۵ نکته دربارۀ فعل پیشوندی

۱) تعریف
فعلی که از ترکیب یک پیشوند و یک فعل ساده ساخته شده باشد «فعل پیشوندی» نام دارد: برگشتن (بر- + گشتن)، بازداشتن (باز- + داشتن)، دریافتن (در- + یافتن)، فراگرفتن (فرا- + گرفتن)، وارفتن (وا- + رفتن)، وررفتن (ور- + رفتن).

۲) معنا و نقش
پیشوندهای فعلی دو نقش دارند؛ یا معنای جدیدی به فعل می‌دهند یا فقط معنای فعل را مؤکد و تقویت می‌کنند.
۲-۱) معنای جدید: «بازگشتن» و «فراگرفتن» که با «گشتن» و «گرفتن» فرق می‌کنند.
۲-۲) تأکید و تقویت معنا: «برانگیختن» و «برافراشتن» که فقط «انگیختن» و «افراشتن» را مؤکد و تقویت کرده‌اند.

۳) فاصله‌گذاری
پیشوندهای فعلی همیشه بی‌فاصله نوشته می‌شوند:
- «دریافتن»: درمی‌یابم،‌ درمی‌یابی، درمی‌یابد، درمی‌یابیم، درمی‌یابید، درمی‌یابند
- «فراگرفتن»: فراگرفتم، فراگرفتی، فراگرفت، فراگرفتیم، فراگرفتید، فراگرفتند

یادآوری:
۱) اگر عنصری بین پیشوند و فعل قرار گرفت، همگی بافاصله نوشته می‌شوند:
- فرا باید گرفت؛
- در خواهد یافت؛
- بر که گشت (= «وقتی برگشت»).
۲) ضمیرهایی که پس از پیشوند می‌آیند با نیم‌فاصله نوشته می‌شوند و‌ کاربردشان غیررسمی است: بَرِش‌داشت، بَرِت‌می‌گردونم، و ... .
#دستورزبان #فاصله‌گذاری
۱۴‌۰‌‌۳‌/۰‌‌‌۱/‌۲‌۷‌
سید محمد بصام
Matnook.com
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

کار حقوقی انجام می‌دهم و ایرادات کلیدی‌ام در نگارش لوایح قانونی برطرف شد!
پیمان آریائی‌پژوه، از تهران، از ویرایش‌آموزان کارگاه‌های متنوک
نظرات سایر ویرایش‌آموزان:
@Matnook_01
تلگرام متنوک:
@Matnook_com
وبگاه متنوک:
Matnook.com

سه قاعدۀ املایی

۱) واژۀ پایان‌یافته به «ء» (مانند «شیء» و «جزء») به‌علاوۀ «-ی» چگونه نوشته می‌شود؟ این‌گونه: شیئی، جزئی.
۲) واژۀ پایان‌یافته به «أ» (مانند «خلأ» و «مبدأ») به‌علاوۀ «-ی» چگونه نوشته می‌شود؟ این‌گونه: خلئی، مبدئی.
۳) واژۀ پایان‌یافته به «ی» به‌علاوۀ «-ی» چگونه نوشته می‌شود؟ این‌گونه: قوری‌ای،‌ صندلی‌ای، ایتالیایی‌ای،‌ کائوچویی‌ای، مانتویی‌ای، قهوه‌ای‌ای،‌ تیزپِی‌ای.
«سعی» چطور؟ «سعی‌ای» یا «سعیی»؟ اینجا را ببینید.
#املا_رسم‌الخط
۱۴‌‌۰‌۳‌‌/‌۰‌۲/‌‌۰‌۱
سید محمد بصام
Matnook.com
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

کسرۀ واژۀ «پشتِ‌پرده» خفیف است و بنابراین با نیم‌فاصله نوشته می‌شود (برای آشنایی با «کسرۀ خفیف»، حتماً این فرسته را ببینید).

