Suuraa Oromo shawaa naannoo walisoo jaarraa 19ffaa keessa.
#ancent_history_of_oromoo

LOQODA OROMOO BOORANAA -------
share, like, comment.......!!
1. Qaraa ---- jalqaba, dura
2. Ennaan ---- sana booda
3. Ojjaa. --- yoo, erga
4. Adoo --- otoo, silaa
5. Shoorkii --- dhimma, rakkoo
6. Laanaa , Yaasaa ---- suuta
7. Yaasuma, Bobbaa ---- adeemsa
8. Yarsuma ---- tiksituu, nama tikha
9. Goo'uu ---- iyyuu
10. Lallabuu ---- sagalee olkaasan
dubbachuu
11. Yiikkisuu ---- waan badee turee argamuu
isaa ibsuuf
12. Dareeraa ----- utubaa
13. Guutuu abbaa liiban ----- boorana
14. Aabba ------ Obboo
15. Haatoo ----- Addee
16. Aabboo ----- abbaa ( kan ofii)
17. Ekheraa ---- yaraa, salphaa
18. lookhoo ------ qajeelaa
19. mokkataa ------ kan hin qajeelle, dabaa
20. Focoqa ------- Dheeraa
21. Dakkicha, Ruphaa -------- Gabaaba
22. Okkotee, Sagalee ------- Nyaata
23. Saayyee ------ looni
24. Heellaba, Lalleessa -------- Re'ee
25. Cichaa ------- fuuldura manaa
26. Fuloo ------ balbala dabalata (dallaaf)
27. Yaabdoo ------- balbala dallaa bishaani
28. Karraa ------ balbala mooraa horii
29. Cufanaa ----- cuftuu balbala mooraa horii
30. Korboo, Saanqaa ------ cuftuu balbalaa
mana namaa
31. Dinqaa ------ gaadaa, kutaa manaa
32. Dhiibuu ------ iddoo siree, bakka hirriiba
33. Irreessuu ------- awwaaluu
34. Wayaa ------ uffataa, huccuu
35. Sidii ------ Sabaa, nyaapa
36. Anfalaa ----- qabattoo durbaa
37. Gurdaa ------ qabattoo dhiiraa
38. Buuranii ----- faaya mormaa dhiiraa
39. Saldaqaa ------ faaya harka durbaa
40. Huwwaa -------- dhalaa
41. Maa'essa ------ kan suuta boodee
deemuu
42. Sooressa ------ kan dura deemuu
43. Mirgoo ------ sangaa loonii
44. Waaruu ----- baduu
45. Ori'uu ---- fiiguu, utaaluu
46. Qiliixamuu ----- gammaduu
47. Kumuduu ------ gadduu
48. Gaaduu ---- dhokatanii hordofuu
49. Battii ------- kan qulqullinna hin qabne
50. Gaadi'uu ----- hidhuu
51. Luuxxicha ----- qal'aa
52. Ejjuu ----- dhaabbachuu
53. Dhiiroo ----- jaranaa
54. Hayyee ------- tolee, ishii
55. Areera ----- bulbula, makaa aannan fi
bishaan
56. Qiyaasa ------- hamma sirriitti ( normal)
57. Allayyoo ------ waaqa
58. Morka ----- falmii, dorgommii
59. Jallaa ------- kan nama dhibu
60. Maadee ------ ajaa'ibaa
61. Wadaaree ------- uffata moofaa
62. Itillee ------ gogaa loonii (hirribaaf)
63. Erbee ----- gogaa gaala (kosiif)
64. Dhimphuu -------- Cophaa
65. Qoola ------ gogaa re'ee
66. Huuxii ----- qoraani
67. Dhiirsa ------ Abba mana
68. Niitii ------ Haadha mana
69. Kaachuu ------ wal-qunnamtii saala
gochuu
70. Dhabanaasuu ----- kabaluu
71. Raasaa ----- bosona
72. Nyaapha, hormaa ------- diina, alagaa
73. Weedduu ------- faaruu, sirbaa
74. Agarii ----- kan baayisee nyaatuu
75. Miiraa ------ kan xiqqeesse nyaatu
76. Sukkumii ------ duudaa
77. Duuduu -------- Seenuu
78. aaboo: mudaa
2.aaddaa : obboleessa /ttii angafa
3.abeeba, muya, daafanaa : lugna
4.Abraasaa: Muddee
5.abuyyaa: eessuma
6.adaayyuu: boosettii
7.adiyyoo: eegumsa malee
8.alaqaa : kaamettii
9.alchaa : Hawaii
10. ameessa: sa'a aannanii
11. bagoo: fuula namatti jijijjiirachuu
12. balchaa : nama gaarii
13. baleeluu: boonuu
14. ballittii : fayyaalessa (normal)
15. barbadaa : lafa marga hin qabne
16.buudhoo: ciree osoo hin nyaatin
17.buufattoo: xumura
18.buusaa: wal gargaarsa gosaa
19.ceekoo,kaaja a: mukoo
20. cirreessa : ogeessa yaalaa
21. corooressa: tartiiba
22. cufa: hunda, mara
23. daarima: fedhii kormaa( dhalaaf)
24.daatuu: nama biyyaa bahe
25.daayimtuu : oduu
26. dagaggamuu: tasa maqaa dhahuu
27.damboobuu: milkii agarsiisuu
28.dansaa: gaarii,mishaa
29.dayyoo : hujii irraa rincicuu
30.dedhuu: dagachuu
31. deebanuu: sooressa
32.dhaaccii: daabaa
33. dhajiitii: gocha tokkoon booda
salphachuu
34.dheekkamsa: lola
35.dhibii : kan biraa
36. dhundhumuu: karoorsuu
37.dotii magariisa
38.dunfura,gind a: goofaree
39. durduura: dabalata
40. eger,takkaatana a, eeganaa : _
41.Eloo: dhamaatii, ifaajee
42. faacii: maqaa balleessuu

