Kitob – yaxshi do‘st, ajoyib sirdosh, hayot qiyinchiliklariga ma’nan tayyorlovchi vosita. Mutolaa qilish oxirgi paytlar eng sevimli mashg‘ulotlarimdan biriga aylangan. Har gal yangi asar boshlaganimda ulardagi qahramonlar hayoti bilan yashashga, ular his etgan tuyg‘ularni his etishga harakat qilaman. Voqealar rivoji qay tarzda davom etishiga qiziqishim tobora ortib boraveradi.
Yaqindagina ijtimoiy tarmoqlarda “ko‘zyoshlarga g‘arq qilgan asar” deya ta’riflanayotgan Yu Xuaning “Yashamoq” nomli kitobi e’tiborimni tortdi va uni o‘qishni maqsad qildim. Roman syujetlari taqdiri shu qadar ayanchli yakun topadiki, chindan ham kishini ko‘zyoshlarga g‘arq qiladi. Hodisalar zanjiri bosh qahramon Figuining ichkilik, maishatga berilib ketishi oqibatida bor-budini qimorga boy berganidan boshlanadi. Roman g‘oyasiga inson hayoti qay darajada qiyin bo‘lsada, sabr, bardosh bilan barchasini yengib o‘ta olishi mumkin ekanligi singdirilgan. Unda ko‘rsatilgan siyosiy vaziyatlar, ochlik, ichki nizolar kabi holatlar markaziy obrazdagi Figui uchun juda ko‘p tashvish keltiradi. Ayolini juda ko‘p mehnat qilib, yetarlicha ovqatlanmagani uchun betob bo‘lib qolishi buning yaqqol namunasi. Ayniqsa, asarda bir hovuch guruch topganida butun oilaning osmonlarda uchib, uni hammadan bekitgani juda achinarli hol. Vaqtlar o‘tishi bilan otasining xatosi tufayli yo‘qchilikka ko‘nikishga majbur bo‘lgan Yuchinning o‘limi har bir kitobxon etini junjiktirib yuboradi, nazarimda. Savodsiz bir shifokorning hokimga “yaxshi ko‘rinish” maqsadida qilgan ishi Xualar oilasining yana bir quvonchi bo‘lgan bolakayning halok bo‘lishiga olib keladi.
Romanni o‘qish davomida eng ta’sirlantirgan: “Inson yashash uchun emas, balki yashab o‘tish uchun tug‘iladi” jumlasi asarning asosiy g‘oyasini aks ettiradi. Har bir kishi ko‘plab sinovlar, yo‘qotishlar oldida taslim bo‘lmagandagina Figui kabi hayotdan rohatlanib, uni o‘z yo‘lida davom ettirishiga erishadi. Kitobxon asarni mushohada qilish vaqtida tiriklik, sog‘lom tana, ozuqaning yetarliligi qanchalik ulug‘ ne’mat ekanligini ham anglab yetadi. Figuining ayoli va qizini ayanchli qismati, ya’ni “endi og‘zi oshga yetganda” vafot etib qolishi kishini juda ham ta’sirlantirib yuboradi. Ular uchun yorug‘ kunlar endi kela boshlaganda o‘tmishdagi ahmoqliklar ularning sog‘liqlariga allaqachon chang solib bo‘lgan edi. Shu sababli ularning ham umri, afsuski, uzoqqa cho‘zilmadi. Insonning qanchalik chidamliligi va taqdirga bo‘ysunishini ochiq ko‘rsatib berilishini romanning kulminatsion nuqtasi deyish mumkin.
Darhaqiqat, “Yashamoq”ni o‘qish chog‘imda barcha qahramonlar “yashash”ni boshlab yakunlagunlariga qadar dunyosida yashadim. Asar qahramonlari hayoti tafakkurimni butkul qamrab oldi. Siz ham “Yashamoq”da bir yashab ko‘ringizni tavsiya etib qolaman.