۲۰ واژۀ «پشت»دار که کسرۀ آن‌ها خفیف است و همیشه با نیم‌فاصله نوشته می‌شوند (گذاشتن کسرۀ آن‌ها الزامی نیست):
پشتِ‌بام/ پشتِ‌بوم
پشتِ‌پا
پشتِ‌پاپزان
پشتِ‌پرده
پشتِ‌جلد
پشتِ‌چشم نازک کردن
پشتِ‌سراندازی
پشتِ‌سر کسی صفحه گذاشتن
پشتِ‌سر کسی نماز خواندن
پشتِ‌سر گذاشتن
پشتِ‌سرهم
پشتِ‌سرهم‌اندازی
پشتِ‌کار
پشتِ‌کنکوری
پشتِ‌کوهی
پشتِ‌گوش
پشتِ‌گوش‌اندازی
پشتِ‌میزنشین
پشتِ‌هم
پشتِ‌هم‌انداز
#فاصله‌گذاری
۱۴‌‌۰‌۳‌‌/‌۰‌۲/‌‌۰‌۳‌
سید محمد بصام
Matnook.com
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

نکاتی در این کارگاه آموختم که به هیچ وجه حتی در دانشگاه هم آموزش داده نشد!
سجاد کاشی‌پور، از مشهد، کارشناسی زبان و ادبیات فارسی، از ویرایش‌آموزان کارگاه‌های متنوک
نظرات سایر ویرایش‌آموزان:
@Matnook_01
تلگرام متنوک:
@Matnook_com
وبگاه متنوک:
Matnook.com

📚بخشی از جزوهٔ چاپی کارگاه
(ویراست پنجم)
(همراه با فهرست کامل)
تعداد صفحات: ۱۰۲
🎁این جزوهٔ چاپی برای شرکت‌کنندگان در کارگاه ویرایش متنوک رایگان است.
@Matnook_com

عکس‌هایی دیدنی از سیمین دانشور
به‌مناسبت ۸ اردیبهشت، زادروز وی
به کوشش مجلۀ بخارا (علی دهباشی)
@bukharamag
#منهای_ویرایش #ادبیات
۱‌‌۴‌‌۰‌‌‌‌‌۳/‌‌‌۰‌‌‌‌۲‌‌‌/‌۰‌‌‌۸‌
سید محمد بصام
Matnook.com
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

‌«هرچند ...، اما ...»، که در آخرین جملۀ سیمین دانشور نیز به‌کار رفته، از ساخت‌های نحوی رایج در زبان فارسی است و معمولاً برای تقویت مفهوم تضادی که در جمله وجود دارد به‌کار می‌رود:
«اگرچه اندر آن عالَم نیز تن را نصیب است، ولکن اصلْ دل است و تن تَبَع است.» (غزالی، کیمیای سعادت، ج ۲، ص ۱۴)
گرچه شیرین‌دهنان پادشهان‌اند ولی
او سلیمان زمان است که خاتم با اوست (حافظ)
بنابراین، چنان‌که برخی از ویراستاران پنداشته‌اند،‌ این ساخت نحوی (یا «اگرچه ...، ولی ...» و مانند آن) نه حشو است و نه گرده‌برداری و نه نادرست.
#ویرایش_زبانی #گرده_برداری
۱‌‌۴‌‌‌۰‌‌‌۳/‌‌‌۰‌‌‌‌‌۲‌‌‌/‌۰‌‌‌۸‌
سید محمد بصام
Matnook.com
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

کارگران مشغول کارند!
به‌مناسبت ۱۲ اردیبهشت، روز جهانی کارگر

در فارسی، برخی صفت‌ها هم با حرف اضافه به‌کار می‌روند و هم با نشانۀ اضافه: محتاج به پول/ محتاجِ پول؛ نزدیک به خانه/ نزدیکِ خانه؛ مشغول به کار/ مشغولِ کار. هر دو ساخت را می‌توان در فارسی رسمی به‌کار برد‌،‌ ولی معمولاً کاربرد این صفت‌ها با حرف اضافه رسمی‌‌تر یا فصیح‌‌تر تلقی می‌شود (کارگران مشغول به کارند) و بدون حرف اضافه، غیررسمی (کارگران مشغول کارند). گاهی نیز حرف اضافه و متممِ آن قبل از صفت می‌‌آیند و بیشتر در فارسی رسمی به‌کار می‌روند: «افراد بشر در زندگی به کمک یکدیگر محتاج‌اند.» (مقالات دهخدا، ص ۹)
#دستورزبان
۱‌۴۰‌۳/‌‌۰‌‌‌۲‌/‌‌‌‌۱‌‌۲‌
سید محمد بصام
Matnook.com
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

فاصله‌گذاری ۳۰ عبارت پرکاربرد!

