Школьнікам будуць расказваць пра "спробу дзяржаўнага перавароту" і "ўмяшанне Захаду ва ўнутраныя справы" Беларусі. Такія тэмы ёсць у новым падручніку "Гісторыя Беларусі ў кантэксце сусветная гісторыі" для вучняў 11 класа, які ўважліва вывучыла @euroradio.

"У краіне адпрацоўвалася адна з формаў "каляровых рэвалюцый". Асабліва моцны ціск аказваўся ў інфармацыйнай прасторы (інтэрнэт-парталах, сацыяльных сетках)", — пішуць у падручніку.

Падзеі 2020-га там называюць "спробай дзяржаўнага перавароту", у выпадку поспяху якога апазіцыя звярнулася б "за дапамогай да ЗША і ЕС для правядзення новых выбараў ці ваеннага ўмяшання".

Адно з заданняў у падручніку — даказаць ці абвергнуць тэзіс "каляровыя рэвалюцыі парушаюць нормы міжнароднага права і суверэнітэту дзяржаў".

Відавочна, калі ўсё гэта ёсць у новым падручніку — яно будзе і на выпускных экзаменах.

Падпольная памяць

Як сцвярджаюць іспанскія гісторыкі, памяць аб ахвярах рэпрэсій — не проста сведчанні, але часам таксама форма супраціву.

Чытаць далей

Спасылка без VPN

Ірына Кашталян: «Сістэма вучыць катаваць крок за крокам»

Гісторык Ірына Кашталян, сябра Беларускага інстытута публічнай гісторыі, у інтэрв’ю DW тлумачыць, што пасля 2020 года гвалт у Беларусі ператвараецца ў сістэму: гэта не разавыя эпізоды, а руцінізацыя жорсткасці і ўцягванне ў яе розных інстытуцый.
Закранаюцца асобна пытанні асабістай адказнасці выканаўцаў і тое, як грамадству дамагацца справядлівасці для ахвяр. Важна, што размова насычаная гістарычнымі прыкладамі і паралелямі — праз іх сённяшні досвед Беларусі лепш бачыцца ў шырэйшым кантэксце.
Ключавая тэма — патрэба дакументаваць і асэнсоўваць практыкі дзяржаўнага гвалту, каб афіцыйная палітыка памяці не замоўчвала і не апраўдвала іх.

🔗 Чытаць інтэрв’ю: Deutsche Welle

Археолаг паказала, якое хараство знайшлі сёлета на гарадзішчы Банцараўшчына

Дачны кааператыў «Крынічны» пад Мінскам размешчаны на месцы археалагічнага помніка — гарадзішча Банцараўшчына. Тут у 20‑х гадах мінулага стагоддзя пачаліся маштабныя даследаванні, у выніку якіх была выдзеленая банцараўская археалагічная культура. Навукоўцы працягваюць вывучаць гарадзішча і сёння.

https://nashaniva.com/379509

Без VPN — https://bit.ly/nashaniva#/379509

У Гродна адкрылі мемарыяльную дошку педыятру Міхаілу Шэйбаку

Месяц таму да 85-годдзя Гродзенскай абласной дзіцячай клінічнай бальніцы на ўваходзе ва ўстанову ўрачыста адкрылі памятную дошку ў гонар славутага педыятра Міхаіла Шэйбака. У цырымоніі прынялі ўдзел яго сыны – навукоўцы Уладзімір і Васіль Шэйбакі.

Міхаіл Шэйбак (1930 - 2007) — ураджэнец вёскі Капашчава Навагрудскага раёна. Доктар медыцынскіх навук, прафесар, навуковец у галіне педыятрыі. Аўтар 280 навуковых прац, 3 манаграфій, 2 вынаходніцтваў – яны тычыліся хваробаў органаў дыхання, даследаванняў мікраэлементаў у арганізме дзіцяці.

