.
آیین شهریاری ایرانی - ۸
پادشاهان ایران خزانه را خرج مملکت می‌کردند


۲۶ امرداد ۱۴۰۴
#محمود_فاضلی_بیرجندی


در فصلی از کتاب "تاریخ شهریاری در شاهنشاهی ایران" سخن از دررفت‌های دولت‌ها آمده است.
می‌نویسد که یاری به دهگانان یکی از سرفصل‌های بودجه عمرانی بوده، ویژه آن دهگانان که در کشتزارهای دولت کار می‌کردند.
فردوسی هم در داستان پادشاهی اردشیر پاپکان خبر داده که اردشیر کسانی کارآگاه و بیدار به گرد ایران فرستاده بود تا هر کجا زمینی خراب و بی‌آب دیدند، دارنده زمین را از خراج معاف کنند.
اگر دهقانی تنگدست بود و روزگارش سخت شده، به او از خزانه دولت ابزار کشت‌ و برز  و نیز چهارپایان بدهند تا کار کند و بی‌برگ و نوا نماند.

پادشاهان ایران خزانه را به راه آبادانی مملکت و پیشرفت و آسایش خلق خرج می‌کردند.


- تاریخ شهریاری در شاهنشاهی ایران
محمدعلی امام شوشتری
برگرفته از ص ۱۸۸ تا ۱۹۱.


اندیشه آباد کردن جهان چند هزاره پیش از آن در ایران به عمل درآمده بود که سوسیالیست‌ها و چپ‌ها با داعیه توزیع ثروت، بنیاد آسایش و رفاه خلایق را به باد فنا بدهند.
برسنجید دولت‌های سوسیالیستی مدرن را با پادشاهی کهن ایرانی!


https://www.tg-me.com/dejnepesht4000

.

کمال‌الملک

۲۸ امرداد ۱۴۰۴
#محمود_فاضلی_بیرجندی


 
پیش از نیمروز ۲۸ امرداد سال ۱۳۱۹ شهر نیشابور زیر غم و سوک بود. خلقی از شهر و دیگر جاها آمده بود تا با پیکر استاد کمال­‌الملک بدرود کنند. او روز پیش در ملک شخصی خودش در حسین­‌آباد بدرود جهان گفته بود و اینک پیکرش را می­‌بردند تا در آرامگاه عطار به خاک بسپارند.
او یکصد سال چنان بزیست که در نزد همگان تندیس نیکی و بزرگی و پاکیزگی بود.

کمال­‌الملک، محمد غفاری، از اهل کاشان بود و نیای بزرگش از آن بزرگان بود که به آیین تاجگذاری نادرشاه به دشت مغان خوانده شده بود. برای درس به دارالفنون آمده و تابلویی از اعتضادالسلطنه کشیده بود که به چشم ناصرالدین شاه آمد و نقاش را خواست. به او مهر ورزید و اتاقی بدو داد تا نقاشخانه کند. زان پس به دربار راه یافت. راهی که اگر به رویش گشوده نمی­شد، او هم کمال­‌الملک نمی­‌شد. دربارهای ایران در درازای تاریخ محل بالیدن فرزندان برتر این آب و خاک بوده است.  

تا ناصرالدین شاه بود، کمال­‌الملک، در کمال هنر و ارجمندی بود. سفری به خرج خودش تا اروپا رفت و نقاشی اروپاییان را دید و مطالعه کرد و خود از روی آن پرده­‌هایی کشید. نوبت فرمانروایی که به مظفرالدین شاه رسید، از خیم و خوی کژ خویش، نقاشی­‌هایی هرزه از کمال­‌الملک می­‌خواست که با بلندی منش او ناساز بود. کمال­‌الملک آزرده شد و به عراق رفت و چندی سرگرم نقاشی شد.

به روزگار محمدعلی شاه به ایران بازآمد. شاه نو از او درخواست پرده­‌های زشت نکرد. دوستانش او را دل دادند تا مدرسه نقاشی باز کند و چنان کرد. مدرسه به کار افتاد و شاگردانی بار آورد، چیره در نقاشی. کمال­‌الملک خرج خوراک محصلان نقاشی مدرسه را خود می­‌داد.