43.fafa, ceera, fokkoo : saalfii
44. farada, baaruu: daftee guddatte
45.finna : bulchiinsa
46.fulaa : bakka, iddoo
47.gaaltama,foo ddoo(gabra): durba
geettuu
48.gaamaressa: jaarsa, bilchaataa
49.gaaraayyuu: sanyoo
50.golii, kalchaa: deeggaraa
51.golola: soorachuu
52. gudoo: jecha jaalalaa .fknf lubbuu koo
53.guutolaa: baaxii
54.haddhoo,biir tee: keelloo
55.halkuma: fuudhaa fi heeruma
56. horrisa, ejjitoo: deemsa fagoo(gabaa,bis
aan)
57.hoyama : hubaatii dinagdee
58.hurrisuu: ariifachuu
59.imbiiraa : pilaastika
60.jaajjusa : basaastuu61
61:karkarsuu: haalaan qabuu
62. karmura: jallaa
63.kasoo : salphaa
64.kayma,namdiq qaa: dardara
65.kora: walga'ii
66.kumuduu: gadduu
67.kunna: deemsa karaa dheeraa halkanii fi
guyyaa
68.kurfeeffachu u : qophaa'uu
69.laama : agabuu, sooma
70.lichoo : alangaa
71. liingachuu: xiyyeeffachuu
72.maachuu : itti toluu
73. maadee , baasa : raajii
74.maandhaa : qixxisuu
75.maddaa, ardaa : ganda
76. malfachuu, dabsachuu : injifachuu
77.marmaaruu: naannawuu
78. marroo, faroo : dabaree
79.mikikkila : roga ( balbalaa, goolii)
80. mittoo, moo'annoo : cunqursaa
81.muraa: adabbii
82. murnya : kutaa
83.nyuulchuu : cinquu
84. obeensa : baala
85. onanaa : guyyaa muraasa dura
86. oolaa : hongee
87. oroosa : misirroo
88. qolchuu : injifachuu( fiigichaaf)
89. sakaatama: huyyiin qabamuu
90.sakkaba : malaanmaltummaa
91. salleessa: rimaa / ulfa osoo ji'a hin gahin
dhalate
92.seeseffachuu : xiyyeeffannoo dhabuu
93.sesseega, shufuroo : kashalabbee
94.Sidii : saba
95.Suga : sifaa
96. tontoommoo : abboottee
97.taraarrii : sarara
98.ulluuqqoo : kadhannaa
99. yayyaba , itti keeyyachaa : jalqaba
1oo. yooyyoo : simannaa. Horaa Bulaa
horaa bulaa badhadhaa....!!
#ancient_history_of_oromoo

share, like, comment.......!!

