#نسخۀ_متنی

🔹مفهوم آخرالزمان در نخستین سال‌های برآمدن اسلام
مروری بر کتاب «آخرالزمان حکومتی: فرجام‌شناسی حکومتی در دوران باستان متأخر و اسلام آغازین» نوشتۀ استیون شومیکر

#ایمان_تاجی
#دورنما_بخوانیم
#با_دورنما_بمانیم

@doornamaa

#متن_کتاب

Stephen J. Shoemaker, The Apocalypse of Empire. Imperial Eschatology in Late Antiquity and Early Islam, Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2018.

@doornamaa

#گزیدۀ_مقاله

🔹مفهوم آخرالزمان در نخستین سال‌های برآمدن اسلام
(مروری بر کتاب «آخرالزمان حکومتی» اثر استیون شومیکر)

✍️ #ایمان_تاجی

برخی از بخش‌های مهم مقاله از این قرارند:

🔻با بررسی‌های شومیکر در کتاب «آخرالزمان حکومتی» دیده می‌شود که مردمان خاورنزدیک در قرن هفتم میلادی وقوع آخرالزمان را بسیار نزدیک می‌دیدند و رخدادهای عن‌قریب آخرالزمان را با قدرت‌گیری و ایجاد حکومت‌های یکپارچه پیوند می‌دادند. اسلام نیز در همین محیط به‌وجود آمده است و نباید آن را از بسترِ شکل‌گیری خود جدا کرد. محمد و پیروانش نه‌تنها عقاید و اهداف آخرالزمانی را دنبال می‌کردند، بلکه معتقد بودند که این آخرالزمان به زودی در اثر پیروزی‌های آنان در فتوحات و ازبین‌بردن دشمنان‌شان حاصل می‌شود.

🔻شومیکر نشان می‌دهد که اعتقادات آخر‌الزمانی یهودی نیز مملو از آرزواندیشی‌های حکومتی است و روح غالب این نوشته‎ها حاوی اعتقاداتی پیرامون شکل‌گیری آخرالزمان در پی حکومتی جهان‌شمول است. در متون یهودی انتظار برای ظهور «پادشاه آخرالزمان» به‌چشم می‌خورد که تمامی دشمنان خداوند را از سر راه برخواهد داشت و حکومتی جهانی را برقرار خواهد کرد.

🔻شومیکر چندین مورد از پیش‌گویی‌های خسروپرویز دربارۀ پایان‌یافتن دنیا را در چند کتاب آن دوران ردیابی می‌کند تا نشان دهد چنین اعتقاداتی در خاورنزدیک رواج بسیاری داشته است. به بیان شومیکر، قرآن و متون مسیحیت شرقیِ آن دوران همگی در فضای آخرالزمانیِ مشابهی تنفس می‌کرده‌اند. او برای نشان‌دادن هم‌بستگی فرهنگی قرآن با محیط خاورنزدیک مثال آیات ابتدایی سورۀ روم و شباهت متن سریانی افسانهٔ اسکندر و قرآن را ذکر می‌کند. به‌گفتۀ او، قرآن مستقیم یا غیرمستقیم پیوند نزدیکی با نوشته‌های آخرالزمانی مسیحی در خاورنزدیک دارد.

🔻شومیکر می‌گوید در دوران باستان متأخر تقریباً تمامی فرهنگ‌های مذهبی تا حدی با نوعی اعتقاد به آخرالزمان حکومتی عجین بودند. در آن دوران همهٔ گروه‌ها خود را در گلوگاه تاریخ و نزدیک به پایان دنیا می‌دیدند و هرگونه جنگ و رخداد طبیعی را پیش‌زمینه‌ای برای وقوع آخرالزمان تصور می‌کردند. در عین حال، همگی متفق‌القول بودند که آخرالزمان با قدرت‌گرفتن حکومت و ظهور پادشاهان قدرت‌مند رخ می‌دهد. در همین دوران است که پیامبر اسلام ظهور می‌کند و محمد و پیروان او به‌شدت تحت تأثیر این‌گونه اعتقادات آخرالزمانی بودند.