روزگار قجران که به سر رسید کمال­‌الملک در تامین خرج مدرسه نقاشی درماند و از دولت درخواست تا بازنشسته شود. او را  بر سر ماهانه­‌اش آزردند. دکتر میلسپو رییس دارایی ایران ریشخند کرده بود که هنرمندی تراز اول نشاید که بر سر ماهانه­‌اش آزار ببیند.

کمال­‌الملک با دل شکسته به نیشابور رفت تا در زمین خودش روزگار بگذراند. زن و سه فرزندش از دنیا رفته بودند و او از دل استواری که داشت سختی و جدایی را تاب آورد.

در نیشابور که بود سرایش محل آمدوشد مردم خراسان و دیگر شهرهای ایران بود. مقامات دلبسته هنر و فرهنگ به دیدارش می­‌شدند. دکتر قاسم غنی و دکتر باقر کاظمی از دیدارها با او خاطره­‌ها نوشته­‌اند. دکتر غنی بیشتر از هر کس در باره کمال­‌الملک نوشته یا از دیگران خواسته تا خاطره­‌ها و آگاهی خود را از روش و منش کمال­‌الملک بنویسند و آن همه در دوره هشت مجلدی یادداشت­‌هایش آمده است. ارباب کیخسرو شاهرخ، بزرگ زرتشتیان که نماینده مجلس هم شد بسیار کوشید تا پرده­‌هایی از استاد بخرد و در مجلس گرد آورد و از این راه گشایشی در زندگانی استاد پیدا کند. گوهر کمال­‌الملک چنان بود که تن نداد تا نگاره­‌هایش را بدهد و در برابر آن پول بستاند.

تیر ماه ۱۳۱۹ دچار حبس­‌البول شد. او را به مریضخانه شاهرضای مشهد بردند. دکتر معالج ترسید و عملی را که باید انجام نداد. او را به نیشابور باز گرداندند و در شهر نگه داشتند تا بهتر بشود به درمانش رسید. اما بیماری زور آورد و کمال­‌الملک دو ساعت پس از نیمروز ۲۷ امرداد ۱۳۱۹ بازپسین دم را برکشید و از جهان رفت.

کمال­‌الملک نقاش واقعگرای بلندمرتبه روزگار ما بود. پرده­‌هایی که از چهره­‌های برخی رجال کشیده، یکی پرده چهره میرزا نصرالله تقوی، یا پرده تالار آینه کاخ گلستان، اوج نگارگری، و هر یک مکتب و مدرسه­‌ای در نقاشی واقعگرای ایرانی است.

به این روزگار که اندیشه چپ ترازوی سنجش هر پدیده است بر کمال­‌الملک خرده گرفته­‌اند که واقعگرا بوده و در نگارگری نوآوری نکرده است. پرسشی است که اگر کمال­‌الملک پرده­‌هایی تیره از نکبت زندگانی و آشوب روانی و پریشانی زمانه می­‌کشید باز مشمول چنین خرده­‌گیری می­‌شد؟

کمال­‌الملک نابغه نگارگری و آبروی هنر ماست. دریغ که در مدرسه و در دانشگاه او را چنان که شاید نمی­‌شناسانند. من از دانشجویان هنر پرسیده­‌ام. پاسخم دادند، به ما یاد می­‌دهند که نقاشی از واقعیت جهان ارجی و بهایی ندارد. نقاشی آن است که افکار را در یک دم بازتاب دهد!
هر کس که در پرده­‌های کمال­‌الملک باریک بنگرد، نه یک دم، عمری را در آن سپری کند و گذر عمر را در نیابد. از آن دنیاها که از دست افسونگر این استاد پیدا شده و بر پرده به یادگار مانده است.


https://www.tg-me.com/dejnepesht4000

.
معرفی کتاب:

«جاویدان خرد»
و گزارشی از احوال ابوعلی مسکویه رازی


۲ شهریور ۱۴۰۴
#محمود_فاضلی_بیرجندی


 
ابوعلی احمد مُسکُویه (moskoveyh) رازی حدود سال ۳۱۱ در ری بزاد، و حدود ۴۱۱ در بیابانی از جهان بگذشت.