©Gulzoda UMMATOVA,
Halima Xudoyberdiyeva nomidagi ijod maktabi "Yosh ijodkorlar" to'garagi a'zosi

Sahar daf'atan uyg‘otgich jiringlab qoldi. Odatda, bunday vaqt shirin uyquda boʻlgan aksariyat kishining oʻrnidan qo‘zg‘algisi kelmas, issiqqina oʻrnini sovutishni istamaydi. Biror zaruriyat yuzasidan barvaqt turadiganlar ham dastlab erinibgina ko‘zini ochib, asta-sekin qo‘zg‘aladi. Ha, bu holni o‘zida his qilib ko‘rganlar yaxshi biladi. Biroq onalar esa kech uxlagani yetmaganiday tag‘in erta tongdan uyg‘onadi, beminnat o‘rnidan turadi. Shirindan shakar farzandlari, qorako‘zlari, ahli oilasi uchun har qanday zahmatga har qanday vaqtda hozir-u nozir bo‘lgan, Yaratgan dunyolarga sig‘mas sabr ato etgan onalar erinmaydi, shirin uyqusidan voz kechadi...
Ona bugun ham odatdagidek uyg‘otgich jarangidan barvaqt uyg‘ondi. Darhol o‘rnidan turib, yuz-qo‘lini yuvib, yumushlarini boshlab yubordi. Turfa o‘ylar bilan xayoli band bo‘lgan onaning ildam-ildam harakatlari ko‘zga tashlanavermaydi. Zimdan kuzatilsa, e’tibor berilsagina, payqash mumkin. Ammo har doim ham befarqlik olamini tark etib ketavermaymiz. Kundalik yumushlarni birma-bir bajarar ekan, ona  beixtiyor yoshligini yodga oladi, volidayi muhtaramasining so‘zlarini xotirlaydi: “Qizim, hali ona boʻlsang, meni tushunasan, qadrimni bilasan”, – derdi. 
Yillar oʻtdi, mana u ham oila qurdi, onalik baxtiga muyassar boʻldi. Yashash soatining oltin kapkiri bir aylandi-yu, uning boshidan ham ancha sinovli kunlar o‘ta boshladi. Shu lahzalardan onasiga, umuman olganda, onalarga qanchalik qiyinligini fahmlab bordi. Frans Kafkaning “Evrilish” hikoyasi qahramoni Gregor Zamzam kabi his etardi o‘zini…
Ha, onalarga qiyin, har subhidamda shirin uyqusidan voz kechib, mehnat qilar, yulduzlar porlagan vaqtda uyga kelib, yana roʻzgʻor ishlari ham joy-joyiga qoʻyadi. Onalar yaratilibdiki, nima yaxshilik boʻlsa, farzandimga boʻlsin, deydi. Mening ko‘rmagan orzu-havasimni koʻrsin, deydi. Ilm olsin, menga oʻxshab qiynalmasin, deydi. “Onalar olim boʻlmaydi, balki, olimlarga ona boʻladi”, – degan gaplar bejiz aytilmagan. Bu harakatlar, mehr-e’tiborni ba’zi farzandlar qadrlaydi, bil’aks, ayrimlari esa “ona shunday boʻlishi kerak, boshqalarning onasi unaqa” degan tasavvurda oʻtib ketadi…
Lekin unutmaslik kerak. Jannat onalar oyogʻi ostida deyilishi ham bor gap. Har nening uvoli bor ekanliginini yodimizda tutmog‘imiz zarur... 
Oʻzim ham ba’zan o‘ylab qolaman.  “Onam uchun shu paytgacha nimalar qildim?” degan savolni beraman. Bu inson oʻzida bor barcha narsani – borlig‘ini ortigʻi bilan menga ulashadi, inʼom etadi…  Evaziga esa men uni shunchaki “Ona” deb atadim. Aslida ota-onalarimizga bizdan ortiq narsa kerak emas. Ular uchun biz – jonlarining bir parchasi sogʻ-omon, kular yuzli, xushnud yursak, hamisha ezgulikka yoʻgʻrilgan ishlarimiz oʻngidan kelsa, bas, shuning oʻzi kifoyadir.

©Matluba SHAKAROVA,
Halima Xudoyberdiyeva nomidagi ijod maktabi "Yosh ijodkorlar" to'garagi a'zosi