У апошнія гады ў Беларусі на будынках медыцынскіх устаноў з’явілася не адна мемарыяльная дошка ў гонар лекараў. У жніўні ў Полацку адкрылі памятны знак у гонар хірурга Івана Храімянкова, які ўзначальваў мясцовую чыгуначную бальніцу.

Пачатак татальнай калектывізацыі і ўсеагульнага гора

Артыкул тлумачыць, як пастанова кампартыі 20 кастрычніка 1929 года запусціла суцэльную калектывізацыю: прымусовае аб’яднанне гаспадарак у калгасы, “раскулачванне”, масавыя дэпартацыі і голад пачатку 1930-х. Да канца дзесяцігоддзя ў калгасы і саўгасы было загнана да 93% сялянскіх двароў, а традыцыйны лад вёскі быў фактычна знішчаны.

🔗 Чытаць: Novy Chas

Як улады Беларусі знішчаюць нацыянальную памяць (2020–2024)

Беларуская Рада культуры прадстаўляе маштабнае даследаванне, прысвечанае палітыцы дзяржавы ў справе (дэ)канструявання нацыянальнай гістарычнай памяці ў адукацыі, сімволіцы, грамадскай і культурнай прасторы.

У працы сабраныя факты, сведчанні і дакументы, што паказваюць, як улады мэтанакіравана:

◾️звязваюць нацыянальную сімволіку з калабарацыянізмам;
◾️выдаляюць імёны герояў і рэпрэзентацыю паўстанняў;
◾️перапісваюць падручнікі і змяняюць гістарычны кантэкст;
◾️праводзяць мілітарызацыю адукацыі і навязваюць “русский мир”.

Асобны раздзел даследавання прысвечаны знішчэнню культурных кодаў праз забароны, канфіскацыі і палітычную цэнзуру — ад кніг Святланы Алексіевіч і Альгерда Бахарэвіча да школьных праграм і гістарычных дат.

Даследаванне выкананае вясною 2025 года на замову Беларускай Рады культуры і часткова прафінансаванае Дацкім інстытутам культуры.

У ёй таксама прадстаўлены рэкамендацыі, як праз культурныя і адукацыйныя ініцыятывы можна супрацьстаяць дзяржаўнай палітыцы знішчэння нацыянальнай ідэнтычнасці.

📖 Чытайце даследаванне цалкам тут

Як у расійскай Вязьме ўшаноўваюць памяць Максіма Гарэцкага

У 1993 г. па ініцыятыве Мінкульта Беларусі і Адміністрацыі Вяземскага раёна на ўскраіне Вязьмы (Смаленская вобласць) каля абрыву, дзе супрацоўнікі НКУС расстрэльвалі вязняў з мясцовай турмы, адкрылі помнік Максіму Гарэцкаму (1893 - 1938). У горадзе дагэтуль ушаноўваюць памяць беларускага пісьменніка, які быў тут расстраляны.

У 2015-м невядомыя пашкодзілі помнік выстраламі, але былі праведзены аднаўленчыя працы. У апошнія гады сюды рэгулярна водзяць экскурсіі, каб ушанаваць памяць М. Гарэцкага і ўсіх ахвяр палітычных рэпрэсій.

Прычым, як паведамляюць мясцовыя рэсурсы, «2 красавіка ў Дзень яднання народаў Расіі і Беларусі ў вяземскіх краязнаўцаў склалася традыцыя збірацца ў памятнага знака М.І. Гарэцкаму і ўсім ахвярам палітычных рэпрэсій і ўскладаць кветкі». Так было і сёлета. А ў маі студэнты Смаленскага казацкага інстытута прамысловых тэхналогій і бізнесу прыбралі тэрыторыю вакол помніка і абнавілі клумбы, высадзіўшы кветкі.

Працяг ніжэй

Пачатак вышэй

Адзначым, што памятны знак у Вязьме, як і помнік у Мінску на плошчы Свабоды былі адкрытыя ў межах маштабнай мемарыяльнай кампаніі да 100-годдзя пісьменніка ў 1993 годзе. Пасля ўсталявання дзеючага рэжыму ў Беларусі значных афіцыйных ушанаванняў класіка не адбывалася.