از زندگانی او گزارش‌هایی در دسترس است. قدیم‌تر آن در مجلد نخست «نامه دانشوران ناصری» آمده، و همان را سرچشمه این نوشتار کرده‌ام.

نوشته­‌اند که در زمان خودش در دانش­‌ها همانند نداشت، مگر ابن سینا. در طب سرآمد بود. با نوازش ابومحمد مهلبی، وزیر معزالدوله دیلمی، ببالید. پس به آستان عضدالدوله رسید و خزانه­‌دارش شد.
در پناه آرامش دربار سلطنت، تاریخ بزرگش را نوشت و آن را «تجارب­‌الامم» نامید. تاریخ همگانی جهان، از آفرینش تا سال ۳۷۲، که تاریخی خشک و خردگراست، زدوده از اندیشه مینویی، و آمیخته با فلسفه تاریخ. دریغ که دو جلدش به فارسی درآمده.

گویند که میان او و ابن­‌سینا صفایی نبوده. داستانی بمانده که ابن‌سینا روزی جوزی در مجلس مسکویه انداخت و ازو درخواست تا مساحت جوز را برگوید. مسکویه پاسخش گفت: ادبت را درست کن، تا جوز را مساحت کنم.

مسکویه زندگانی بلندش را سربلند گذراند. کامیاب بود، و همنشین سلاطین و امیران. با فرزانگانی یگانه چون ابن­‌سینا، ابوسهل ترسا، ابوریحان بیرونی، ابوالخیر خَمار هم‌نشین خوارزمشاه بود.

از او کتاب­‌هایی در دانش­‌ها، صنعت­‌ها، اخلاق، منطق، ریاضی و مغازی مانده. از آن میان جز کتاب تاریخش، کتاب بس نامدار «جاویدان خرد» موضوع این نوشتار است، بازمانده «جاویدان خرد» هوشنگ، پادشاه پیشدادی ایران.

«جاویدان خرد» سده چهارم ق. به تازی گردانده شده، با سرنام «حکمه خالده» و پس به فارسی درآمده. دانشیان ممالک عربی هم این کتاب را بشناسند. پیکربندی نگارش آن پیکره زبان تازی است. زبانی که مثلا زبان «هزار و یک‌ شب» را یاد آورد، یا به دورترها که بنگریم، کمابیش «کلیله و دمنه» را.
سال ۱۸۳۱ ترسایی به زبان فرانسه چاپ و منتشر شد، و زان پس در برخی کشورهای دیگر.

ته­‌مایه­‌ای از عرفان هم دارد. دانیم که اندیشه ایرانی اندیشه عملی است، برکنار از دنیاستیزی عارفان. پس این گَرد عرفان، شاید در سده‌های بعد بر این گنج شایگان نشسته و با هوشنگ‌شاه پیوندی ندارد.

«جاویدان خرد» چهار پاره دارد. در حکمت پارس، یونان و روم، هند، و عرب. از شرح آن درمی­‌گذرم که سخن کوتاه‌تر شود.
 
«جاویدان خرد» با «جاماسپ­‌نامه» دو بازمانده ایران کهن است که از بس بازخوانده و بازنوشته شده هر دو از اصل خود دور افتاده.

«جاویدان خرد»، نخست در دربار مامون عباسی پیدا شد. پرسشی است که در بیش از دوصدسال از انجام ساسانیان تا زمان مامون کجا بوده، دستبردی در آن شده؟ کی پاسخ را دارد؟

در فارسی کنونی سه گردانیده «جاویدان خرد» چاپ شده. هر سه نایاب است. یکی به ترجمه تقی­‌الدین محمد شوشتری، چاپ دانشگاه مک‌گیل و دانشگاه تهران سال ۲۵۳۵ در تبریز، که من دارم. آن دو دیگر را ندیده‌ام.
 
