Forwarded from Институт истории Марджани
В августе 1944 года, когда почти вся территория СССР была освобождена от войск вермахта и исход войны был предрешен, советское руководство круто разворачивало внутриполитический вектор.
9 августа 1944 года было принято Постановление ЦК ВКП(б) «О состоянии и мерах улучшения массово-политической и идеологической работы в Татарской партийной организации», которое на десятилетия определило установки в области национальной политики в Татарстане.
Более подробно:
https://dzen.ru/a/aJc8Yz6kUC_-1VEe
9 августа 1944 года было принято Постановление ЦК ВКП(б) «О состоянии и мерах улучшения массово-политической и идеологической работы в Татарской партийной организации», которое на десятилетия определило установки в области национальной политики в Татарстане.
Более подробно:
https://dzen.ru/a/aJc8Yz6kUC_-1VEe
Дзен | Статьи
Великая Отечественная война и судьбоносный поворот в истории и культуре татар
Статья автора «Нам жить и помнить!
Forwarded from Институт истории Марджани
35 лет назад, 13 августа 1990 г. президент СССР М.Горбачев подписал указ «О восстановлении прав всех жертв политических репрессий 1920-1950-х гг.».
Этот указ стал окончательным признанием вины государства перед гражданами, репрессированными в период сталинизма. В указе впервые необоснованные репрессии были названы «политическими преступлениями на почве злоупотребления властью».
Политические репрессии 1920-1950-х гг. являются одной из трагедией в истории Татарстана. По последним данным в Татарстане были репрессированы более 150 тысяч видных политических деятелей, работников государственных и партийных учреждений, деятели науки и культуры, крестьяне и рабочие.
Сегодня в Республике Татарстан издана «Книга памяти жертв политических репрессий».
В Казани открыты мемориал и памятник жертвам политических репрессий.
Репрессии оказали негативное влияние на татарскую культуру и общество, приведя к гибели выдающихся деятелей, уничтожению культурного наследия и дезорганизации общественной жизни.
Этот указ стал окончательным признанием вины государства перед гражданами, репрессированными в период сталинизма. В указе впервые необоснованные репрессии были названы «политическими преступлениями на почве злоупотребления властью».
Политические репрессии 1920-1950-х гг. являются одной из трагедией в истории Татарстана. По последним данным в Татарстане были репрессированы более 150 тысяч видных политических деятелей, работников государственных и партийных учреждений, деятели науки и культуры, крестьяне и рабочие.
Сегодня в Республике Татарстан издана «Книга памяти жертв политических репрессий».
В Казани открыты мемориал и памятник жертвам политических репрессий.
Репрессии оказали негативное влияние на татарскую культуру и общество, приведя к гибели выдающихся деятелей, уничтожению культурного наследия и дезорганизации общественной жизни.
Forwarded from джучидский летописец
Интересно, что в начале 1990-х на территории Уральского региона РФ в обращении ходили уральские франки. На купюре номиналом 1 уральский франк был изображен шибанид Ибак-хан - единственный сибирский хан, чеканивший свои монеты.
Идел-Урал төбәге географик атамаларын "мөселманлаштыру" үрнәге: төбәгебездә 19 йөз ахыры - 20 йөз башында яшәгән
мөселман авторларының хезмәтләрендә Зөя елгасы һәм шәһәре атамалары ضياء [Зыя] (гарәпчә "нур, яктылык") дип бирелгән.
Үрнәк Ризаэтдин Фәхретдиннең "Асар"ыннан алынды.
آثار. تألیف رضاءالدین بن فخرالدین. برنچی جزء. قزان، ۱۹۰۰. ص. ۳۲
мөселман авторларының хезмәтләрендә Зөя елгасы һәм шәһәре атамалары ضياء [Зыя] (гарәпчә "нур, яктылык") дип бирелгән.
Үрнәк Ризаэтдин Фәхретдиннең "Асар"ыннан алынды.