#ancient_history_of_oromoo

https://www.tg-me.com/etbisahusen

Bara minilik San namnii naannawa Oromo
Tuulama bulcha ture mashashaan
Hedduu Oromoota biratti jibamaa ture.
Yeroo San oromooni tuulama akkana jachuun geeraraa turan:-
Inxoxxoo dhabatanii
Caffee gadi ilaaluun hafe
Bushooftu loon geesanii
Hara obaasuun hafe
Gafarsaatti darbanii
Qoraan cabsachuun hafe
Hunfa boombii irraatti
Jabbiilee yaasuun hafe
Bara jarrii dhufe
Loon keenyas niidhumee
Ega mashshaan dhufe
Birmadummaan hafe.
.*** suuraan tun bara 1897 yeroo gabre
Marayam nannoo mojoo dhufu namooni
Yeroo bahee dirqiin simatuudha.
Suuraan kun kan gabre maryam tahu isa
Barruu suuraa gubba jirtuun mirkaneefadha
#ancient history of oromo
#like
#share

https://www.tg-me.com/boost/etbisahusen

@etbisahusen

"SEENAAN GOOTOTA KALEELNSAA
DAAWWITII DHALOOTA HAR'AATI!"
Goototaa Biyyaa keenya fi Iddoo dhaloota Isaanii

1.Taaddasaa Birruu(1920-1975) shawaa(hidhabuu Abootee)
2.Abdisa Aagaa(1919-1974) Wallaggaa(Najjoo)
3.Agarii Tulluu(1934-1962) Shawaa(Dagam)
4.Maammoo Mazamir(1929-1969) shawaa (Gudar)
5.Elemoo Qilxuu(- - ) Dirre Dawaa
6.H/Maariyam Gammadda(1915-1970) Shawaa(Jiddaa)
7.Waaqoo Guutuu(1929-2006) Baalee(Madda Walaabuu)
8.Oliiqaa Dingil(1890- --] Wallagaa(Dantaa Garee)
9.Hayilee Fidaa(1939-1979) Wallaggaa(Arjoo)
10.Baaroo Tumsaa(1942-1977) Wallaggaa(Gimbii)
11.Guddinaa Tumsaa(1929-1979) Wallaggaa(Gimbii)
12.Guutamaa Hawaas(1945-1994) Arsii(Gololchaa)
13.Alamuu Qixxeessaa(1907-2001) Shawaa(Jalduu)
14.Abiishee Garbaa(------??) Wallaggaa(Horroo)
15.Eebbisaa Addunyaa(-----1996) Wallaggaa(Dambi Doolloo)
16.Jaarraa A/Gadaa( ....2013) Harargee(Gaaraa Mul'ataa)
17.Huseen Bunee(1904-2004) Baalee(Goorii Gafarsaa)
18.Muhaammad Zaakir(1949-1977) Harargee(Galamsoo)
19.Aliyyii Cirrii(1914-2010) Baalee
20.Leenjisoo Diigaa(??) Arsii
kan biroos ni jiru yeroo biraa walittii deebina Horaa Bulaa!!

"Mee isinis iddoofii bara
Dhaloota Gootota keenyaa amma beektan #Inbox irratti Nuuf katabaa!!??

Odeeffannoo itti aanu argachuuf
Ancient history of oromoo share GOCHUUN Sabboonummaa ibsa!!
@etbisahusen
#ancient_history_of_oromoo

Beautiful Tulama Oromo girl from shewa in 1885GC!