گردانیده چهارم را انتشارات برسم این روزها چاپخش کرده. عکس متنی است که مانکجی هاتریا، زرتشتی هندی ایران‌دوست، سال ۱۲۵۵ خ. به فارسی در هند چاپ سنگی کرده. متن، همان است که گفته شد  با زبان فارسی ۱۵۰ سال پیش. با دیباچه فریدون فضیلت، و گزارشی از خدمت‌های هاتریا به ایران و پارس‌ها، به روزگار قجران.
چاپ این متن‌ها، جز به هوای تیمار زبان پارسی و مهر به فرهنگ ایرانی برنیاید.
بِه باد و مِه باد انتشارات برسم که چنین راه­‌های دشوار می­‌پیماید، اندرین روزگار تنگ و ناخوش.

مسکویه پیشگام اندرزنویسی در ایران پساساسانی بوده و آنچه ازو مانده ابرماند خدای‌نامگ‌هاست، و آیین‌نامگ‌ها.
اندرزنامه­‌نویسان، نصیحت­‌الملوک­‌نویسان و مبلغان دینی که اندرین یک‌ونیم هزاره پساساسانی چیزی نوشته‌اند، پیروی اوست.

کتاب‌چه‌ای هم در دست است به نام «خردنامه» از سده ششم، که شاخه­‌ای است از درخت تناور «جاویدان خرد»؛ و بهری را از آن، پیش‌تر در دژنپشت آورده­‌ام.

مسکویه فرزانه‌ای بود که از تاریخ پیشینیان، و هم از آینده جهان آگاه بود. او پیش از ابن‌خلدون سخن از فلسفه تاریخ آورد؛ بر بنیاد اندیشه ایرانی.
نوشته‌اند که چون محمود غزنوی سلطان شد، مسکویه با ابن­‌سینا به عراق گریخت. در راه بگفت: من از زایچه طالع خویش استخراج کرده­‌ام که در بیابان راه گم کنیم و من از تشنگی، سفرِ آخرت کنم. چنان هم شد و مسکویه اندر بیابان در راه عراق از تشنگی از دنیا بشد. خاک او در اسپهان است، در محله خواجو.

«جاویدان خرد» درفش خردپیکر اندیشه ایرانی است. بازخواندنش راه و روش زیست ایرانی را از نو بیشتر به یاد آورد. اندر زمانه‌ای که شبه‌روشنفکران جهان‌وطن، با سنت‌ستیزی و با نوید دموکراسی و حقوق اقوام و اقلیت‌ها، مردمان را می‌فریبند و از راه به در می‌کنند.


- جاویدان خرد
ابوعلی مسکویه
انتشارات برسم. ۴۷۷ برگ.
تهران. چ یکم. تابستان ۱۴۰۴.


https://www.tg-me.com/dejnepesht4000

.
.
فایده­‌های صلح و زیان­‌های جنگ


ششم شهریور ۱۴۰۴
#محمود_فاضلی_بیرجندی

 
پادشاه و سپاه‌سالارانش را باید معلوم باشد که به گِرد جنگ نگردند و صلح جویند. که عاقبت جنگ نتوان دانست به کجا رسد و صلح بهتر از هر پیروزی باشد در جنگ.
و چون صلح باشد هیچکس را واقعه نیفتد و لشکر همه بر جای باشند به سلامت، و خونی ناحق نرود، و ولایت خراب نگردد، و رعایا غارت نشوند و مستاصل نشوند، که پس از کفر هیچ وزر و وبالی بتر از خون ناحق نباشد.
و لشکر اگرچند انبوه­‌تر از لشکر خصم باشد هم طالب جنگ و حرب نباید بودن، و به بسیاری لشکر نباید مغرور شدن.

"آداب­‌الحرب والشجاعه"
محمدبن مبارکشاه فخر مدبر.
برگرفته از ص ۲۷۸ و ۲۷۹.
 

https://www.tg-me.com/dejnepesht4000

.
دماوند
شب و شهاب و آسمان پرستاره
و هول آن اژدهافش که اندرین کوه به بند است!
شاه آفریدون او را نکشت که جهان پر از خرفستران نشود.
و به این روزگار، ملک شاعران، این کوه را دیو سپیدی خواند که پایش بندی است و جنبیدن نتواند.