🔻شومیکر از قرآن و احادیث مثال‌هایی می‌آورد تا نشان دهد نسل‌های اولیهٔ پیروان محمد انتظار داشتند آخرالزمان پیش از مرگ پیامبر اتفاق افتد، اما با مرگ او، پیروانش این زمانِ انتظار را به‌مرور به اتفاقات بعدی و بعدی موکول می‌کردند. پس از چند قرن که هیچ آخرالزمانی اتفاق نمی‌افتد، این‌گونه احادیث آخرالزمانی در متون اسلامی کم‌رنگ می‌شوند و بسیاری از آن‌ها حتی به جوامع اصلی حدیثی نیز وارد نمی‌شوند. درنتیجه، مسلمانان نیز از آن فضای انتظار خارج شده و آیه‌های آخرالزمانی قرآن را به قیامتی نسبت می‌دهند که زمان آمدنش معلوم نیست.

🔻در آن دوران ایدهٔ آخرالزمان با حکومت پیوند وثیقی خورده بود و مؤمنان چنین می‌اندیشیدند که چون پایان‌یافتنِ الساعهٔ دنیا وقت زیادی برای گسترش و بسط ایمان نمی‌گذارد، پس باید هرچه زودتر جنبید و به هر روشِ ممکن صدای خود را به جهانیان رسانید. اولین مقصد نیز در این راه جایی نیست جز سرزمین مقدس، مکانی که تمامی رخدادهای مهم آخرالزمانی در آنجا روی خواهد داد.

🔻گزارش‌های معاصر با ظهور اسلام نشان‌ می‌دهند فاتحان اولیه با عقایدی آخرالزمانی در پی دستیابی به اورشلیم بودند. با این‌که در گذر زمان تلاش شده که از اهمیت اورشلیم در منابع اسلامی کاسته شود و مکه و مدینه جای آن را بگیرند، اما جایگاه آن در اسلامِ نخستین آن‌قدر حیاتی بوده که حدف کاملش امکان‌پذیر نشده است. در متون یهودی و مسیحی، اورشلیم پایتخت نهایی پادشاهان آخرالزمان است. همچنین صخرهٔ مقدس از همان ابتدای ورود پیروان محمد محترم بوده و مراسم ویژه‌ای با هدف آمادگی برای آخرالزمان در آن‌جا برگزار می‌شده است. قبة‌الصخره مکانی بوده برای اتفاقات آخرالزمان که در آن امیرالمؤمنین خلیفه حکومت را به دست صاحب اصلی‌اش می‌رساند.

🔻شومیکر در عین احترام به کسانی که روشن‌فکرانه تلاش دارند با تفسیری مدرن از تاریخ چهره‌ای لیبرال از اسلام نشان دهند، این مسیر را نادرست می‌داند. او خاضعانه به مصلحان مسلمان می‌گوید گام اول در این مسیر به‌رسمیت‌شناختنِ تفسیر تاریخی از اسلام نخستین است. از نظر او، بهتر است مصلحان و روشن‌فکران مسلمان ارزش‌های متعلق به دنیای باستان را شجاعانه رد کنند نه این‌که تفسیر دیگری از آن‌ها عرضه کنند یا آن‌ها را آگاهانه نادیده بگیرند.


✔️ برای دریافت نسخه کامل مقاله کلیک کنید:
نسخۀ متنی | نسخۀ صوتی


@doornamaa

#پادکست

🔹بخش پایانیِ پادکست اخیرِ #رادیو_دورنما شعری است با کلام و صدای #محمود_درویش، شاعر پرآوازۀ فلسطینی، با مطلع «علی هذه الارض ما یستحق الحیاة»، به یاد همۀ قربانیان بی‌گناه و بی‌پناه فاجعۀ انسانیِ این روزها در حوالی #سرزمین_مقدس همۀ ادیان ابراهیمی.

