافته به واکه + فعل «است» در گفتاری‌نویسی

واکۀ a: جواب من نَه‌ئه.
واکۀ e: خونه‌شون پُر گربه‌س.
واکۀ o: اون کتابه مال توئه؟
واکۀ â: این عکس سارائه/ ساراس.
واکۀ u: این که شامپوئه، نرم‌کننده نیست.
واکۀ i: شالش قهوه‌ایه، ولی مانتوش آبیه.

این را هم ببینید: قواعد گفتاری‌نویسی فعل‌های ربطی.
#املا_رسم‌الخط #گفتاری‌نویسی
۱‌۴‌۰‌۱/‌۱‌۰/۲۵‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

معیار ترجیح وام‌واژه‌های دواملایی چیست؟ «ایده‌آل» یا «ایدئال»؟
#املا_رسم‌الخط
۱‌۴‌۰‌۱/‌۱‌۰/۲‌‌۸‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

یک‌ نکته‌ات بگویم!

یکی از کاربردهای نقطه‌ویرگول قبل از جمله‌ای است که از نظر دستوری کامل است، ولی نمی‌تواند به‌تنهایی به‌کار رود، چون فقط با جملۀ پیش از خود معنا می‌یابد و کاملاً به آن مرتبط است. بنابراین جملۀ تصویر را این‌گونه نشانه‌گذاری می‌کنیم:
«جدایی مانند قطعِ‌عضو است؛ زنده می‌مانی، اما کمتر از پیش هستی.» (مارگارت اَتوود)

یادآوری:
کسرۀ «قطعِ‌عضو» خفیف است و بنابراین با نیم‌فاصله نوشته می‌شود، مانند «قطعِ‌امید»، «قطعِ‌رابطه»،‌ و «قطعِ‌نظر» (گذاشتن کسره‌ها الزامی نیست).

این را هم ببینید: ۴ کاربرد نقطه‌ویرگول!
#نشانه‌گذاری #فاصله‌گذاری
۱۳‌۹۹/۰‌۸/‌۲۷‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

«مابازا» یا «مابه‌ازا»؟

واژۀ عربی «مابازاء»، به معنای «آنچه در مقابل چیزی قرار دارد یا داده می‌شود»، مرکب است از «ما» + «بـ» + «ازاء». پس املای درست آن «مابازاء» است، نه *مابه‌ازاء، چون «بـ» حرف جَرِّ عربی است، نه حرف اضافۀ فارسی.
همزه یا به‌اصطلاح «بست چاکنایی» در فارسی تلفظ نمی‌شود. بنابراین می‌نویسیم «مابازا» (بدون همزۀ پایانی)، مانند «آرا، اعضا، املا، انشا». در حالت اضافه، فقط «یِ»یِ میانجی افزوده می‌شود: «۱۲ روز کسر خدمت مابازای یک ماه ایثارگری» (از یک وبگاه خبری).

یادآوری:
این پنچ واژه به همین صورت نوشته می‌شوند (یعنی با «به»): «مابه‌الاختلاف»، «مابه‌الاشتراک»، «مابه‌الامتیاز»، «مابه‌التفاوت»، «مابه‌النزاع». البته این «به»ها حرف جَرّ + ضمیرند، نه «به»ی فارسی.
#واژه‌شناسی #املا_رسم‌الخط
۱۳۹‌۹/‌۰۹/‌۲۲‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

ترجمۀ این کتاب در مؤسسۀ متنوک مقابله و سپس ویرایش شده‌است.
#نمونه‌کارها
سفارش ویرایش:
zil.ink/matnook_support
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