عکس: مجید قهرودی

بامداد ۷ شهریور ۱۴۰۴
#محمود_فاضلی_بیرجندی

https://www.tg-me.com/dejnepesht4000

.
موسیقی سرود کهن پارسی
دمی دیدن و شنیدن زیبایی!


هشتم شهریور ۱۴۰۴
#محمود_فاضلی_بیرجندی


دو پژوهشگر نامی روزگار باستان ایران، بیلی و کریستن‌سن، نوشته‌اند این پاره که در زیر آید از بندهش است. من در بندهش نیافتمش. آن را بیاورم، و پس برگویم آن چه را در دلم آید.
نخست این پاره:

قباد اندر کواره بود
به رودی در، هشته
خون کودک بیفسرد
زاب بدیدش، ستُد، اُ بپرورد
نام کودک کوادک نهاد.

کنون گویم:
این سرود کهن ایرانی را آوردم تا یاد آورم آهنگ دلربایش را، که بایدش سخت گرامی داشت، از بر کرد و آموخت. که هم شعرپردازان را بهره دهد، آنان که عروض و بحور شعر شناسند. و هم آنان را که نثر خویش می‌پرورند.

و پس گویم که ما داستان موسی بدانیم و داستان قباد، پادشاه کیانی ما، که به نوزادی در آب رهایش کرده‌اند را نه. بد است بر ما.

یکی هم واژه کواره. این به ریخت کبار اندر خردسالی من به چیزی گفتند مانند سبدی گود که از حصیر یا ترکه گز می‌کردند و انگور در آن می‌نهادند.

کوادک، همان کواد باشد؛ قباد، با کاف تحبیب.
و زاب، زُو، پسین پادشاهان پیشدادی.

اما روی سخن با اهل وزن و موسیقی سخن است. و آنان خود دریابند.
و هم دمی دیدن و شنیدن زیبایی، اندر میانه جهانی نازیبا و آرمان‌سوز که ارمغان آرمانگرایان است به ما.


https://www.tg-me.com/dejnepesht4000

.


"و کردار ما گفتارمان را تایید خواهد کرد."

- اردشیر پاپکان. شاهنشاه ساسانی.
مروج‌الذهب. ج ۱. ص ۲۳۸.











۹ شهریور ۱۴۰۴
#محمود_فاضلی_بیرجندی

https://www.tg-me.com/dejnepesht4000

.
اندر احوالات دیروز ما تا امروز ما!


از بلاهاى مبرم اين روزها درجه دكترا شده است. لغت دکتر، اين كم ظرف‌ها را چنان مست و خراب مى‌کند، خيال مى‌كنند به سرحد عقل بشرى رسيده‌اند، و غايت درجه‌اى كه فكر بشر مى‌تواند به آن برسد همان سرحد دكتراست.

"یادداشت‌های دکتر قاسم غنی"
ج یکم. ص ۳۵۴.
فروردین ۱۳۲۶ خورشیدی





۹ شهریور ۱۴۰۴
#محمود_فاضلی_بیرجندی

https://www.tg-me.com/dejnepesht4000

.
معرفی کتاب
«تواریخ» 


۱۰ شهریور ۱۴۰۴
#محمود_فاضلی_بیرجندی


از کتاب­‌هایی که به فارسی آورده­‌ام «تواریخ»  نوشته آگاثیاس رومی، گیرایی دیگری دارد.
هر بار که «تواریخ» آگاثیاس را بازمی­‌خوانم آن را کتابی می­‌بینم که گویی نخوانده­‌ام، و این نیست مگر از آن جهان­‌نگری نویسنده که مرا ممکن نشده تا بر آن چیر آیم و بتوانم گفت که این کتاب آگاثیاس را خوانده­‌ام.