✔️ نسخۀ کامل پادکست در کست‌باکس | شنوتو

#آخرالزمان #اورشلیم #بیت‌المقدس
#قدس #غزه #اسلام_و_یهودیت

@doornamaa

🔅فصل پنجم دورنما - ویدئوی دوم

🔹رسمی‌سازی قرآن به‌دست عثمان انجام شد یا عبدالملک؟
گفتاری از #استیون_شومیکر

✍️ ترجمۀ #مسعود_گوهریان

🔻نسخۀ کامل ویدئو (۸ دقیقه) در:
آپارات دورنما | یوتوب دورنما

#دورنما_ببینیم
#با_دورنما_بمانیم
#رسانۀ_مستقل_اسلام‌پژوهی

@doornamaa

▪️رسمی‌سازی قرآن؛ عثمان یا عبدالملک؟
گفتار ویدئویی استیوِن شومیکر

▫️معرفی ویدئو

🔹استیون شومیکر (متولد ۱۹۶۸) پژوهش‌گر امریکاییِ تاریخ مسیحیت و اسلام و استاد مطالعات ادیان دانشگاه اُرِگن است که در سال‌های اخیر چند کتاب مهم در موضوع تاریخ اسلام آغازین منتشر کرده است. کتاب «تکوین قرآن: پژوهشی تاریخی‌-‌انتقادی» (۲۰۲۲) آخرین پژوهش منتشرشده از اوست که در آن به تاریخ شکل‌گیری و فرآیند جمع و تدوین قرآن با رویکرد نقد تاریخی پرداخته است. مدت کوتاهی پس از انتشار کتاب، شومیکر در گفت‌وگویی یک‌ساعته به پرسش‌های گابریل رینولدز، اسلام‌پژوه و استاد دانشگاه نوتردام، دربارۀ این کتاب و موضوعاتی چون تاریخ‌گذاری کربن، علم حافظه و تدوین قرآن پاسخ داده است. ویدئوی دورنما ترجمۀ بریده‌ای کوتاه از این گفت‌وگو است که در آن پرسشی دربارۀ نخستین رسمی‌سازی قرآن مطرح شده است.

* به‌تازگی نسخۀ متنی و صوتیِ معرفی کتاب «آخرالزمان حکومتیِ» شومیکر را در دورنما منتشر کرده‌ایم. همچنین گزارشی نسبتاً مفصل و جامع از کتاب «تکوین قرآنِ» شومیکر را می‌توانید به‌قلم ایمان تاجی در کانال شخصی‌اش چهل‌تکه بخوانید.


▫️گزیدۀ محتوای ویدئو

🔹داستان تدوین قرآن به‌دست عثمان، آن‌طورکه امروزه در اختیار ماست، در واقع ساختهٔ محمد بُخاری، مؤلف کتاب «صحیح»، است که به این روایت رسمیت بخشید و آن را در مجموعه‌ای حدیثی قرار داد و از این طریق دست‌کم برای اهل‌سنت حجیت و اعتبار دینی پیدا کرد. حالا این داستان به روایت مقبول نزد مسلمانان تبدیل شده است و سایر روایت‌ها کنار گذاشته شده‌اند.

🔹محمدعلی امیرمعزی در پژوهشی فوق‌العاده نشان داده است که شیعۀ نخستین داستان بسیار بسیار بسیار متفاوتی دربارۀ تاریخ اولیۀ قرآن داشته‌اند و من آن را در کتاب خودم «تکوین قرآن» آورده‌‌ام، اما شیعیان معمولا دست‌کم گرفته و تحقیر شده‌اند. در کتاب «تاریخ قرآنِ» تئودور نُلدکه با آن حجم زیاد، به دیدگاه‌های شیعیان دربارۀ شکل‌گیری قرآن صرفاً به‌اندازۀ دیدگاه‌های جدلیان مسیحی بها داده شده است. چنین مواجهه‌ای غیرقابل‌قبول است و باید بهتر از این‌ها کار کرد.

🔹یکی از نقدهای من بر مطالعات قرآن در امریکای شمالی و آلمان این است که تحقیقات فرانسویان را نمی‌خوانند. در بخش کتاب‌شناسی آثار این محققان پژوهش‌های فرانسویانی چون گیوم دی، آلفرد لویی دو‌پریمار، یا کلود ژیلیو چندان به چشم نمی‌آیند. بخشی از بهترین مطالعات قرآن در فرانسه انجام می‌شود. به نظر من، دوپریمار بزرگ‌ترین محقق قرآن در قرن بیستم بود، بسیاری از اطلاعاتی که من در کتابم ‌آورده‌ام برگرفته از پژوهش‌های اوست.

🔹دوپریمار در آثار مورخان اولیه جست‌وجو می‌کند و می‌گوید بیایید سخن‌گفتن دربارۀ خاستگاه‌های قرآن و حدیث را کنار بگذاریم و فقط دربارهٔ آن‌چه مورخان در این‌جا می‌گویند صحبت کنیم. آن‌ها چیزی دربارۀ این‌که عثمان چه کرد نمی‌گویند، چیزی مرتبط با قرآن نمی‌گویند. چگونه چنین چیزی ممکن است، اگر همه می‌دانستند که عثمان این کار را انجام داده است؟

