🎤دکتر #مصطفی_عاصی، عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی: فکر می‌کنیم انگلیسی شیک‌تر است!

🔗 پیوند خبر در وبگاه ایسنا

#خودمان_زبان_داریم
#تکه_فیلم
#نوواژه_ستیزی
#گروه_واژه_گزینی_فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی
@cheshmocheragh

📺 داستان‌ها و مثل‌ها (۲)
🥛ماست‌مالی کردن
🎤دکتر #حسینعلی_رحیمی، عضو هیئت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی

احتمالاً شما هم داستان «ریشۀ قضیۀ ماست‌مالی‌کردن» را در شبکه‌های اجتماعی خوانده‌اید که از قول #محمد_مسعود (۱۲۸۰- ۲۳ بهمن ۱۳۲۶)، به زمان ازدواج محمدرضاشاه پهلوی (۱۳۱۷ شمسی)، و سفید کردن دیوار دهات با کشک و ماست، منسوب شده ‌است. مانند بسیاری از داستان‌هایی که پس از رواج یک ضرب‌المثل ساخته می‌شوند، این قصه درست نیست. بررسی منابع فارسی نشان می‌دهد اصطلاح کنایی «ماست‌مالی کردن» از دورۀ #ناصرالدین_‌شاه به‌کار رفته‌است و حتی خود مسعود نیز در سال‌های ۱۳۱۱ و ۱۳۱۲ اصطلاح «ماست‌مالی» را در داستان‌هایش به‌کار برده‌ است؛ همچنین منابعی مانند: فرهنگ لغات عامیانۀ #محمدعلی_جمال_‌زاده (۱۲۷۰-۱۳۷۶ شمسی) و خاطرات حسینقلی‌خان نظام‌السلطنۀ مافی (۱۲۴۸-۱۳۲۶ قمری).

#امثال_و_حکم
#صبح_به_خیر_ایران (آبان ۱۳۹۶)
#تکه_فیلم
#گروه_واژه_گزینی_فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی
@cheshmocheragh

🪑نشست تخصصی روش‌شناسی پژوهش‌های گویشی

🎤 سخنرانان:
👨🏻‍⚕️ رضا امینی، عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری
🧕🏻 #عفت_امانی، پژوهشگر ارشد گروه زبان‌ها و گویش‌های ایرانی در فرهنگستان زبان و ادب فارسی

🗓 دوشنبه ۱۴ مهرماه ۱۴۰۴
⏰ ساعت ۱۶ تا ۱۸
🏢 تهران، خیابان دکتر بهشتی،خیابان شهید سید حسن نصرالله (وزرا)، نبش کوچۀ دهم، شمارۀ ۵۰، سالن همایش مرکز نشردانشگاهی

#سخنرانی
#گروه_واژه_گزینی_فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی
@cheshmocheragh

‍ ‍ 🛰 به ‌مناسبت سالگرد پرتاب نخستین ماهوارهٔ جهان

🔴 «ماهوار/ماهواره» واژه‌ای قدیمی به‌معنی «مانند ماه» و همچنین «دستمزد ماهانه» است: «اینک آنجا اداره‌ای دارم/ مختصر ماهواره‌ای دارم» (ادیب‌الممالک فراهانی). اما کاربرد این واژه در معنای نوین (#نوگزینش) ابتکار چه کسی بود؟
در سال ۱۹۵۷/۱۳۳۶ دانشگران شوروی سابق با پرتاب و قرار دادن دستگاهی در مدار زمین، عصر فضا را آغاز کردند. آنان برای نامیدن این وسیله، که مانند ماه به دور زمین می‌چرخید، از لفظی روسی به‌معنی «همسفر زمین» استفاده کردند که، به‌طور خلاصه، به‌صورت «اسپوتنیک» یا «همسفر» رواج یافت. زبان انگلیسی این نوع دستگاه را artificial satellite و سپس satellite به‌معنی «همراه» و «ملازم» خواند. البته کاربرد این واژه را در معنای سیاره‌ای که به دور سیاره‌ای دیگر می‌چرخد به یوهانس کِپلِر ستاره‌شناس نسبت داده‌اند که در قرن هفدهم میلادی از آن برای نامیدن قمرهای مشتری استفاده کرد.
در زبان فارسی ابتدا آن را «قمر مصنوعی» و «ماه مصنوعی» نامیدند و سپس، به گواه دکتر #امیرحسین_آریانپور (در کتاب نقدهایی بر زمینۀ جامعه‌شناسی)، لفظ «ماهواره» را دکتر #محسن_هشترودی (۱۲۸۶ – ۱۳۵۵)، ادیب و ریاضی‌دان، برای آن به‌کار برد. این واژۀ کوتاه‌تر به‌سادگی در فرایندهای اشتقاق و ترکیب به‌کار رفت و از رونق واژه‌های قبلی کاست.