«تواریخ» از دوره کوتاهی خبر دارد که شاید شش هفت سال بیشتر نیست. از سال ۵۵۲ تا ۵۵۸ میلادی، که بشود ۶۰ سالی پیش از فرجام ساسانیان.
او در کنستانتینوپول می­‌بوده، نشستگاه امپراتوری روم خاوری، و خبرها دارد از آن امپراتوری.
آگاثیاس وکالت می­‌کرد، و هم دل با ادبیات داشت و شعرها سرود که در دفتری بر جا مانده از او. در نبردهای سپاه بیزانس با قوم­‌های مهاجم چون گت­‌ها، واندال­‌ها، و فرانک­‌ها بود، و هم در برخی نبردها با سپاهیان پارس، و آگاهی­‌ها دارد از آن قوم­‌ها و هم از سپاه و از شاهنشاهی پارس.

آنچه از ایران داند و گوید و به نزدیک ما ارجمند است، خبرهایی است استوار، که نشود باری به هر جهت و مثلا از راه شنیدن از مسافرانی گرد آورده باشد. آگاثیاس کتاب­‌های پارسیان را در دست داشته. آن کتاب­‌ها که ما را هنوز دل بسوزد که نداریم. آن را به یاری ترجمان­‌هایی خوانده است، یا آن را برایش به زبان خودش گردانده­‌اند. هم سندها و مدرک­‌های زیاد از دیوان و دربار پارس داشته، و این را خودش گفته که از دوستی که همراه گروهی از نمایندگان سیاسی بیزانس راهی دربار شاهنشاه پارس بود خواسته تا هر چه تواند برایش از آنجا کتاب و سند و مدرک بیاورد. آن دوست هم این کار را کرده، به بهتر روشی، و چون به بیزانس بازآمده انبوهی از اسناد و کتاب­‌ها برای آگاثیاس آورده که آن را از دیوان پادشاه بستانده و ترجمه کرده بود.
چنین است که آگاثیاس ما را  با یک میانجی به اندرون دیوان ساسانیان برد و از آنجا آگاه کند. آگاثیاس از باورهای پارس­‌ها خبرها دارد که خبرهاست از آیین زرتشتی چنان که به او رسیده. هم از راه روش­‌های زندگانی پارس­‌ها و از دانشمندان و مغان پارس خبرها دارد. این داشته­‌ها همه از دسترسی او به کتاب­‌ها و اسناد یا به بایگانی شاهنشاهی ساسانی است.

آگاثیاس در «تواریخ» خبرها و داستان‌ها از قوم­‌هایی دارد که بر بیزانس تاخته­‌اند. گویی با «تواریخ» پرده از روی امپراتوری بیزانس و مهاجمان بر آن چون گت­‌ها و واندال­‌ها و آبارها و ... برداشته شود. مهاجمانی که نامشان در تاریخ به سرکشی و یاغیگری بمانده. از زیست و زندگانی، از شیوه رزم و از مردن آنان خبرهایی بسیار دارد. از بیماری­‌های فراگیر و از واکنش رومیان به آن چنان نوشته که دل خواننده را به درد آورد. چرا که دانیم بیماری­‌های واگیر بارها به سرزمین ما هم دستبرد زده و بسی جان­‌ها بستانده. اما چنین خبرهایی از آن روزگاران تلخ خود نداریم، که کم و کوتاه هم نبوده!

آگاثیاس کم از ۵۰ سال و به گزارشی کم از ۶۰ سال بزیست. در دوره­‌ای بس نزدیک به انجام شاهنشاهی ساسانی. دوره­‌ای که دنیای ایرانی تازه با تازیان تازشگر برخورد و آن را در برآمدن­‌ها و فرونشستن­‌های پیاپی و دردبار آن برخوردها سر کرد. سپس هم پرده باور دینی بر آن دوره کشاندند. ارج والای باورهای دینی به جای خود. دردی است که ما را نشده تا روشن بدانیم اندران دوره بر سرزمین نیاکانی چه گذشته است.
«تواریخ»  آگاثیاس زمانی است برای زیستن و دَم برکشیدن در آن روزگارانی که دانستن از آن، ما را و ایران را به­‌نیروتر کند.

نسخه‌هایی از کتاب هنوز در دسترس است. خواهندگان به شماره 09303862237 پیام بدهند.