آثار. تألیف رضاءالدین بن فخرالدین. برنچی جزء. قزان، ۱۹۰۰. ص. ۳۲
Dr. Bormotucher pinned «Советлар Союзында яки аның таркалуыннан соң барлыкка килгән җөмһүриятләрдә тәрбияләнгән хәйран гына төрки тарихчылардан (шул исәптән үзебезнекеләрдән дә) "фәлән [төрки] чыганак әлегә кадәр русчага [тулы килеш] тәрҗемә ителмәгән" кебек сүзләр ишетелгәли. Гүяки…»
Күренекле тарихчыбыз Газиз Гобәйдуллин студент чагында язган бер мәкаләсендә төрки халыкларны берләштерерлек һәм көчәйтерлек бер фактор буларак уртак телгә мөрәҗәгать итүне атый. Аның фикеренчә, гомумтөрки әдәби тел вазифасын чагатай теле үти ала:
(1)лөгатьләр - сүзләр, терминнар
(2)даирә-и миллиятебезне - милли даирәбезне
(3)нәхү вә сарыфын - грамматикасын
(4)кыйраәт - уку
(5)ибтидаи - башлангыч.
Бүгенге көндә бу фикер практик кыйммәткә ия булудан бигрәк элекке заман татар галимнәренең чагатайчага нинди әһәмият бирүләрен күрсәтә торган бер факт. (Бу турыда шулай ук монда һәм монда укырга була).
Безнең Рабгузый, «Шәҗәрәи төрек», «Бабурнамә» вә башкалар кебек әдәбиятыбызның аналары язылган, бөтен төрек угыллары өчен гомуми бер тел бар, бу исә чагатай теледер. Менә безгә шул телне мәктәпләребезгә кертергә кирәк, шул бай телдән лөгатьләр(1) алырга кирәк. Әгәр йир йөзендә булган барлык төрек балалары таң йолдызына караган кебек, һәммәсе дә шуңа карасалар, һәммәсе дә шул телне үгрәнсәләр, менә шунда безнең өчен дә берлек туар, шул безнең даирә-и миллиятебезне(2) киңәйтер вә безне мәдәни җыю белән җыяр.
[...]
Безгә хәзер бу телнең нәхү вә сарыфын(3) язарга вә шул телдә ансат-ансат кыйраәт(4) китаплары хәзерләп ибтидаи(5) мәктәпләребезнең ахыргы сыйныфларыннан ук кертергә кирәк. Мәдрәсәләребездә, хәтта гарәпчәне бер кадәр киметеп булса да, бу телгә киңрәк урын бирергә тиеш.
(1)лөгатьләр - сүзләр, терминнар
(2)даирә-и миллиятебезне - милли даирәбезне
(3)нәхү вә сарыфын - грамматикасын
(4)кыйраәт - уку
(5)ибтидаи - башлангыч.
Бүгенге көндә бу фикер практик кыйммәткә ия булудан бигрәк элекке заман татар галимнәренең чагатайчага нинди әһәмият бирүләрен күрсәтә торган бер факт. (Бу турыда шулай ук монда һәм монда укырга була).
Бобурнома (Қозон нашри).pdf
16.3 MB
Газиз Гобәйдуллин мисал итеп китергән өч чыганакның сканнары.
Forwarded from Путь Следования
Читаю книгу Ахмеда аль-Шамси о том, как книгопечатание и институт тасхиха/тахкика (редактуры) дал классическим текстам новую жизнь, благо есть хороший перевод на турецкий. Это просто жемчужина для исследователей исламской цивилизации, настоятельно рекомендую :)
An Introduction to Chagatay.pdf
19.7 MB
Чагатай теле грамматикалары һәм "ансат-ансат кыйраәт китаплары". (Чагатай һәм госманлы телләрен белмичә иске татар телен мөкәммәл өйрәнеп булмый).
Интересное исследование о русском колониальном обществе в Ташкенте со времени его завоевания до первых лет советской власти. Затронута и противоречивая роль в этом обществе русскоподданных мусульман ("татар"). С одной стороны, как писала по другому случаю Д.Росс, татары являлись одними из выгодоприобретателей от расширения империи. С другой стороны, они несли в местное исламское сообщество новые идеи (джадидизм, национализм), вызывавшие опасение и противодействие имперской администрации.