🔹با سپاس از آقای دکتر #رضا_عطاریان، دندانپزشک و پژوهشگر ارشد گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی

#واژه_‌شناسی
#گروه_واژه_گزینی_فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی
@cheshmocheragh

‏🇮🇷 ‌به مناسبت روز تهران
منبع: جُنگ (آلبوم) استاد #محمود_پاکزاد (۱۳۰۳ - ۱۹ تیر ۱۳۸۰)

#گروه_واژه_گزینی_فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی
@cheshmocheragh

‍ ‍ 📗مصطفی فاتح، پیشنهاد واژه‌های دانش سودوَرزی (که عرب‌ها آن را اقتصاد و اروپاییان اکونومی گفته‌اند)، طهران، ۱۳۱۴ خورشیدی، چاپخانۀ روشنایی.

💰پیشنهاد واژه‌های دانش سودورزی در سال ۱۳۱۴، یعنی همزمان با آغاز به کار فرهنگستان نخست (۱۳۱۴–۱۳۲۰)، به‌چاپ رسید. نویسنده یادآور شده است که نباید منتظر بود و متخصصان باید زمینه را آماده کنند تا فرهنگستان هم شکل بگیرد و برگزیدن واژه‌ها را آغاز کند. او خود را نیازمند واژه‌های این دانش دانسته و اظهار کرده بود که چون این رشته تازه وارد ایران شده و هنوز کتابی در این زمینه به زبان فارسی نوشته نشده‌ (آن اندک مواردی هم که بود ترجمه‌های خوبی نداشت)، و اصطلاحات عربی این علم هم چندان رواج نیافته، بهتر دیده که دست‌به‌کار شود و بکوشد تا نزدیک‌ترین برابرها را در زبان فارسی بیابد. او اشاره می‌کند که economy از دو واژۀ یونانی oikos به‌معنی «خانه» و nomos به‌معنی «اداره کردن» آمده و روی‌هم‌رفته معنی «خانه‌داری» می‌دهد؛ عرب‌ها معنی فرعی آن را، که «میانه‌روی در کار و قصد» باشد، گرفته و «اقتصاد» را برایش گذاشته‌اند، درحالی‌که مفهوم امروزی به‌کلی متفاوت است. نویسنده، واژه‌های «کدیوری»، «ایتگین» (خانه‌داری)، «سودآسایی» و «سودشناسی» را آزموده و دست‌آخر به «سودورزی» رسیده‌ و آن را نزدیک‌تر به معنی امروزینِ اکونومی دیده‌ است. این کوشش نتیجه‌ای نداد و امروزه واژه‌های «اقتصاد» و «صنعت» دیگر بخشی از زبان فارسی شده‌اند؛ بااین‌حال، برای آشنایی، در فرستۀ آینده، نمونه‌هایی از واژه‌های این کتاب را خواهیم آورد.
برای علاقه‌مندان به واژه‌های فارسی در این حوزه، کتاب واژگان اقتصادی، نوشتۀ دکتر حسین وحیدی، انتشارات تهران، ۱۳۷۵ هم پیشنهاد می‌شود.
گفتنی است که فرهنگستان دوم (۱۳۴۹–۱۳۵۸) هم، که اغلب به سره‌گرایی شهرت داشت، «اقتصاد» را پذیرفته بود.

✍🏻 سمانه ملک‌خانی

#اقتصاد
#معرفی_کتاب
#فکر_کردن_از_کتاب_خواندن_هم_مهمتر_است
#گروه_واژه_گزینی_فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی
@cheshmocheragh

📗چند واژه از کتاب پیشنهاد واژه‌های دانش سودوَرزی (که عرب‌ها آن را اقتصاد و اروپاییان اکونومی گفته‌اند):
‌
économie/economics: سودورزی (اقتصاد)
economical: سودورز (اقتصادی/ مقرون‌به‌صرفه)
economic: سودورزا (اقتصادی)
economically: سودورزانه (از نظر اقتصادی)
to economise: سود ورزیدن (صرفه‌جویی)
bource/stock axchange: سوداگاه (بورس)
changer of money: درم‌گزین (صرافی)
commissionnaire/ commision agent: میانجی (دلال)
quotation: انگاره (مظنه)
coupon: برش (کوپن، امروزه «کالابرگ» گفته می‌شود)
durability: دیرندگی (دوام)
emigration: برکوچی (مهاجرت)
finance: زَروَری (امور مالی)
financer: زَروَر (تأمین‌کنندۀ مالی)
mint: درم‌سرا (ضرابخانه)
tax: ساو (مالیات)
industry: ساختگان (صنعت)
institution: افراشت (مؤسسه)
materialism: مایگرایی
premium: فزون‌بها
protection: نگهبود (حفاظت)
rebate: کاست (تخفیف)
risk: بادا (ریسک، خطر)
service: تیمارش (خدمت)
system: هم‌نِه (امروزه بیشتر «نظام» و «سامانه» گفته می‌شود)
transport: درآبُرد/درآبردن (حمل‌ونقل، ترابری)

⬅️ پیوند فرستۀ معرفی کتاب

#واژه
#گروه_واژه_گزینی_فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی
@cheshmocheragh

‍ 🎬 سالگرد درگذشت دکتر #اکبر_عالمی (۱۳ تیر ۱۳۲۴ –۲۲ مهر ۱۳۹۹)، استاد دانشگاه، کارگردان و عضو گروه واژه‌گزینی هنرهای تجسمی در فرهنگستان