قصۀ میلاد عیسى‌بن مریم
به‌مناسبت ۴ دی/ ۲۵ دسامبر، زادروز وی

اما حدیث عیسى‌بن مریم علیه‌السلام چنان بود که زکریا علیه‌السلام یکى حجره داشت که از بهر مریم پرداخته بود و هیچ خلق بدان حجره نرفتى هرگز، مگر زکریا. و چون [مریم]‏ به جایگاه حیض رسید، یک بار حایض شد و پاک گشت و دوم بار حایض شد و پاک گشت. پس زکریا بفرمود تا او را آب بردند تا سر بشورد. و چون آب برده بودند، مریم درِ خانه استوار کرد و پرده بر سر بام ببست و سر خویش بشست و جامه اندر پوشید و درِ خانه همچنان محکم بسته بود. ناگاه نگاه کرد، مردى را دید آنجا ایستاده! و مریم از او بشکوهید و بهراسید و گفت: بازداشت خواهم به خداى از تو، اگر پرهیزگارى. و آن مرد جبریل علیه‌السلام بود به ‌صورت مردى آنجا ایستاده. پس چون جبریل علیه‌السلام دانست که او بترسیده‌است از وى، همان‌گاه خویشتن را آشکارا کرد و گفت: مترس که من جبریلم، رسول خداى‏ عزوجل، و آمده‌‏ام تا ترا بدهم غلامى پاک. پس مریم گفت: چگونه باشد مرا فرزندى، و هیچ آدمى مرا بِنَساویده‌است [= لمس نکرده‌است] و گِرد من نگردیده و من نیز نبودم بلاوه [= بلایه: زن بدکاره]. گفت: آرى چنین است، ولکن خداى تعالى گفت بیافرینم آنچه خواهم. پس جبریل به مریم اندر دمید تا مریم بار گرفت با عیسى. و همچنان همى بود تا وقت بار نهادن.
پس چون مریم را درد زادن گرفت، برخاست و از شهر بیرون رفت و بدان صحرا یک بُنِ [= درختِ] خرما بود خشک‌شده و بر بُنِ [= پایِ] آن درخت بنشست و درد همى خورد و همى بود از درد زادن که بگرفته بود و از شرم مردمان می‌گفت که اى واى! بارى [= ای کاش] من بِمُردمى پیش از این یا هرگز خود نبودمى. پس بدان بُنِ خرمابُن رفت و دست در آن خرمابن زد. و سال‌ها بود تا آن خرمابن خشک شده بود. و چون مریم دست در آن زد، حق‌تعالى‏ به قدرت خویش آن را سبز گردانید و خرما بدو پیدا آمد.
و چون عیسى از مادر در وجود آمد، همان ساعت مادر را آواز داد و گفت: هیچ اندوه مدار که خداى عزوجل بدان جوىْ آبِ روان بازداد. برخیز و این درخت را بجنبان تا خرما فرو ریزد و خرما بخور و آب که در جو می‌آید بخور و هیچ اندوه مبر و با هیچ خلق سخن مگوى و هر کس که پیش تو آید و سخنى پرسد یا گوید، بگو که من روزۀ نذر کرده‌‏ام. و در آن وقت هر کس که روزه داشتى با کسى سخنى نگفتى. پس چون مریم آواز شنید که اینک آب روان بخور و از این درختْ خرما فرو ریز و بخور، مریم گفت: یا رب، چون بود که در آن وقت که بدان حجره اندر می‌بودم، در زمستان میوۀ تابستانى سو[ى‏] من می‌فرستادى و در تابستان میوۀ زمستانى و اکنون این درخت را همى باید جنبانید تا خرما فرو ریزد و بخورم؟ آوازى آمد که: از بهر آن‌که اکنون دلت دو تا گشته‌است و در آن وقت یک تا بود.
پس مردمان جمله روىْ سوى زکریا نهادند و او را گفتند که: این زن را چرا نگاه نداشتى تا آبستن گشت و فرزندى آورد؟ زکریا گفت: هرگز هیچ آدمى سوى او نرفت و او را چنان نگاه داشتم که هیچ خلقى روى او نیز هم ندید. پس جمله مردمان برخاستند و پیش مریم رفتند و گفتند که: اى مریم، تو این کودک را از کجا آوردى؟ و هرگز تو هیچ شوهر نکرده‏‌اى. پس مریم ایشان را چنان نمود که من روزه مى‏‌دارم و با کس سخن نمى‏‌گویم. و روزۀ ایشان بدان وقت چنان بود که از سخن و گفتار بازایستادندى و هیچ سخن با کس نگفتندى و از طعام خوردن بازایستادندى. [آن‌گاه] اشارت کرد سوى عیسى. ایشان گفتند که: چگونه با کودکى که در گهواره است سخن گوییم؟ عیسى علیه‌السلام گفت: منم بندۀ خداى عزوجل و مرا بدهد کتاب، یعنى انجیل، و مرا پیغامبرى کند و مرا کند مبارک، هر کجا که باشم، و مرا اندرز کرد به روزه و نماز و زکات دادن تا زنده‏ باشم. مرا فرمود نیکى کردن با مادرِ من و نکرد مرا جبارى بدبخت. پس گفت: سلام باد از خداى بر من آن روز که بزادم از مادر و آن روز که بمیرم و آن روز که مرا برانگیزند.
پس چون عیسى علیه‌السلام این سخن‌ها بگفت، خلق بر او فتنه شدند و خلق از بهر عیسى به سه گروه شدند. گروهى گفتند عیسى پسر خدای است و گروهى گفتند عیسى خود خدای است که بر آسمان بود و اکنون فرو آمد و به شکم مریم اندر شد و اکنون بیرون آمد و با خلقان سخن همى گوید و گروهى گفتند نه، که او پیغامبر خدای است.
ترجمۀ تفسیر طبری (چاپ دوم: تهران، توس، ۱۳۵۶)، به کوشش حبیب یغمایی، ج ۱، ص ۲۱۴ تا ۲۱۸ (با اندکی تلخیص و ویرایش)
#پرسه_در_متون
۱‌۴۰‌۱/۱‌۰/‌۰‌۴‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