Наадварот, у 2012 годзе пры падрыхтоўцы да «Дажынак» у Горках, нягледзячы на пратэсты грамадства, быў знесены дом, у якім у 1926 - 1928 гадах жыў пісьменнік і на якім была размешчаная памятная дошка.

Наогул тэма савецкіх рэпрэсій і рэпрэсаваных у афіцыйнай палітыцы памяці Беларусі пераважна замоўчваецца. У Курапатах, дзе стаіць памятны крыж Максіму Гарэцкаму, рэгулярна фіксуюцца акты вандалізму, якія ўладам аніяк «не ўдаецца» спыніць.

🎓 Першы рэктар БДУ, які называў СССР фашысцкай катавальняй

Да дня нараджэння Уладзіміра Пічэты (21 кастрычніка 1878) — гісторыка і першага рэктара БДУ. Артыкул распавядае пра яго шлях: стварэнне ўніверсітэта ў Мінску, падтрымку беларусізацыі, канфлікты з уладай, арышт, ссылку і няўдалыя спробы вярнуцца — і чаму поўнай біяграфіі Пічэты не вучаць у школах і ВНУ.
Рэкамендуем для разумення, як фармуецца і выціскаецца памяць пра “нязручных” інтэлектуалаў.

🔗 Чытаць: Zerkalo

📖 У Літву прыбылі з Ватыкана ўнікальныя рукапісныя кодэксы з «Пагоняй»

На міжнароднай выставе «Пагоня і лілея» ў Ракішскім краязнаўчым музеі паказваюць арыгіналы і копіі раскошных альбомаў бул Папы Пія IX — створаныя ў XIX ст. для Ватыкана і аздобленыя нацыянальнай сімволікай (сярод іх — «Пагоня», гербы родаў, сюжэты з гісторыі ВКЛ). Кодэксы прывезеныя з Апостальскай бібліятэкі, іх кошт ацэньваюць каля 1 млн €, таму суправаджаліся спецыяльнай аховай. Аздабленнем кодэксаў займаліся арыстакраткі з нашых земляў: Марыя з Тызенгаўзаў Пшаздзецкая (польскі пераклад), Ідалія з Сабанскіх Броэль-Плятэр (літоўскі) і Наталля з Біспінгаў Кіцкая (царкоўнаславянскі). Выстава — першае «вяртанне» гэтых манускрыптаў у рэгіён, дзе яны былі створаныя.
Падрабязней на Нашай Ніве

ℹ️ Ініцыятаркай праекта альбома была Марыя з Тызенгаўзаў Пшаздзецкая — ураджэнка Паставаў, мастачка і дабрачынніца. Рэкамендуем прачытаць пра яе асобны артыкул у Вікіпедыі, падрыхтаваны акадэмічным дырэктарам нашага Інстытута Аляксеем Ластоўскім.

🎬 Освальд у Мінску: хто мусіць здымаць кіно і навошта “дыпламатыя дакументаў”?

Даследчык мінскага перыяду Освальда Аляксандр Лукашук тлумачыць, чаму серыял пра забойцу прэзыдэнта Кенэдзі мае сэнс толькі як амерыканскі праект і як перадачы Расіяй архіўных дакументаў у Кангрэс ЗША становяцца элементам палітычнай гульні. Таксама — пра рассакрэчаныя файлы, новую кнігу-квест і “гандаль памяццю” ў інтарэсах уладаў.

Чытаць падрабязна на Свабодзе

⚓️ Паход палешукоў на Гданьск: вольны горад і Мацей Бутрымовіч

У новым выпуску «Сармацкага вуса» распавядаюць пра сувязі Палесся з Балтыкай і чаму шлях да Гданьска быў рэальным планам для пінчукоў. Аснова сюжэту — гісторыя вольнага горада Гданьска і постаць Мацея Бутрымовіча: прадпрымальніка і ініцыятара водных праектаў на Піншчыне, якія павінны былі звязаць рэгіён з морам праз Дняпроўска-Бугскі напрамак.