🔹آیا عثمان سازوکار حکومتیِ لازم را برای یکسان‌سازی و رسمی‌سازی قرآن در اختیار داشت؟ برای ایجاد متن رسمی و استاندارد در سراسر یک امپراتوری به سازوکار حکومتیِ بسیار قوی نیاز داریم. برخی معتقدند شاید در حدود دورۀ معاویه چنین اقتداری ایجاد شده باشد، اما چیزی شبیه آن‌چه در دورۀ عبدالملک می‌بینیم وجود ندارد. در واقع، ما در آن زمان حکومت مقتدری نداریم درحدی‌که بتواند کاری مانند تثبیت یک قرآن رسمی را انجام دهد، اما گزارش‌هایی دربارۀ عاملان عبدالملک داریم که این کار را انجام دادند و بر اساس همین گزارش‌ها باید به گزارش‌های تدوین قرآن به‌دست عبدالملک اعتبار بیشتری داد.

🔹بنا بر اخبار بسیار مشهور، عبدالملک و کارگزارانش تغییرات زیادی در قرآن ایجاد کردند. با این حال، گروهی می‌گویند قرآن قبلاً مکتوب شده بود و عبدالملک فقط کارهایی جزئی نظیر افزودن علامت‌های نقطه‌ و اعراب انجام داد، اما به‌گفتۀ فرانسوا دِرُش، متخصص نسخه‌های کهن، در پروژۀ حجاج و عبدالملک چنین نیست که فقط نقطه‌گذاری و اعراب‌گذاری و تغییرات بسیار جزئی اتفاق افتاده باشد، زیرا دست‌نوشته‌ها در عمل با این فرض سازگار نیستند.


✔️ دیدن ویدئو در آپارات | یوتوب


#استیون_شومیکر
#تکوین_قرآن
#نقد_تاریخی
#دورنما_ببینیم

@doornamaa

#با_دورنما_همراه_باشیم

▪️دورنما در فضای مجازی

🔹خبرها در تلگرام ‌| اینستاگرام
🔹مقاله‌ها در وبسایت
🔹پادکست‌ها در شنوتو | کست‌باکس
🔹ویدئوها در آپارات | یوتوب
🔹حمایت مالی در حامی‌باش

#رسانۀ_مستقل_اسلام_پژوهی
#مطالعات_آکادمیک_اسلام
#اسلام_شناسی_در_عصر_مدرن

@doornamaa

#گفت‌وگو_با_اسلام‌پژوهان (۹)

🔹نهمین شماره از مجموعۀ «گفت‌وگو با اسلام‌پژوهان» مصاحبه‌ای اختصاصی است با #دیوید_تورفیل، استاد مطالعات ادیان در دانشگاه سودرتورن سوئد. تورفیل برای مخاطب فارسی‌زبان با کتاب «زیست شیعی: مناسکی‌شدن مسلمانان در ایران امروز» شناخته می‌شود که حاصل اقامت و پژوهش میدانی او در اصفهان است. او در این گفت‌وگو به پرسش‌های دورنما دربارۀ نگاه انسان‌شناختی به دین، مفهوم «اسلام زیسته» و همچنین تجربهٔ تحقیق میدانی‌‌اش در ایران با موضوع مناسک و آیین‌های شیعی پاسخ می‌دهد.

🔻نسخه‌های تصویری، صوتی و متنی این گفت‌وگو در طی روزهای آینده در حساب‌های کاربری دورنما منتشر خواهند شد.

#انسان‌شناسی_دین
#جامعه‌شناسی_دین
#دین_زیسته
#اسلام_زیسته
#مناسک_شیعی

@doornamaa

#گفت‌وگو_با_اسلام‌پژوهان (۹)

🔹دیوید تورفیل (متولد ۱۹۷۳، سوئد) استاد مطالعات ادیان و تاریخ دین در دانشگاه سودرتورن است. پژوهش‌های او بر سه حوزه متمرکز بوده‌اند: اسلام شیعی،‌ مسیحیت پنطیکاستی و سکولاریسم در فرهنگ معاصر سوئد. رسالۀ دکتری او در دانشگاه اوپسالا با موضوع مناسک شیعی در ایران معاصر در انتشارات بریل (۲۰۰۶) منتشر شده و سپس با عنوان «زیست شیعی: مناسکی‌شدن مسلمانان در دنیای امروز» (نشر آرما، ۱۳۹۷) به فارسی ترجمه شده است. تورفیل در این کتاب، بر اساس مصاحبه‌ها و مشاهدات میدانی در میان گروهی از مردان اسلام‌گرا در اصفهان، اسلام زیستهٔ ایرانی را با تمرکز بر زندگی روزمرهٔ آیینی بررسی می‌کند. تورفیل مقاله‌های متعددی نیز دربارۀ اسلام شیعی به انگلیسی و سوئدی تألیف کرده است. او در حال حاضر مدیر پروژه‌ای مشترک بین محققانی از سوئد، نروژ و دانمارک است و در این پروژه مطالعه‌ای مردم‌نگارانه را دربارهٔ اقتدار کاریزماتیک دینی در ایران برعهده دارد.