ASTEER GANNOO

Asteer Gannoo (1872 - 1964) dubartii
Macaafa Qulqulluu Onesmoos Nasib wajjin ta'uun Afaan Oromootti hiiktee.
Macaafni Qulqulluun kunis bara 1899tti maxxanfame.
Asteer bilisummaa keessatti kan dhalatte yoo ta'u booda garuu mootii Limmuu Inaariyaattin gabrummatti gurguramte. Bara 1886tti dooniin
Ixaaliyaa bidiruu ishiin itti fe'amtee gurguraaf gara biyya Arabaatti geeffamaa turtee qabee bilisa ishii baasan. Achiis gara Eertiraa ishii geessan; achitti manni barnoota wangeelaa Imkulluu kan Iswiidinootan geggeeffamu ishii fudhate. Asteeris mana barumsaa kanatti baratte.
Onesmoos Nasib batalummatti Asteer kennaa sammuu fi jaalala Afaan Oromoo akka qabdu bare. Ishiittis galmee jechootaa Afaan Oromo (Oromo dictionary) akka qopheessitu dirqamni kennameef. Galmeen jechoota kunis hiikaa Kakuu Haaraa Macaafa Qulqulluu kan bara 1893 maxxanfamerratti faayidaarra oole.
Asteer kitaaba waa'ee Mcaafa Qulqulluu (book of Bible stories) Afaan Oromootti hiiktee. Akkasumas hiiphoo Afaan Oromoo 500 ta'an, mammaaksa, oduu durii fi faaruu/weedduu walitti qabdee bara 1894 maxxansite. Boodarrammoo Onesmoos wajjin macaafa weedduu/faaruu Afaan Oromoo qopheessurratti hirmaatte. Arén akka barressetti kuusaan aadaa ishiin walitti qabde baayyeen isaa kan hin maxxanfamne akka ta'ee fi maatii HYlander harka olkaawwamee akka jiru dubbate.
Asteeri fi Onesmoos Macaafa Qulqulluu guutummaasaa Afaan Oromootti hiikuu xumuruan, bara 1899ttis maxxansiisan. Mata dureeni fi seenaan macaafichaa kan hiike Onesmoos akka ta'e yoo ibsu gumaachi Asteer goote baayyee iddoon hin kennamneef, amma harraattiyyuu. Bara 1904tti, Asteer fi Oneimoos, Oromoota biraa wajjin,
Eertiraadhaa ka'ani gara Wallaggaatti galan. Achittis manneen barnoota kan dhaaban yoo ta'u Asteeris Naqamtetti akka barsiiftutti tajaajilaa turte.
#seenaa #Oromoo

by Oromo graphiya
Oromootafi masaraa kiiloo Afurii.
Kuta 1ffaa.
Dhugaadha oromoof masaraan finfinnee dhihoo taatus bara 130mii oliif dhalli oromo akka hin seene heeraan daangeefame ture. Ossoo minilik gama shawaa hin dhufiin dura mootootiin oromoota yejju warri akka Abbaa seru Gwangul,Ras Ali,Ras Aligaaz,Ras gugusa marsaa, Ras doorii, Ras yimam, faan Abissinya bara dhibbaaf akka bulchan seenaatu dubbata. Ega minilik dhufe akkaafi bakka silaa isiin maluu oromoon dhabdus biyyii tun dhiiga ilmaan oromotiin jaaramte.bara 1870 ossoo silaa gobana daacee minilik gargaaru baate minilik negus tekle haymanot gojjam hin injifatu ture.bara 1870 irraa hamma 1880ti namni miniliktti aanee angoo guddaa qabu Ras gobana daacee ture.angoon ol-aanaan 'Ras' jenuun tana warri yeroo san qabu nama sadan keessaa lama Ras gobana daacee fi Ras mokkonnin woldmikael gudisaa oromoodha.
Namni yeroo sanitti waraana guddaa qabu gobana daacee ture.haa tahu garuu hamma fadhe sadarkaa guddaa qabaatus isaa mitti wal dhalli isaa akka masaraa mootichaa hin seene ni beeka ture.maaliif yoo jattan namni mootii tahe masraa kiiloo afurii seenu warra dhalootaan hidaa "solomonic dynasty"qabu qofa jachuun heerri Dhalli oromo akka mootii hin taane daangeesuu waan tureefi.wanni nama ajaa'ibuu yeroo san waraanni masraa San eeguu waraana gobana daacee kan afaan Oromo dubbatu waraana foollee jedhamu ture.garuu gobana daacee heera 'solomonic dynasty ' ja'amu kana guutachuuf jacha mala tokko baafate.ilmi isaa wadaajoo gobanaa akka intala minilik shoarega fuudhu godhe.wal fuudhanni bara tokko booda wasan seged wadaajoo gobanaa dhalate.garuu isaa Amata kudha lamaa haala ifa hin tahiniin du'ee argame.
.....habte giorgis dingadee......itti fufa.
"Suuraa wasan seged wadaajoo gobanaa