فهرست زیر گروه‌های حرف‌اضافه‌ایِ* «با»دار و پرکاربردی است که همیشه و کاملاً بافاصله نوشته می‌‌شوند:
با‌ آن‌که؛ با‌ آن‌همه؛ با‌ استفاده‌ از؛ با‌ این‌ ترتیب؛ با‌ این‌ تفاسیر؛ با‌ این‌ تفاصیل؛ با‌ این‌ حال؛ با‌ این‌که؛ با‌ این‌ وصف/ توصیف/ اوصاف؛ با‌ این‌همه؛ با‌ تکیه‌ بر؛ با‌ تمام‌ِ؛ با‌ توجه‌ به؛ با‌ عنایت‌ به؛ با‌ عنوان‌ِ؛ با‌ کمال‌ِ؛ با‌ کمک‌ِ؛ با‌ کوشش‌ِ؛ با‌ نهایت‌ِ؛ با‌ وجود‌ِ؛ با‌ وجود‌ این؛ با‌ وجود‌ این‌که؛ با‌ وجود‌ آن‌که؛ با‌ وجودی‌ که؛ با‌ هدف‌ِ؛ با‌ هم؛ با‌ همت‌ِ‌؛ با‌ همۀ؛ با‌ یاد‌ِ؛ با‌ یاری‌ِ.
★ گروه‌ حرف‌اضافه‌ای از یک حرف اضافۀ ساده یا مرکب و دست‌کم از یک واژه تشکیل شده‌است و در جمله، نقش نحوی مشخصی دارد،‌ مانند «با اشتیاق» که در این جمله قید است: هنگامه با اشتیاق به نمایشگاه کتاب می‌رود.
#فاصله‌گذاری #دستورزبان
۱۴‌۰‌۳‌/۰‌۲/‌‌۲‌‌۲‌
سید محمد بصام
Matnook.com
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

کتاب درست و غلط در زبان از دیدگاه زبان‌شناسی دربردارندۀ ۲۶ مقاله از ۱۴ زبان‌شناس صاحب‌نام دربارۀ درست و غلط در زبان است که نویسندگانِ آن‌ها کوشیده‌اند با نقد دیدگاه‌های غیرعلمی و گمراه‌کنندۀ رایج، از دیدگاه علم زبان‌شناسی، به موضوع درست و غلط بنگرند و چشم‌انداز تازه‌ای پیش‌ِ‌روی خوانندگان بگذارند. در ویراستِ دومِ این کتاب، علاوه‌بر این‌که چندین مقاله در صد صفحه به کتاب افزوده شده، «نمایۀ واژگان» و «نمایۀ کتاب‌ها و نشریه‌ها» نیز به کتاب افزوده شده‌است که به‌ویژه نمایۀ واژگان، برای کسانی که به‌دنبال دیدگاه زبان‌شناسان دربارﮤ واژه‌ای هستند، بسیار کارآمد است. مخاطب این کتاب ویراستاران، نویسندگان، مترجمان، و علاقه‌مندان به درست‌نویسی‌اند. گروه متنوک خریدن و خواندن این کتاب ارزشمند را به یکایک اهل قلم، به‌‌ویژه به ویراستاران، پیشنهاد می‌کند.
سفارش:
@Ahmad_Khandan
#کتاب_خوب_بخوانیم
۱۴‌۰‌۳‌/۰‌۲/‌‌۲‌‌۲‌
سید محمد بصام
Matnook.com
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

🔺مهدی مشهور، ارشد ادبیات نمایشی و کارگردانی تئاتر

🎞ویدئو سایر شرکت‌کنندگان:
@Matnook_01
🔰کانال مؤسسه در تلگرام:
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

دعوت به همکاری! (فوری)
۱) فیلمبردار حرفه‌ای با موبایل یا دوربین برای ضبط محتوای آموزشی کوتاه
۲) تدوین‌گر ویدیو (با نرم‌افزارهای افترافکت و پریمیر) و طراح کاور و بنر (با فتوشاپ) برای تولید محتوای اینستاگرامی
درصورتی‌که تخصص و توانمندی کافی دارید، رزومه و نمونه‌کارهایتان را به شناسۀ زیر بفرستید:
@Bassam_1982
@Matnook_com