🔻صفحۀ آکادمیای دیوید تورفیل
🔻فهرست و دانلود آثار دیوید تورفیل

@doornamaa

🔹بدن‌مندی و مناسکی‌شدن دین در ایران معاصر
مروری بر کتاب «زیست شیعی» اثر دیوید تورفیل/ ترجمۀ شهاب‌الدین عودی

✍️ #فاطمه_عباسی

🔻بریده‌ای از مقاله
تورفیل در این تحقیق نشان می‌دهد که منابع اطلاعاتی در تلاش‌‍‌اند تا با استفاده از «مناسک مذهبی» زندگی‌شان را در مسیر تقوا و پیشرفت معنوی قرار دهند. از نگاه او، آنان با توسعهٔ اشکال گوناگونی از مناسک مذهبی سعی دارند از وسوسه‌های دنیوی، به‌ویژه تمایلات جنسی، مصون بمانند. آنها با دوری از فضای اجتماعی، ارتقای معنوی خود با مرگ‌آگاهی، شرکت در مجالس روضه و مراسم عبادی می‌کوشند تقوای خود را حفظ کنند. نویسنده در ادامه از اصطلاح «بدن‌مندی» استفاده می‌کند. بدن‌مند کردن بدین معناست که شیعه‌بودن نه‌تنها مبتنی برآموزه‌ها، باورهای دینی، جهان‌بینی و تبلیغات اسلامی است، بلکه تجربه‌ای است که مستقیم با بدن در ارتباط است. از نظر او، مسلمان‌بودن «بدن‌مند کردن ایده‌آل اسلامی از تقواست».

#دورنما_بخوانیم
#با_دورنما_بمانیم

@doornamaa

#گفت‌وگو_با_اسلام‌پژوهان (۹)
#گزیدۀ_گفت‌وگو

☀️انسان‌شناسی دین در جامعۀ شیعی ایران
    گفت‌وگو با #دیوید_تورفیل
     به میزبانی فاطمه مصلح‌زاده

▪️نسخۀ کامل مصاحبه (۵۶ دقیقه) در:
   ✔️ آپارات دورنما  ✔️ یوتوب دورنما


🔹تورفیل در گفت‌وگوی اختصاصی‌اش با دورنما - که گزیده‌ای از آن را می‌بینید - از تجربهٔ تحقیق میدانی‌ در ایران با موضوع مناسک و آیین‌های شیعی و نیز ویژگی‌های رویکرد انسان‌شناسانه و مردم‌نگارانه به دین و اهمیت مطالعۀ تاریخ ادیان گفته است.

🔹تورفیل در ویدئوی گزیدۀ بالا از موضوع و روش پژوهشی رسالۀ دکتری‌اش؛ فایدۀ مطالعۀ مقایسه‌ای ادیان به‌مثابۀ ابزاری برای شناخت خود از طریق شناخت دیگران؛ تأثیر صداقت و عدم‌تظاهر در پژوهش میدانیِ مردم‌نگارانه؛ لازمۀ نگاه انسان‌شناختی به دین یعنی توجه به زندگی عادی روزمرۀ مردم به‌جای تمرکز بر اندیشه و عقاید آنان؛ و همچنین توجه به «اسلام زیسته» به‌عنوان عامل تحریک احساسات و عواطف انسانی سخن می‌گوید.

#انسان‌شناسی_دین
#مناسک_شیعی
#دورنما_ببینیم

@doornamaa

#نسخۀ_صوتی

🔅رادیو دورنما
گفت‌وگو با اسلام‌پژوهان - قسمت نهم

🔹انسان‌شناسی دین در جامعۀ شیعی ایران
گفت‌‌وگو با دیوید تورفیل

✔️این پادکست را در پادکست‌خوان‌های مشهور ازجمله کست‌باکس و شنوتو هم می‌توانید بشنوید.

#دیوید_تورفیل
#رادیو_دورنما
#دورنما_بشنویم

@doornamaa