Lookhoo !
-------‐--- ( kutaa 1ffaa)
" Lookhoon baate, uleen lookhoon baate
Addeen tan Ambaa taate. ( 2x)
Silaa akka keenyaatiin addaan nun baasanii
Hiree maal goonagaa heeruman oolanii.
Lookhoon wal cinnaan lagarraan magartee,
Heellee Martuu raasuun duruu sidabartee,
Aaddee tan Ambaa taate.
Muraada kee gahee, warraa si khanatee,
Guyyaan kee Arrumaa jajjabaadhu aaddee,
tan ambaa taate.
Hireen nu dursitee, namu ni heerumaa
Boochee nun boochisin, tan Ambaa taate. "
Heelleen Armaan olitti barreeffamte tun yeroo kam akka jedhamtu hedduun keenya ni beeyna. Garuu ulee lookhoo jechuun maal jechuudha? Deebbii isaatiif hin rakkatinaa, lookhoo jechuun akka naannoo harargetti
" siinqqee " jechuudha. Akka Aadaa fuudhaafi heeruma naannawa harargetti intaltti dubraa takka gaafa heerumtu yoom? Akkamitt ? ulee lookhoo qabatee akka baatu ibsuu kiyya dura haala duree garasitti nu geesaatiin dhiheessuu Barbaadaa Na hordofaa! ITTI FUFAA.........

https://www.tg-me.com/etbisahusen

lnama jabina qaamaa qabu tahee warra biraatiif fakkeenya tahu qaba.Abbaa gadaa tahuuf hayyummaan qoftti gahaa mitii. Jabina qaamaa irratti qabaachuu qabda.akka falaasama gadaatti namni tokkoo jabina qaamaatiifi beekumsaan guutuu kan tahu gaafa umriin isaa 40- 48tii gaheedha jedha.
Kanaafi sadarkaa umrii kana keessatti Abbaan gadaa kan gadoomuuf.
Sababaan biraa sirni gadaa dubartoonni
lolaa akka seenaniif hin jajjabeessu. Lolaa mitii dubartoonni hojii ulfaattuu akka hojataniif hin hayyamu. Fakkeenya tokko haa fudhannuu:- oromoon gaafa sirna gadaatiif Ardaa ykn lafa jilaa bulu warri galma jaaruu dubartoota.haa tahu malee warri boolla dongoru dhiira.
Akkumaan dura irratti ibsuu yaaletti
Dubrtoonni miseensa gogeesaatii.kunis sadarkaa gadaa keessatti bifa gara garaatiin Ibsama.fakkeenyaaf :- gadaa Arsii, gadaa ituu, gadaa karrayyuu, gadaa afran Qallootiifi gadaa humbanaa, gadaa oromoota walloo keessatti dubartoonni sadarkaa umriitiin akka miseensa gogeesaa turan argina.dubartoonni
Naannawa Arsii bahaa, carcarfi naannoo karrayyuu jiraatan hamma Ammaa warri daadaa takkaa ykn warri miseensa gogeesa tokkoo,ykn warri umriin gadaa tokkoo keessatti dhalate gooyduu" jechuun wal waamaa. Dubartoonni warra dhiiraatiins gogaa jechuun waama. Gooyduu ykn gogaa jechuun gogeesa jechuudha. Warri afran Qallootiifi humbanaa Aaddee jechuun wal waamaa, warri naannoo walloo ammoo Addooyyee jechuun wal waamaa jira hamma Ammaatti... itti fufa.

seenaa kee baradhuu💚❤️
seenaa oromoo fi seenaa goototaa oromoo
https://www.tg-me.com/etbisahusen