ردپای «بر اثرِ» در قرآن

ترجیحِ یکی از دو صورتِ «بر اثرِ» یا «در اثرِ» همیشه یکی از بحث‌های داغِ ویراستاران است.

در قرآن (سورۀ ۱۸، آیۀ ۶۴) آمده‌است:
فَٱرتَدّا علیٰ آثارِهِما قَصَصًا.

یعنی آن‌دو (موسا و یوشَع) ردپاهای خود را پی گرفتند و بازگشتند.

می‌بینید که بحثِ آیه دربارۀ ردپا و رویِ آن راه رفتن است. از همین رو واژۀ «علیٰ» به کار رفته، یعنی «بر»، که نشان‌دهندۀ سطحِ چیزی است، نه داخلِ چیزی.
«أثر» (جمع: آثار) در عربی یعنی ردپا یا جای پا.
وقتی «بر اثرِ» کسی می‌روید، پا بر جایِ پایش می‌گذارید و دنبالش می‌روید.
وقتی «الف» بر اثرِ «ب» روی می‌دهد، «الف» پس از «ب» و به‌ دنبالِ آن و در نتیجۀ آن روی می‌دهد.
در متونِ کهنِ فارسی هم شواهدی برای این کاربردِ فیزیکیِ «بر اثرِ» هست. مثلاً در هزار و یک شب (شبِ هفت‌صد و یازدهم) آمده‌است:
زینب به درون رفت، علیِ زیبَق نیز بر اثرِ او برفت.

نتیجه‌گیری
«بر اثرِ» گرده‌برداری از عربی و درست‌تر و منطقی‌تر از «در اثرِ» است:

درست: او بر اثرِ سرطان درگذشت.
غلط: او در اثرِ سرطان درگذشت.

پا جای پای کسی گذاشتن

فرض کنید دارید روی ساحلی شنی راه می‌روید که ردپاهای کسی بر آن هست و شما سعی می‌کنید کفِ پاهاتان را دقیقاً روی آن ردپاها بگذارید. در این حالت می‌توانیم بگوییم شما دارید پا بر جای پای آن شخص می‌گذارید.
اصطلاحِ پا بر جای پای کسی گذاشتن (به معنیِ از کسی پی‌روی و تقلید کردن و او را الگو قرار دادن) از همین جا آمده‌است.
معمولاً حرفِ اضافۀ «بر»ش را حذف می‌کنند و می‌گویند پا جای پای کسی گذاشتن.
بعضی‌ها هم که اطلاعی از خاست‌گاهِ این تعبیر ندارند، آن را غلط به کار می‌برند.
پس مثلاً می‌توانیم بگوییم:
شاگرد می‌خواست پا جای پای استاد بگذارد.

دل‌بری کردن همیشه کارِ انسان‌ها که نیست/
گاه‌گاهی استکانی چای هم دل می‌بَرَد

لاادری

نوزدهِ فروردین، سال‌روزِ خودکشیِ صادق هدایت در چهل و هشت سالگی (۱۳۳۰).
درست در شرف‌الشمس خودکشی کرد.
‌

صادق هدایت در مشهورترین و پُربازدیدترین گورستانِ جهان، پِرلاشِزِ پاریس، آرمیده‌است.
‌

بزرگ‌ترین موفقیتِ صادق هدایت این است که هفتاد و چهار سال از مرگش می‌گذرد و ما هنوز داریم درباره‌اش حرف می‌زنیم، چه مثبت چه منفی.

#بهروز صفرزاده
سه‌شنبه ۱۴۰۴/۱/۱۹

مستقیم یا غیرِمستقیم؟
مسئله این است.
‌

اگر بایستی و به هر سگی که پارس می‌کند سنگ پرت کنی، هرگز به مقصد نخواهی رسید.

وینستن چرچیل
‌

جنگِ تجاریِ آمریکا و چین.
‌

مرگ را به جان می‌خریم تا ستاره‌ای به دست آوریم.

وَنسان وَن‌گوگ

در عالَمِ فلسفه، بدیهی است که هیچ چیز بدیهی نیست. 😄

#بهروز صفرزاده

دانش یعنی آن‌چه می‌دانی،
فلسفه یعنی آن‌چه نمی‌دانی.

برتراند راسل

فیلسوفِ حقیقی وقتِ پرداختن به فلسفه را ندارد.

بلز پاسکال

فیلسوفان بزرگ‌سالانی‌اند که مُصِرّانه سؤال‌های کودکانه می‌کنند.

آیزایا برلین

اگر از تنهایی می‌ترسی، ازدواج نکن.

گر هراسانی ز تنهایی، مکن پس ازدواج.

آنتون چخوف

دیروز به هر قیمتی ازدواج می‌کردند.
امروز به هیچ قیمتی ازدواج نمی‌کنند.
‌
#بهروز صفرزاده

سنِ مطلوبِ ازدواج

از لحاظِ زیست‌شناختی: ۱۵‌سالگی،
از لحاظِ اجتماعی: ۲۶سالگی،
از لحاظِ قانونی: پس از ۱۸سالگی،
از لحاظِ فرهنگی: ۲۴-۲۸سالگی،
از لحاظِ اقتصادی: پس از ۳۰سالگی،
و از لحاظِ منطقی: هرگز.
‌

«ذوزنقه» یکی از شکل‌های هندسی است.
واژۀ «ذوزنقه» از دو جزء تشکیل شده‌ که هر دو عربی‌اند: ذو (دارای) + زَنَقة (کوچۀ باریک).
یعنی قدیمی‌ها این شکلِ هندسی را مانندِ کوچۀ باریک تصور کرده‌اند.
خودِ عرب‌ها این شکل را «مُنحَرِف» می‌نامند.
معادلِ انگلیسیِ ذوزنقه trapezium است که از ریشۀ یونانی و در اصل به معنیِ میزِ کوچک یا چهارپایه است.

#واژه‌شناسی

واژۀ فارسیِ کمربند در فرهنگ‌های انگلیسی.
cummerbund
واژۀ کمربند در سالِ ۱۶۱۶ (سالِ درگذشتِ شکسپیر) از زبانِ هندی واردِ انگلیسی شد.
‌‌