مهجور: ۱) دورافتاده، مبتلا به هجران (من مانده‌ام مهجور از او بیچاره و رنجور از او / ... ــ سعدی)؛ ۲) ویژگی سخنی که ناآشناست و دیگر به کار نمی‌رود (لغات مهجور فارسی و عربی).

محجور: در اصطلاح فقه و حقوق، ویژگی آن‌که عقل ندارد یا به بلوغ نرسیده‌است و نمی‌‌تواند در اموال خود دخل‌وتصرف کند (مادۀ ۶۸۷ ق. م.: ضامن شدن از محجور و میت صحیح است).

ببینید: املا چیست؟.
#املا_رسم‌الخط
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com

سلسله‌چالش‌های ویرایش گروه متنوک (۴)

آنچه در این ویدیو می‌آموزید:
- جایگاه «-ی» نکره
- کاربرد «توسطِ» و درستی آن
- فعل ناقص (وجه وصفی)
- حذف فعل به قرینه و قواعد آن
- کاربرد نادرست ماضی ساده به‌جای ماضی نقلی
- شیوۀ نگارش نام‌های خاص فرنگی در فارسی
+ معرفی یک کتاب مفید برای نویسندگان،‌ مترجمان، و ویراستاران
#تمرین_ویرایش
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com

اگر «بلکه» بین دو جمله بیاید، قبل از آن ویرگول می‌گذاریم و اگر بین دو واژه یا عبارت بیاید، هیچ نشانه‌ای نمی‌گذاریم:
- قبل از قضاوت کردن باید بفهمی که در برابر واقعیت نباید به سجده افتاد، بلکه باید با دید انتقادی به آن نگریست. (فدریکو فلینی، فیلمنامه‌نویس ایتالیایی)
- فیلترینگ نه‌تنها به مردم بلکه به دولت هم آسیب‌ زده‌است. (از اینترنت)؛ جان خواهم از خدا نه یکی بلکه صد هزار / تا صد هزار بار بمیرم برای یار (هلالی جغتایی)

یادآوری: تصویر این فرسته از گروه پشتیبانی دورهٔ جامع ویرایش متنوک است که در آن به پرسش‌های ویرایش‌آموزان و دانشجویانم پاسخ می‌دهم.
#نشانه‌گذاری
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com

سلسله‌چالش‌های ویرایش گروه متنوک (۵)

در این ویدیو، با نقد و اشکالات بخشی از دستور خطّ فارسی فرهنگستان (ویراست جدید) آشنا می‌شوید. همچنین قاعدۀ فاصله‌گذاری «چه» را هم می‌آموزید: کجا «چه» بافاصله نوشته می‌شود، کجا با نیم‌فاصله و کجا پیوسته؟
#دستورزبان #فاصله‌گذاری
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com

دربارهٔ «بلک‌فرایدی»

«بلک‌فرایدی» (black friday)، که به معنای «حراج کالاها یا ارائهٔ خدمات با تخفیف‌های استثنایی در آخرین جمعهٔ ماه نوامبر» است، اولین بار در آمریکا به‌ کار رفت. سپس با همین تعبیر و گاهی با اندکی تغییر در دیگر کشورها نیز رواج یافت. ترجمهٔ لفظ‌به‌لفظ آن «جمعهٔ سیاه» یا «سیاه‌جمعه» است.
«جمعهٔ سیاه» برای ایرانیان همچنان یادآور کشتار مردم در ۱۷ شهریور ۱۳۵‌۷ در خیابان و میدان ژاله است، چنان‌که برای آمریکاییان یادآور رسوایی بازار طلا در ۲۴ سپتامبر ۱‌۸۶۹ بود. بنابراین، از آنجا که عبارت «جمعهٔ سیاه» ناخوشایند بود و «سیاه‌جمعه / سیاجمعه» نیز به‌لحاظ معنایی شفاف نبود، برخی «حراج جمعه» را به‌ کار بردند و سپس از روی آن، طبق فرایند آمیزه‌سازی (= ادغام دو یا چند واژه و ساختن یک واژهٔ جدید از آن‌ها)، «حراجمعه» را ساختند. برخی نیز به‌تازگی «جمعۀ هیجان‌انگیز» می‌گویند و می‌نویسند که زیباست و نشانهٔ ارج نهادن به زبان ملی‌مان، فارسی.
#واژه‌شناسی
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com

🔺معصومه تقی‌زاده، دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی و مترجم ۸ عنوان کتاب

🎞ویدئو سایر شرکت‌کنندگان:
@Matnook_01
🔰کانال مؤسسه در تلگرام:
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

کانال پرمحتوای «زبان‌شناسی همگانی» برای علاقه‌مندان به دانش زبان‌شناسی:
https://www.tg-me.com/linguiran/3
#زبان‌شناسی
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com

انواع ویرایش

به یک اعتبار، ویرایش را از دو جهت می‌توان بررسی و تقسیم‌بندی کرد:
۱) از جهت کیفی: صوری و زبانی؛
۲) از جهت کمّی: حداقلی و حداکثری.