«تواریخ»
نوشته آگاثیاس
چاپ نخست. ۱۴۰۰. تهران. لاهیتا.

https://www.tg-me.com/dejnepesht4000

.
نام‌های برخی فرزانگان باستانی ما


۱۲ شهریور ۱۴۰۴
#محمود_فاضلی_بیرجندی


هر بار که در کتاب‌ها به نام‌های دانشمندان ایران کهن می‌رسم دردی در دلم نو می‌شود. با خود می‌گویم سرزمین ما به روزگاران کهن، این همه دانایان را پرورده و ما نام ایشان را هم ندانیم.
تا چنان شده که حتی برخی اهل کتاب امروز باور دارند که ایران قدیم نه دانایانی داشته، نه کتابی!
امشب به چند نام دیگر برخوردم. همان نام‌ها را می‌آورم، با گزاره‌ای کوتاه در باره هر یک:

آذرباد مهراسپندان/ مار اسپندان، از نامدارتر موبدان فرزانه روزگار ساسانیان. گزارشی از او در دژنپشت آورده‌ام. اینجا: https://www.tg-me.com/dejnepesht4000/1041

آتور نریشنَ، از دانایان کهن که میوه درختان می‌خورد و رُستنی‌ها. او از کهن‌تر آنان است که امروز به خام‌خواران شناسیم.

آخرورَ، مردی کهن که به ایستادن با دروغ و دروغگویان ستوده شده. از نمادهای راستی و پاکیزگی جان.

آذرباد زرادستان، فرزانه روزگار بهرام گور، شاهنشاه ساسانی، که اندرز می‌گفت به شاهنشاه.

این نام‌های نامی را انجامی نیست ... .



فردوسی چه به‌جا فرمود:
"که ایران چو باغی است، خرم‌بهار!"


https://www.tg-me.com/dejnepesht4000

.
خبری از نوروز سال ۱۳۰۹

۱۳ شهریور ۱۴۰۴
#محمود_فاضلی_بیرجندی


سال ۱۳۰۹ که شد پنج سال می‌گذشت که رضاشاه بر تخت پادشاهی ایران نشسته بود. ایران قجرزده چنان بود که هنوز از هر گوشه آن خبرهای بلا و نکبت و بیماری و درماندگی می‌آمد. شاه نو در آغاز سال پنجم پادشاهی هم مجال آسودن نداشت. روزنامه بهار در تاریخ ۲۶ فروردین آن سال در شماره ۶۷۷ از سال سیزدهم خود نوشت:

اقدامات برای دفع ملخ در بیرجند
به طوری که اطلاع رسیده است مأمورین، ملخ را به نرخ چهار من یک قران، و تخم ملخ را یک من یک قران در بیرجند خریداری می‌نمایند. اهالی غالباً به دفع ملخ مبادرت کرده‌اند و اوقات خود را به جمع ملخ و پور آن می‌گذرانند.

بر پایه این خبر قجران هم برای اهل ایران کارآفرینی کرده بودند! و آن کارآفرینی تا پنج سال بعد همچنان به یادگار مانده بود!
چنان که روزنامه بهار نوشته، ماموران تخم ملخ را به بهای یک من یک قران از مردم می‌خریدند، و برای اهالی هم اشتغال‌زایی شده بود: جمع‌آوردن ملخ و پوره ملخ، و فروش آن به ماموران دولتی!


https://www.tg-me.com/dejnepesht4000

.
ابوریحان بیرونی
 
۱۸ شهریور ۱۴۰۴
#محمود_فاضلی_بیرجندی
 
مردی که بیشتر زندگانی پربارش در دربارهای فرمانروایان بگذشت. گزافه نیست که بگوییم گر پشتیبانی پادشاهان و فرمانروایان محلی نبود دنیا از آن همه دستاوردهای دانشی او بی­‌بهره می­‌ماند. ابوریحان بیرونی نمونه والای راه­‌رفتن با حکومت­‌ها، با آزادگی و خودسالاری (استقلال)  است.
 