🏢 چند واژۀ مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی

نوهنر: art nouveau, modern style
جریان هنری در اواخر قرن نوزدهم که با تأثیر از اشکال گیاهی و گرایش به‏ خطوط مواج و منحنی، نخست در هنرهای تزیینی و سپس در هنرهای دیگر به وجود آمد

هنرهای آذینی: decorative arts
هنرهایی کاربردی که به‌کمک وسایل و آثار هنری فضای زندگی را زیباتر جلوه می‌‏دهند

هنر پسانوگرا: postmodern art
هنری که ضمن احترام به تمام دستاوردهایی که قدما برای ما به ارمغان آورده‏اند، با نگاهی نو هنر جدید را خلق می‌‏کند

هنرهای کاربردی: applied arts
هنرهایی که برای ساخت اشیا و لوازمی به کار می‏‌روند که اساساً جنبۀ کاربردی دارند، اما جنبه‏‌های زیبایی‌‏شناختی نیز در آن‌ها رعایت شده است

هنر خام: art brut, raw art
هنر افراد آموزش‌‏ندیده، مانند کودکان و افراد روان‌‏پریش و غیرحرفه‌‏ای‌ها

هنر جنبشی: kinetic art
هنری که خود یا آثار خلق‌‏شده در آن دارای حرکت‏ یا القاءکنندۀ حرکت‏ است

هنر بی‌چیز: arte povera, poor art
جنبش هنری که برخلاف مجسمه‌‏سازی سنتی، با به کار بردن مواد کم‌‏ارزش و دم‌‏دستی و با استفاده از حداقل شکل و رنگ به وجود آمد

🎨 اعضای گروه واژه‌گزینی #هنرهای_تجسمی: مرحوم دکتر حبیب‌الله آیت‌اللهی، دکتر مهدی حسینی، دکتر محمد خزائی، دکتر امیرحسین ذکرگو، دکتر زهرا رهبرنیا، مرحوم دکتر اکبر عالمی، مرحوم دکتر پرویز مرزبان، مرحوم دکتر مهرانگیز مظاهری، دکتر هادی ندیمی

#واژه
#گروه_واژه_گزینی_فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی
@cheshmocheragh

👨🏽‍🦽‍➡️روز ملی پاراالمپیک

واژهٔ «پارالیمپیک» (Paralympic) ترکیبی است از «پارا»، کوتاه‌شدهٔ paraplegia به‌معنای «فلج اندام تحتانی»، و «المپیک» (Olympic)، برگرفته از «المپیا»، که نام دشتی است که براساس اسطوره‌های یونان باستان جایگاه معبد «زئوس» (Zeus)، خدای خدایان، بود و ورزشکاران به افتخار او در آنجا مسابقه می‌دادند. در زبان فارسی بسیاری این واژه را بدون حذف هجای ابتداییِ المپیک «پارااُلمپیک» می‌خوانند. کارگروه واژه‌گزینی #ورزش در فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در سال‌های گذشته، پس از بررسی، ترجیح داد واژهٔ «بازی‌های المپیک معلولان» را در کنار واژهٔ «پاراالمپیک» تصویب کند.

#واژه_‌شناسی
#گروه_واژه_گزینی_فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی
@cheshmocheragh

👨🏻‍⚕️سالگرد در گذشت دکتر سیروس اصانلو (۱۲۸۹ - ۲۵ مهر ۱۳۸۴)، نخستین جراح پلاستیک ایران و پایه‌گذار بخش جراحی پلاستیک در دانشگاه تهران

🔪 پلاستیک و جراحی پلاستیک

😷 وقتی اصطلاح «جراحی پلاستیک» را برای نخستین بار شنیدیم چه تصوری کردیم؟ «پلاستیک» از واژۀ یونانی plastikos، به‌معنی «شکل دادن» و «قالب دادن»، گرفته شده و جراحی پلاستیک هم به‌معنی شکل دادن یا ترمیم اعضای بدن با جراحی است؛ مادۀ پلاستیک نیز، که در ساخت محصولات گوناگون کاربرد دارد، به‌دلیل شکل‌پذیری بالا به این نام نامیده شده است. فرهنگستان دوم (۱۳۴۹–۱۳۵۸) برای پلاستیک برابر «دِشتار» (مانند «گفتار»؛ ستاک گذشته + «-ار») و برای جراحی پلاستیک برابر «دِشتاری» را پیشنهاد کرده بود. «دِشتَن» صورت دیگری از «دیسیدن» (مانند «رشتن» و «ریسیدن») به‌معنی «شکل دادن» است. جراحی پلاستیک همیشه با هدف زیبایی نیست، بلکه گاه به‌منظور بهبود کارکرد یا بازسازی اعضای آسیب‌دیده است.

🔹با سپاس از آقای دکتر #رضا_عطاریان، دندانپزشک و پژوهشگر ارشد گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی

✍🏻 سمانه ملک‌خانی

#واژه_شناسی
#گروه_واژه_گزینی_فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی
@cheshmocheragh