زادروز عیسی‌بن مریم، پیام‌آور صلح و دوستی، بر همگان، به‌ویژه بر مسیحیان گرامی، مبارک. 🎄
داستان میلاد عیسی‌ از متنی کهن و هزارساله: اینجا.
#منهای_ویرایش
۱‌۴۰‌۲‌/۱‌۰‌/‌‌۰‌۴‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

یا مریمُ! إنَّ اللهَ یُبَشِّرُکِ بکلمةٍ مِنهُ اسمُهُ المسیح (سورۀ آل‌عمران، آیۀ ۴۵)

و در «مسيح» چند قول‌ها گفتند مفسران. بعضى گفتند فعيل است به معنى مفعول؛ يعنى «ممسوحٌ مطهّر مِن الأقذار: پاكيزه و ماليده بود از پليدی‌ها».
و گفته‌‏اند ممسوح بود به بركت.
و گفته‌‏اند براى آن‌كه از مادر بزاد به روغن اندوده.
و گفته‌‏اند براى آن‌كه ممسوح‌القدمَين بود؛ جمله پاى او بر زمين نشستى، ارتفاع نداشت ميان پاى او.
و گفته‌‏اند براى آن‌كه جبريل پَر در او ماليد تا شيطان را بر او سبيل نباشد در وقت ولادت.
و بعضى دگر گفتند فعيل است به معنى فاعل، چون «سميع» و «عليم». آن‌گه خلاف كردند. بعضى گفتند براى آن‌كه او دست در بيماران و خداوندان عاهت [= «فساد و بلا»] ماليدى، نيک شدندى.
كلبى گفت: براى آن‌كه دست بر چشم اَكمه [= «کور مادرزاد»] نهادى، بينا شدى.
و بعضى دگر گفتند براى آن‌كه در زمين بسيار سياحت كردى و رفتى. [...] يعنى «زمين‌پيماى» باشد. و در حق عيسى، عليه‌السلام، هم اين وجه توان گفتن كه «مسيح» فعيل باشد از «مساحت» تا «ميم» زيادت نباشد، بل آن اصل كلمه بوَد.

ابوالفتوح رازی، روض الجِنان و روح الجَنان فی تفسیر القرآن (چاپ اول: مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۴۰۸ ق)، به کوشش محمدمهدی ناصح و محمدجعفر یاحقی، ج ۴، ص ۳۲۲ و ۳۲۳
#پرسه_در_متون
۱‌۴۰‌۲‌/۱‌۰‌/‌‌۰‌۴‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

گفت‌وگو با فروغ فرخزاد در سال ۱۳۴۳ دربارهٔ شعر امروز ایران

رادیو ایران، برنامهٔ صدای شاعر
بازنشر به‌مناسبت ۸ دی
زادروز فروغ فرخزاد
#منهای_ویرایش #ادبیات
۱‌۴۰‌۲‌/۱‌۰/‌۰‌‌‌۸
سید محمد بصام
@Matnook_com

تولّدی دیگر، «عروسک کوکی»
شعر و صدای فروغ فرخزاد
#منهای_ویرایش #ادبیات
۱‌۴۰‌۲‌/۱‌۰/‌۰‌‌‌۸
سید محمد بصام
@Matnook_com

«من خوشبختانه یک زنم.»
کمتر از ۷ دقیقه با فروغ فرخزاد
#منهای_ویرایش #ادبیات
۱‌۴۰‌۲‌/۱‌۰/‌۰‌‌‌۸
سید محمد بصام
@Matnook_com