یکهزار و پنجاه و دو سال پیش در ۱۸ شهریور از سال ۳۵۲ خورشیدی، در خوارزم بزاد، در فرارود که تا به روزگار قجر خاک ایران بود و ناصرالدین‌شاه به تزارهای روس بخشیدش.
۷۵ سال بزیست و ۲۶ آذر ۴۲۷ خورشیدی در غزنین درگذشت. در ساعت مرگ هم در تقلا بود تا کلمه‌ای دیگر بیاموزد. داستانش را در کتاب‌های درسی ما آورده بودند تا بدانیم و عمر را جز به آموختن نگذرانیم. نگو که روزگار دانش‌ستایی زودگذر بود و ستاره دانش‌ستیزی و عوام‌پروری در ایران ما ارتفاع می‌بایست گرفت!

روزگارش را در دربارهای خوارزمشاهیان و مامونیان و غزنویان گذراند.

از پیشگامان تجربه بود، و ناساز با حس و استقرا. در مذاهب به کینه نمی­‌نگریست. با بزرگان دین­‌ها گفت­‌وگوها می­‌کرد. دشمن خرافات و هر آنچیزی بود که خرد نپذیرد.
عمده نام­‌آوریش در ریاضیات بود. در فنون ادب، تاریخ، جغرافی، گیاهان، داروها، معدن­‌ها، مذهب­‌ها، و آداب اقوام رای‌های روشن داشت. دوستدار جانوران بود. زبان­‌های عربی، سنسکریت، سریانی، عبری، و یونانی می­‌دانست. تا چیزی بر خودش آشکار نمی­‌شد سخنی نمی­‌گفت. سخنش راستی بود و دور از تعصب و غرض. 
کتاب‌هایی نوشت که پشتوانه تمدن ایرانی است.
 
ما ایرانیان کنونی به فکر و به راه و روش ابوریحان نیازمندیم. ما که از نگاه قطبی به جهان و پیکارگری­‌های دون­‌کیشوتی با قدرت­‌های حاکم زیان­‌های بی­‌حساب دیده­‌ایم.
بسیار هم نیازمندیم.


https://www.tg-me.com/dejnepesht4000

.

از پیامبر یهود تا اندیشه ایران باستان
شکافتن آب رود


۲۱ شهریور ۱۴۰۴
#محمود_فاضلی_بیرجندی


داستان موسی پیامبر که از آب نیل بگذشت، از داستان­‌های آشنای همگان است که به دنیای اسلامی هم درآمده، و در روزگار ما که بشر بر فناوری دسترس یافت به دنیای سینما هم رسید.

در افسانه­‌های ایرانی هم داستانی همانند شکافتن آب برای موسی آمده است. دریغا که این داستان زیبای ایرانی را کس بازنگفته است.

در افسانه­‌های دینی ایرانیان آمده است که شماری از پادشاهان و پهلوانان و بزرگان ایران باستان هر یک نیازهایی به پیشگاه ایزدبانو آناهیتا آوردند. او برخی را از آن پذیرفت و به آورنده یاری داد تا نیرومند شود و به آن چیزهایی برسد که بهر بزرگی ایران و نابودی دشمنان ایران در سر دارد.

آن پادشاهان و پهلوانان و بزرگان هر یک بسیار نیازها آوردند. برخی پذیرفته شد و برخی وازده.
تا یکی به نام ویستئورَ، "سخن راست" را برای ایزدبانو آناهیتا پیشکش آورد.
ویستئورَ از ایزدبانو درخواست تا گذرگاهی خشک از یک کران رود ویتنگوهَیتی تا به کران دیگر برایش باز کند.
ایزدبانو آناهیتا خواهش او را پذیرفت که سخن راست بود، و یک رشته آب را از رفتن بازداشت تا گذرگاهی خشک پدید آمد و او را کامیابی بخشید.
ـ آبان یشت. کرده ۷۶ و ۷۷.

چنین، تا راستی ارجی والا در اندیشه ایرانی دارد. ارجی همتراز با ارج پیامبر یهود که چون از چنگال دستگاه ستم می‌گریخت تا به سرزمین خویش برسد، آب به رویش گشوده شد.


https://www.tg-me.com/dejnepesht4000