خبرِ اعطای نخستین جایزۀ علی‌اکبرِ دهخدا به فرهنگِ موضوعیِ فارسیِ بهروز صفرزاده در صفحۀ اولِ روزنامۀ اطلاعات، دوشنبه ۱۴۰۱/۲/۲۶.

نشانِ علی‌اکبرِ دهخدا، نخستین و تنها نشانِ مختصِ فرهنگ‌نویسی در ایران.

#فرهنگ‌نویسی
‌

فرهنگِ موضوعیِ فارسی (چاپِ دوم، ۱۴۰۱).
‌

هیچ زورق نشناسم چو کتاب/
که به آفاق بَرَد ما را دور
هیچ توسن نبُوَد هرگز نیز/
هم‌چو یک صفحه ز شعری پُرشور
آن تهی‌دست‌ترین آدم هم/
سِیرِ این راه کند بی زر و زور
وه چه ارزان بُوَد آن ارابه/
که بَرَد روحِ بشر را مسرور

امیلی دیکینسن
مترجم: بهروز صفرزاده

من هیچ‌کس‌ام! تو کیستی؟
آیا تو نیز هیچ‌کس و نیستی؟
پس ما یک جفت‌ایم --- زنهار به کس نگویی!
طردمان خواهند کرد، می‌دانی.

چه ملال‌آور است کسی بودن!
آشکارا هم‌چون غوکی بام تا شام
نامِ خود گفتن به مردابی ستایش‌گر و آرام.

امیلی دیکینسن
مترجم: بهروز صفرزاده

فلک به مردمِ نادان دهد زِمامِ مراد/
تو اهلِ فضلی و دانش، همین گناهت بس

حافظ
‌

نمایش‌گاهِ کتاب: جایی که مردم کتاب‌های به نمایش گذاشته را تماشا می‌کنند ولی نمی‌خرند. 😄
‌کتاب‌فروشی: جایی که کتاب‌ها را برای فروش گذاشته‌اند ولی کسی آن‌ها را نمی‌خرد.
ناشر: کسی که محصولی تولید می‌کند که خریدار ندارد.
نویسنده: کسی که چیزی می‌نویسد که خواننده ندارد.

دربارۀ «فَشَل»

واژۀ «فَشَل» در عربی مصدر و به معنیِ شکست و ناکامی است. این واژه در متونِ کهنِ فارسی به معنیِ ترس و هراس یا سستی و کاهلی شواهدی دارد.
اما در سال‌های اخیر «فَشَل» در فارسی در کاربردِ صفتی و به معنیِ سست و ضعیف و ناتوان و ناکارآمد رواج یافته‌است:
اقتصادِ فَشَل.
دولتِ فَشَل.
مدیریتِ فَشَل.
سیستمِ اداری‌مان فَشَل است.
دموکراسیِ غربی فَشَل است.

#واژه‌شناسی

دونالد ترامپ خطاب به عیسای مصلوب: «اگه من رئیس‌جمهور بودم، این بلا سرت نمی‌اومد.»
‌

بدونِ شرح.
‌

بدانید و آگاه باشید که این بیتِ مشهور
از فردوسی نیست و در شاه‌نامه نیامده‌:

بسی رنج بردم در این سال سی/
عجم زنده کردم بدین پارسی

لطفاً نپرسید سراینده‌اش کیست، چون من هم نمی‌دانم.
‌

چو ایران نباشد، تنِ من مباد/
بر این بوم و بر زنده یک تن مباد

لاادری

این بیتِ میهن‌پرستانۀ زیبا از فردوسی نیست و در چاپ‌های معتبرِ شاه‌نامه نیامده‌است.
خدا می‌داند سراینده‌اش کیست.

مصراعِ دومِ بیتِ زیر ظاهراً کوتاه‌ترین مصراع در شاه‌نامۀ فردوسی است:

من از دادِ چون تو یکی بنده‌ام/
پرستندۀ آفریننده‌ام

اگر مصراعِ کوتاه‌تری در شاه‌نامه سراغ دارید، لطفاً اطلاع دهید.

نکته‌ای دربارۀ شاه‌نامه

جالب است که در کلِ شاه‌نامه فقط یک بار نامِ فردوسی آمده‌است.
مقایسه شود با حافظ که در تک‌تکِ غزل‌هایش نامِ خود را آورده.

ارنست همینگوی پیش از انتشارِ شاه‌کارش، پیرمرد و دریا (۱۹۵۲)، دربارۀ آن نوشت:
تا امروز بیش از دویست بار متنِ داستان را خوانده‌ام و هر بار هم متوجهِ نکتۀ تازه‌ای در آن شده‌ام.

خوش‌بختانه اکثرِ نویسندگان تا این حد سخت‌گیر و موشکاف نیستند، وگرنه ویراستارانِ بی‌چاره غاز می‌چراندند. 😄
‌‌

رسانه‌های اجتماعی به خیلِ بی‌شمارِ ابلهانی مجالِ سخن‌گویی می‌دهند که روزگاری فقط پس از باده‌نوشی در می‌کده‌ها لب به سخن می‌گشودند، آن هم بی هیچ زیانی برای جامعه. اما اکنون آنان همان قدر مجالِ سخن‌گویی دارند که برندگانِ جوایزِ نوبل. این هجمۀ ابلهان است.

اومبرتو اِکو
‌

فضای مجازی نشان داده که آمارِ ابلهان و بی‌سوادانِ باسوادنما بسیار بیش‌ از آن است که می‌پنداشتیم. 😁

#بهروز صفرزاده
‌

بی‌گمان بزرگ‌ترین خطرِ هوش‌واره این است که مردم خیلی زود نتیجه‌گیری می‌کنند که آن را می‌فهمند.

الیزر یادکوفسکی
‌

اختراعِ هوش‌واره بزرگ‌ترین دست‌آوردِ تاریخِ بشر است. اما شوربختانه ممکن است آخرین دست‌آورد هم باشد، مگر آن‌که بیاموزیم چه‌گونه از خطراتش در امان بمانیم.

استیون هاکینگ
#هوش‌واره