Odamzodga baxshida etilgan eng ulug‘ nemat – umr. Uning qiymatini esa to‘laqonli anglab yetmoq zarur. Chunki biz uchun eng arzon tuyilgan narsalar hayotimizning eng bebaho bo‘lagi bo‘ladi, aslida.
  “Qadimda bir donishmand aytgan ekan: “Men vaqtning nima ekanligini bilaman. Ammo “Vaqt nima?” deb so‘rasalar, aytolmayman” ”, – deydi Asqad Muxtor. Darhaqiqat, bu savol – har birimizning ko‘nglimizda javobsiz kezzuvchi so‘roqlardan biri. Xo‘sh, siz bunga qanday javob bergan bo‘lardingiz, uning qadr-qimmatini qanday baholaysiz?
  Aslini olganda, vaqt ko‘zimizga ko‘rinmaydigan, ammo ko‘z oldimizda ro‘y berayotgan jarayonlarga hukmronlik qiluvchi murakkab tushuncha. Uni turlicha qabul qilish mumkin. Kimdir uni yaxshi yashash, o‘zi xohlagan hayotini yaratish uchun imkoniyat deb fahmlasa, yana kimdir uni maqsadli umr poygasidagi eng kuchli raqib deb hisoblaydi. Mag‘lub bo‘lmaslik uchun kurashib yashaydi. Bosib o‘tgan yo‘llarimiz ana shunday kurashlardan iborat. Ba’zida bu quvvat olmas soatning o‘tkir millari bizni jarohatlashi, yengishi va yuragimizda afsuslarni paydo qilishi mumkin. Insonning eng katta zaifligi – vaqt kelishini kutishi.  Bunday kutishning natijasi faqat yutqazishdir. Chunki vaqt kelmaydi, ketaveradi. Yo shu oqimda kemangizni olg‘irlik bilan oldinga olib o‘tasiz, yoki oqimga o‘zingizni topshirib g‘arq bo‘lasiz.
  Atrofimiz turfa xil fe’l-atvorli insonlardan iborat. Ular orasida tutqich bermas vaqtning ziqligini o‘z e’tiborsizliklari uchun niqob qilib olganlar ham uchraydi. Darhaqiqat, vaqtni tutib, to‘xtatib bo‘lmaydi. Atrofimizda esa bizning diqqatimizga ehtiyojmand odamlar bor. O‘zingizni yiroq tutganingiz qadar bu ehtiyoj ham, so‘ngi pushaymonning zahri ham ortib boraveradi. Axir aytishadi-ku, sen yaqinlaringga vaqt ajratmasang, vaqt seni ulardan ajratadi. To‘g‘ri, har bir o‘tkinchi lahzaning hisobi bor. Ammo hech bir omil, zarurat yaqinlar o‘rtasiga mehr rishtalarining tutashuviga to‘sqinlik qilmasligi kerak, nazarimda. Chunki yo‘qotilgach qayta topib bo‘lmas narsalarning biri diydordir. Shunday ekan yuragimizda adadsiz bo‘lgan mehrni hech qanday bahonalarsiz, vaqt bilan kurashib bo‘lsa-da, ehtiyojmand qalblarga yetkazaylik.
  Bebaho tushunchalar haqida qancha so‘zlsak-da oz. Muhimi uni tushunib yetmoqlik. Kiprik qoqqanimizda o‘tgan kichik lahzada dunyoning bir chetida yangi hayot boshlangan bo‘lsa, yana qayerdadir bir umrga intiho yasaladi. Adib G‘afur G‘ulom aytganidek:
G‘uncha ochilguncha o‘tgan fursatni
Kapalak umriga qiyos etgulik,
Ba’zida bir nafas olgulik muddat –
Ming yulduz so‘nishi uchun yetgulik.
         Umr ana shunday kutilmagan ibtido va intiholarga to‘la. Bir dono insondan umr degan anglam haqida fikr so‘raganlarida u shunday javob qilgan ekan: “Umr azon va namoz oralig‘idagi vaqtga o‘xshaydi. Sababi tug‘ilganimizda qulog‘imizga aytilgan azon qazo kunimizdagi namoz uchundir”. Uni chiroyli o‘tkazishimiz lozim. Hamma nasa taqdirda bor, yaxshi kun ham, yomon kun ham. Ammo qaror o‘z qo‘limizda. Har bir lahza xotiraga aylanadi. Xotira kitobimizni esa go‘zalliklar, chiroyli orzular va ezgu amallar bilan bezaylik. Zero, “yashash soatining oltin kapkiri” aylanaveradi, boshini tutgan yo‘limizni to‘g‘ri va olg‘ir qadamlar bilan bosib o‘taylik.

©Dilnoza JABBOROVA,
Halima Xudoyberdiyeva nomidagi ijod maktabi "Yosh ijodkorlar" to'garagi a'zosi