Telegram
Туркистон кутубхонаси | Туркестанская библиотека | Turkestan library | تورکستان كتبخانەسی
Russian Colonial Society in Tashkent, 1865-1923
Карлтон университети домласи Жефф Саҳадеонинг китоби Россия империяси ва илк совет йиллари Тошкентнинг ижтимоий-иқтисодий, маданий ҳаётини тадқиқ қилган.
Китоб рус маъмурларининг шаҳардаги колониал бошқаруви…
Карлтон университети домласи Жефф Саҳадеонинг китоби Россия империяси ва илк совет йиллари Тошкентнинг ижтимоий-иқтисодий, маданий ҳаётини тадқиқ қилган.
Китоб рус маъмурларининг шаҳардаги колониал бошқаруви…
باردور اول شبگون لباس ایچرا پری یا آدمی
یا مگر کیم کوز قراسینده ایرور کوز مردمی
گر کوزومنینگ مردمی ایرماس دورور بس نی اوچون
اشک آقیب بیلکورور هجران غمیدین ماتمی
آقسه اشکی حله شبگونارا وه نی عجب
کون قرا بولوتارا کیرکاچ بولور ظاهر نمی
دیرلار اولماس ظلمت ایچره آب حیوان تابغان ایل
وه که من تابیبمین و جانیم آلور هردم غمی
ای حسینی بو قرا قایغوده جانینگ بولسه ریش
غم ییمه بیر کون دوا قیلغای وصالی مرهمی
Бардыр ул шәбгүн либас эчрә пәри йә адәми,
Йә мәгәр кем күз карасында ирер күз мәрдөми.
Гәр күземнең мәрдөме ирмәс дорыр бәс ни өчен,
Әшкем агып белгерер һиҗран гамедин матәми.
Акса әшке хиллә шәбгүн ара, ваһ, ни гаҗәб,
Көн кара болыт ара кергәч булыр заһир нәми.
Дирләр: "Улмас золмәт эчрә аб-ы хәйван тапкан ил", -
Ваһ ки, мин табыпмын, вә җаным алыр һәрдәм гами.
Әй, Хөсәйни, бу кара кайгыда җаның булса риш,
Гамь йимә - бер көн дәва кылгай висале мәрһәми.
(Солтан Хөсәен Байкара газәле)
#چغتایچه
یا مگر کیم کوز قراسینده ایرور کوز مردمی
گر کوزومنینگ مردمی ایرماس دورور بس نی اوچون
اشک آقیب بیلکورور هجران غمیدین ماتمی
آقسه اشکی حله شبگونارا وه نی عجب
کون قرا بولوتارا کیرکاچ بولور ظاهر نمی
دیرلار اولماس ظلمت ایچره آب حیوان تابغان ایل
وه که من تابیبمین و جانیم آلور هردم غمی
ای حسینی بو قرا قایغوده جانینگ بولسه ریش
غم ییمه بیر کون دوا قیلغای وصالی مرهمی
Бардыр ул шәбгүн либас эчрә пәри йә адәми,
Йә мәгәр кем күз карасында ирер күз мәрдөми.
Гәр күземнең мәрдөме ирмәс дорыр бәс ни өчен,
Әшкем агып белгерер һиҗран гамедин матәми.
Акса әшке хиллә шәбгүн ара, ваһ, ни гаҗәб,
Көн кара болыт ара кергәч булыр заһир нәми.
Дирләр: "Улмас золмәт эчрә аб-ы хәйван тапкан ил", -
Ваһ ки, мин табыпмын, вә җаным алыр һәрдәм гами.
Әй, Хөсәйни, бу кара кайгыда җаның булса риш,
Гамь йимә - бер көн дәва кылгай висале мәрһәми.
(Солтан Хөсәен Байкара газәле)
#چغتایچه