«پارس» صدای سگ است یا ...؟
به‌مناسبت ۲۵ اردیبهشت، روز پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت فردوسی

در فارسی، دو واژۀ «پارس» داریم که به یک صورت تلفظ می‌شوند، اما ریشه و معنای متفاوتی دارند:
۱) پارس: اقوام و قبایلی آریایی‌ که در سرزمین «پارس» و عیلام ساکن بودند و زبان آن‌ها را «پارسی» می‌گویند.
۲) پارس: صدای سگ، عوعو، واق‌واق.

در معنای اول، واج p، طبق قاعدۀ آوایی «نرم‌شدگی» (lenition)، به واج f تبدیل شده و «پارس» و «پارسی» به‌صورت /فارس/ و /فارسی/ تلفظ گردیده‌است، مانند تبدیل «پیل» به «فیل» (که معمولاً گمان می‌کنند معرّب (= «عربی‌شده») است، ولی این‌گونه نیست) یا تبدیل «سپارش» (از فعل «سپاردن» و «سپردن») به «سفارش». بنابراین واژهٔ «فارسی» نیز فارسی است، نه عربی و نه عربی‌شدۀ «پارسی».

در معنای دوم، پارس از «پاس» است و «پاس» به معنای «نگهبانی» است. سپس، طبق یک تحول آوایی (← مجلۀ زبانشناسی، س ۲۰، ش ۱، ص ۱‌‌-۱‌‌‌‌‌۶‌)، واج غیراشتقاقیِ r (واجی که در اصلِ واژه نبوده‌) به آن افزوده شده‌ و به‌صورت «پارس» درآمده‌است، مانند «چرتکه» (از اصل روسی) و «خاکشیر» و «تراشیدن» که در اصل «چتکه» و «خاکشی» و «تاشیدن» بوده‌اند. در بخشی از قلمرو زبان فارسی، به واژه‌های دیگری نیز همین واج r را افزوده بوده و آن را تلفظ می‌کرده‌اند، مانند «تاختن» و «پاسبان» که به‌صورت /تَراختن/ و /پارسبان/ تلفظ می‌شده‌اند. «پارس» نیز، به معنای «صدای سگ»، صورت تحول‌یافتۀ «پاس» است و درست است. در نتیجه، هیچ ارتباطی با سرزمین پارس ندارد، زیرا صرفاً دو واژۀ هم‌آوا و هم‌نویسه‌اند، مانند واژۀ فارسیِ «دَم» (= «لبۀ چیزی») و واژۀ عربیِ «دَم» (= «خون»).

یادآوری:
در ترکی، «پارس» نام یک جانور شکاری هم هست که در فارسی به آن «یوز»، و در عربی به آن «فَهْد» گفته می‌شود. در گاه‌شماری ترکی، «پارس‌ئیل/ بارس‌ئیل» به معنای «سال پلنگ» است.
#زبان‌شناسی #واژه‌شناسی
‌۱۴‌۰‌۳‌/۰‌۲/‌۲‌۵‌
سید محمد بصام
Matnook.com
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

سلسله‌چالش‌های ویرایش گروه متنوک (۱)

در این سلسله‌چالش‌ها تمرین ویرایش می‌کنیم و نکته‌های جدید و رایگان نگارش و ویرایش را با سبکی نوین به شما آموزش می‌دهیم.
#تمرین_ویرایش
‌۱۴‌۰‌۳‌/۰‌۲/‌۲‌‌۶‌
سید محمد بصام
Matnook.com
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

سلسله‌چالش‌های ویرایش گروه متنوک (۲)

در این سلسله‌چالش‌ها تمرین ویرایش می‌کنیم و نکته‌های جدید و رایگان نگارش و ویرایش را با سبکی نوین به شما آموزش می‌دهیم.
#تمرین_ویرایش
‌۱۴‌۰‌۳‌/۰‌۲/‌۲‌‌‌۷‌
سید محمد بصام
Matnook.com
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

🔺علی علی‌پور، دکتری مهندسی مکانیک، از تهران

🎞ویدئو سایر شرکت‌کنندگان:
@Matnook_01
🔰کانال مؤسسه در تلگرام:
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com