در ویرایش صوری چه می‌کنیم؟
مهم‌ترین و رایج‌ترین کارها: اصلاح غلط‌های املایی؛ یکدست کردن رسم‌الخط؛ اصلاح فاصله‌گذاری؛ اصلاح یا اِعمال نشانه‌گذاری؛ اِعمال قواعد عددنویسی، فرمول‌نویسی، آوانویسی، حرکت‌گذاری، و کوته‌نوشت‌ها؛ بررسی تیترهای اصلی و فرعی، سرصفحه‌ها، پانوشت و/یا پی‌نوشت، عناوین بخش‌ها و فصل‌ها، جدول‌ها، نمودارها، عکس‌ها؛ تنظیم و اصلاح پاراگراف‌ها، نقل‌قول‌ها، و ارجاعات درون‌متنی و/یا برون‌متنی مطابق با شیوه‌نامه‌های معتبر (مانند APA)؛ تنظیم و تصحیح کتاب‌نامه.

در ویرایش زبانی چه می‌کنیم؟
مهم‌ترین و رایج‌ترین کارها: معیارسازی متن بر پایۀ موضوع و مخاطب؛ ساده‌سازی و روان‌سازی؛ کوتاه کردن یا بازنویسی بندهای پیچیده و دیریاب؛ حذف، کاهش، یا تلخیص مطالب تکراری، غیرضروری، نامستند، مبتذل، و نامتعارف؛ اصلاح، تنظیم، و جابه‌جایی مطالب برای انسجام متن و رعایت سِیر منطقی آن (ترجیحاً با هماهنگی و مشورت با نویسنده)؛ افزودن برخی مطالب مفید یا فراموش‌شده در متن، پانوشت،‌ یا پی‌نوشت؛ رفع خطاهای دستوری، ساختاری، و جمله‌بندی؛ ابهام‌زدایی از عبارت‌های نارسا و نامفهوم؛ انتخاب برابرهای مناسب (در صورت لزوم)؛ بازخوانی کامل متن (دست‌کم دو بار).

یادآوری:
در ویرایشِ صوری همیشه حداکثری ویرایش می‌کنیم (یعنی کامل و مطابق با شیوه‌نامه) و در ویرایشِ زبانی گاه حداقلی و گاه حداکثری. به خاطر داشته باشیم که اصل در ویرایشِ زبانیْ حداقلی است (یعنی اصلاح زبان متن با کمترین تغییر)، مگر متن یا بخشی از آن نیازمند ویرایش حداکثری باشد.
#ویرایش_زبانی
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com

پیشوند تصریفی «بِـ ـ» و «نَـ ـ» در پیوند با فعل‌های آغازشده با الف (مانند «اَرزیدن»، «اُفتادن»، «اِنگاشتن») به این صورت نوشته می‌شوند: بیرزد، نیرزد (نه *بیارزد، *نیارزد)؛ بیفتد، نیفتد (نه *بیافتد، *نیافتد)؛ بینگارد، نینگارد (نه *بیانگارد، *نیانگارد). پس: بیا سرت را بر سینه‌ام بگذار تا این زندگی به رنجی که می‌کشیم بیرزد.
#دستورزبان #املا_رسم‌الخط
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com

🔺مهسا کریمی، کارشناس حسابداری، از اصفهان

🎞ویدئو سایر شرکت‌کنندگان:
@Matnook_01
🔰کانال مؤسسه در تلگرام:
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

دورۀ جامع ویرایش گروه متنوک
بخش ۵۶: گیومه (قسمت ۱)

آنچه در این ویدیو می‌آموزیم:
- گیومه از کجا آمده‌است؟
۱) گیومه‌گذاری نقل‌قول مستقیم
- تعریف نقل‌قول مستقیم و غیرمستقیم
۱-۱) گیومه‌گذاری نثر
یکم: کمتر از ۴۰ واژه
دوم: بیش از ۴۰ واژه
- نقطه، قبل از گیومه یا بعد از آن؟

آنچه در قسمت‌های بعدی آمده‌است:
۱-۲) گیومه‌گذاری نقل‌قول داستانی
۱-۳) گیومه‌گذاری نقل‌قول متون کهن
۱-۴) گیومه‌گذاری نقل در نقل
۱-۵) گیومه‌گذاری شعر
یکم: شعر کلاسیک (سنتی)
دوم: شعر نو
و ۵ کاربرد دیگر گیومه...
#نشانه‌گذاری
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com

جدول فاصله‌گذاری فعل‌های فارسی
یک بار برای همیشه فاصله‌گذاری تمام فعل‌های فارسی را یاد بگیرید و همه را درست فاصله‌گذاری کنید.
#فاصله‌گذاری
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com