🎥 Глядзець відэа: https://youtu.be/WxF7XUEUErU

Традыцыйны шпацыр па Вільнюсу памяці рэпрэсаваных камуністамі беларускіх дзеячоў, якія тут некалі жылі, вучыліся і вучылі моладзь, пісалі вершы і прозу, марылі і стваралі

Прапануем пашпацыраваць разам па Вільнюсу, узгадаўшы 3-х віленскіх беларускіх дзеячоў, на чые магілы мы ня зможам прынесьці зьнічы, бо іх няма: якія былі расстраляныя з 29-га на 30-е кастрычніка 1937-га года ў Менску: аднаго паэта і 2-х навукоўцаў!

Таму прапаную ўзяць знічкі з сабой, запальваючы іх па нашым шляху.

📅 26 кастрычніка ў 15:30 ля Вострай брамы (звонку, дзе Пагоня), хаця гэтым разам расповяд пойдзе не пра яе.

👉 Рэгістрацыя праз гугл-форму ці ўпрыват праз тэлеграм @liusterkavilnia

Шпацыр, традыцыйна бясплатны, але ахвяраваньні вітаюцца. Да сустрэчы!

Заява Лукашэнкі пра «хопіць музеяў» – адказ на ініцыятыву Марзалюка і Гігіна?

На мінулым тыдні Лукашэнка заявіў: «Хопіць ужо гэтых палацаў і культурных аб'ектаў. Больш важна, напэўна, людзям пабудаваць жыллё... Спыніць будаўніцтва ўсякіх музеяў, дамоў адпачынку і іншага».

Гэтыя словы выглядаюць дзіўна з улікам хранічнага недафінансавання сфер культуры і навукі. Летам быў адкрыты «Музей Славы Магілёўшчыны», але ён фінансаваўся з бюджэту «Саюзнай дзяржавы». Цяпер будуецца новы Нацыянальны гістарычны музей. Але на гэтым па вялінкім рахунку ўсё. Дык што Лукашэнка меў на ўвазе?

Магчыма, яго словы – адказ на ініцыятыву Марзалюка і Гігіна. Месяц таму яны прапанавалі Лукашэнку стварыць на месцы канцлагера «Бяроза-Картузская» музей «нацыянальнага маштабу» пра перыяд «польскай акупацыі». Тады правіцель адказаў, што «трэба падумаць», бо ён «не хоча даць нейкую нагоду» Польшчы для абвастрэння сітуацыі. На мінулым тыдні, Лукашэнка, верагодна, канчаткова адмовіўся ад праекту, знайшоўшы прычыну ў недахопе сродкаў.

📅 24 кастрычніка 1795 года — 230 гадоў ад Трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай

🎥 Рэкамендуем да прагляду: «Падзелы Рэчы Паспалітай: значэнне і ўрокі для Беларусі і Літвы» — відэа пра прычыны і наступствы падзелаў «Рэспублікі абодвух народаў» . Аўтары паказваюць, як гэтая «геапалітычная катастрофа» заклала перадумовы сучасных рызыкаў для суверэнітэту Беларусі і Літвы, і чаму расійскія прэтэнзіі на «сферу ўплыву» маюць глыбокія гістарычныя карані.

👉 Паглядзець відэа: https://youtu.be/8CNqgo4HxY0

«На вуліцах пазнаём адзін аднаго па мове». Беларуская Варшава 1930-х

Артыкул распавядае, як у міжваеннай сталіцы Польшчы фармавалася беларуская супольнасць: ад першых спробаў зарэгістраваць «Беларускае культурнае таварыства» (спачатку — адмова, пазней — рэгістрацыя ў 1938-м) да аншлагаў на вечарынах і канцэртах. Ключавыя постаці — Пятро Ластаўка і адвакат Адам Бычкоўскі; першая «беларуская вечарынка» ў філармоніі (люты 1937) сабрала каля 400 чалавек; пазней таварыства ладзіла суботнія лекцыі і танцы, а таксама канцэрт Міхала Забэйды-Суміцкага. Праз гэтыя сюжэты бачна, як беларуская дыяспара ў Варшаве шукала і стварала свае ўласныя пляцоўкі для мовы і культуры.

Чытаць матэрыял: MOST (mostmedia.io)

Каментар Аляксея Ластоўскага наконт даследавання БРК пра палітыку памяці (2020–2024)

Беларуская Рада культуры апублікавала даследаванне пра тое, як пасля 2020-га дзяржаўная палітыка ўплывае на нацыянальную памяць: сабраныя факты, сведчанні і дакументацыя; у высновах — жаданне ўладаў знішчыць нацыянальную памяць беларусаў шмат у чым прадыктавана ўплывам «русского мира».

Аляксей Ластоўскі (дырэктар Беларускага інстытута публічнай гісторыі) у каментары для «Филин» не згодны з галоўным пасылам і прапануе іншы ракурс на мэты і механізмы сучаснай палітыкі памяці.

🔗 Каментар цалкам: https://d1deydcx4ia3tf.cloudfront.net/post/lastouski-ne-pagadzhusya-z-tym-shto-belaruskiya-ulady-imknuczcza-zrabi/210204/

Вільня, Варшава, Лондан, Стакгольм – дзе пройдуць мерапрыемствы да “Ночы расстраляных паэтаў”

Мерапрыемствы да Дня памяці расстраляных паэтаў пройдуць сёлета ў Беластоку, Варшаве, Гданьску, Уроцлаве, Любліне, Вільнюсе, Лондане, Рызе, Таліне, Лондане, Сан-Францыска, Стакгольме, Таліне і іншых гарадах свету.

26 кастрычніка беларусаў запрашаюць прайсці па Вільні ў памяць аб рэпрэсаваных беларускіх дзеячах, якія жылі тут.

29 кастрычніка ў літоўскай сталіцы пр. Гедыміна, 28 пакажуць спектакль "Крывавая ноч".

У гэты ж дзень у Музеі Вольнай Беларусі ў Варшаве (ul. Foksal 11) адбудзецца Паэтычная сустрэча «Ноч (не)расстраляных паэтаў».

Падрабязней чытаць на сайце або без VPN.

У мінскай гімназіі адкрылі Музей народнага мастака Беларусі

У гімназіі № 75 цяпер знаходзяцца карціны Паўла Масленікава: 10 прац перадалі з фонду Магілёўскага абласнога мастацкага музея ім. П. Масленікава. Сталічная гімназія таксама носіць яго імя. Для навучэнцаў карціны – у вольным доступе. Экскурсіі – па папярэднім запісе. У музеі плануюць праводзіць выставы і іншых мастакоў.

Павел Масленікаў (1914 - 1995) – ураджэнец вёскі Нізкая Вуліца Магілёўскага павету. Ён прызнаны майстар пейзажнага жывапісу. Званне народнага мастака Беларусі атрымаў у 1994-м. Пайшоў з жыцця 30 гадоў таму.

Пра мастака коратка ўзгадваў Зянон Пазьняк, апісваючы лёс сябра Лявона Баразны, з якім пазнаёміўся падчас вучобы ў тэатральна-мастацкім інстытуце: «Праз пару гадоў ціск пайшоў і на Лявона. Ягоная былая вясковая жонка панапісвала на яго («какой он негодяй») кучу лістоў у інстытут, у Міністэрства культуры, у Саюз мастакоў. Рэктар Павел Масленнікаў — чалавек здаровага сэнсу, які ведаў тую «справу», выкідваў іх у сметніцу».