«فرفوژه» یا «فرفورژه»؟

«فرفورژه» (fer forgé) واژه‌ای فرانسوی و به معنای «سازه‌های آهنی، مانند در و نرده و پنجره، با طرح‌‌های معمولاً هنری» است. «فرفورژه» (مانند برخی دیگر از وام‌واژه‌های فرانسوی) صورت نویسه‌گردانی‌شدۀ* fer forgé است (نه مطابق با تلفظ فرانسوی آن)، زیرا واج /ر/ در فرانسوی /غ/ تلفظ می‌شود. املای «فرفورژه» (با دو «ر») رایج‌تر و پربسامدتر از «فرفوژه» (با یک «ر») است. بنابراین دقیق‌تر و درست‌تر آن است که «فرفورژه» بنویسیم (هرچند در گفتار برای تلفظ آسان‌تر /فرفوژه/ می‌گویند).
★ «نویسه‌گردانی» (transliteration) فرایندی است که از رهگذر آن، حروف یک خط، به‌طور متناظر و یک‌به‌یک، با حروف خط دیگری نوشته می‌شود. برای نمونه، «شبدر» به حروف لاتینی به‌صورت šbdr نویسه‌گردانی می‌شود («نویسه» معادل فارسی «حرف» است).
#واژه‌شناسی #املا_رسم‌الخط
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com

#فارسی_چه_بدی_داشت_که_یک_بار_نگفتی!

شاید شما هم دو واژۀ «اپیدمی» و «پاندمی» را شنیده یا دیده باشید. این روزها هم که بیماری‌های ویروسی (مانند آنفولانزا و کرونا) بیشتر است، گاهی این دو را می‌شنویم. «اپیدمی» و «پاندمی» دو اصطلاح پزشکی‌اند که فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای آن‌ها معادل‌ فارسی تصویب کرده‌است. پس بهتر است همه‌جا از معادل‌ فارسی‌شان استفاده کنیم.
épidémie / epidemy
همه‌گیری: شیوع بیش از حد یک بیماری یا عارضه در جمعیتی معیّن
epidemic
همه‌گیر:‌ ویژگی آن دسته از بیماری‌ها که به‌طور ناگهانی در میان مردمان یک ناحیۀ خاص شایع شود.
pandémie / pandemic
دنیاگیر: ویژگی بیماری‌ای که در چند کشور همه‌گیر شده‌است و احتمال می‌رود تمام دنیا را آلوده کند.
pandemicity
دنیاگیری: حالت دنیاگیر بودن یک بیماری
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com

الوعده وفا!

عبارت «الوعده‌ وفا» معمولاً برای یادآوری قول‌وقرار دیگران به‌ کار می‌رود: «وقتی‌ که آمد، به او گفتم: الوعده وفا. ربابه را طلاق بده.» (صادق هدایت، سه قطره خون، ص ۱۶۲)
«الوعده‌ وفا» تغییریافتۀ این حدیث امام علی است: «الکریمُ إذا وَعَدَ وَفیٰ.» (جوانمرد چون پیمان بندد، به‌ جای آرد.)
#واژه‌شناسی
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com

گفتاری‌نویسی «به»
+ ـ‌‌م، ـ‌‌ت، ـ‌‌ش، ـ‌‌مون، ـ‌‌تون، ـ‌‌شون

در گفتاری‌نویسی، حرف اضافۀ «به» را در پیوند با ضمیرهای شخصی به دو صورت می‌توان نوشت:
۱) صورتِ مؤکدی که e در «به» را h تلفظ می‌کنیم و بنابراین «ه» را سرهم می‌نویسیم: بِهِم، بِهِت، بِهِش، بِهِمون، بِهِتون، بِهِشون. مثال برای behemun: «لطفاً خودتان را معرفی کنید. ما جناح راست هستیم. منتهیٰ توی خونه بِهِمون می‌گن اصول‌گرا، چپ‌ها بِهِمون می‌گن محافظه‌کار.» (ابراهیم نبوی، یک فنجان چای داغ، ص ۱۲۴)

۲) صورتِ نامؤکدی که e در «به» را همان e تلفظ می‌کنیم و بنابراین «ه» را با نیم‌فاصله می‌نویسیم: به‌م، به‌ت، به‌ش، به‌مون، به‌تون، به‌شون. مثال برای beš: «ننه‌حبیب انگشتر عقیق را دور انگشتش گردانید: سیدخانوم، نِشاسّه براش خوبه. [...] امشب هم وخت خواب، به خورندِ یه خشخاش، تریاک به‌ش بده.» (صادق هدایت، علویه خانم و ولنگاری، ص ۲۹)

ببینید: شیوهٔ نگارش ضمیرهای شخصی پیوسته (۲).
#گفتاری‌نویسی
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com

گفتاری‌نویسی ماضی نقلی
+ ـ‌‌م، ـ‌‌ت، ـ‌‌ش، ـ‌‌مون، ـ‌‌تون، ـ‌‌شون

او / آن را برده‌ام: برده‌مش
او / آن را برده‌ای: بردیٖش
او / آن را برده‌است: برده‌تش
او / آن را برده‌ایم: بردیٖمش
او / آن را برده‌اید: بردیٖدش / بردیٖنش
او / آن را برده‌اند: برده‌نش

ببینید: شیوۀ نگارش ضمیرهای شخصی پیوسته (۱).
#گفتاری‌نویسی
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com