به‌نام خدای زبان‌آفربن

اگر «فرگشت» را برابر سره برای «تکامل» در نظر بگیریم، آیا نمی‌توانیم «نیست‌گشت» را برابری سره برای «انقراض» بدانیم؟

🔷 پیشنهاد نگارنده «نیست‌گشت» برای «انقراض» (extinction) و «نیست‌گشته» برای «منقرض» (extinct) است.

مثال‌ها:
۱) نیست‌گشت (= انقراض) دایناسورها در سالیان دور اتفاق افتاده است.

۲) دایناسورها جانورانی نیست‌گشته (= منقرض‌شده) هستند.

۳) خرس پاندا جزو حیوان‌های رو به/در لبهٔ نیست‌گشت (= در معرض انقراض) است.



🔷 پیشنهاد دوستان زیان‌کاو به‌قرار زیر است:

«ورافتادن»، «برافتادن»، «گم‌گشت» (استاد فروزنده فرد)؛ «میان‌رفت» (استاد زندباف).



#انقراض #نیست‌گشت #منقرض #نیست‌گشته #سره‌گرایی #نوواژه
#extinction #extinct

Telegram: https://www.tg-me.com/language_niceties
Instagram: https://instagram.com/language_niceties
A. Parsazadeh

🔸نتایج یک پژوهش در دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا نشان داده که وقتی از هوش مصنوعی سؤال یکسانی با لحن‌های مختلف پرسیده شود، سؤالات بی‌ادبانه نتیجۀ بهتری می‌دهد. در این تحقیق، دقت پاسخ‌های ChatGPT به سؤالات مودبانه در سه زبان ۸۰.۸٪ بود، درحالی‌که وقتی همان سؤالی بسیار بی‌ادبانه پرسیده می‌شد، دقت پاسخ‌ها به ۸۴.۸٪ می‌رسید. خب این البته نظر یک مقالۀ علمی است و شما می‌توانید حرف دانشمندها را قبول بفرمایید. من اما به تخیل رمان‌نویس‌های علمی-تخیلی اعتماد بیشتری دارم و فکر می‌کنم باید به فکر فرداروزی که کار دنیا دست هوش مصنوعی می‌افتد هم باشیم. چند درصد دقت بالا و پایین به دربدری‌اش نمی‌ارزد، آن هم با این موجوداتی که هیچ چیز را از یاد نمی‌برند. ری بردبری ماجرای روباتی را تعریف کرده (در داستان کوتاه «شهر» از کتاب «مرد مصور») که ۲۰هزار سال انتظار می‌کشد تا نوع بشر را از بین ببرد. @ehsanname

🔷 فرهنگستان در کنار پذیرش «موزه» واژهٔ «گنجینه» را نیز ارائه کرده است.

🔷 پیشنهاد دکتر پاژین (در کانال خودشان) نیز «زیباشن»، «مینوکده» و «اثرکده» است.

🔷 نگارنده نیز، به‌ترتیب اولویت، «دیدنی‌گاه» و «دیدستان» را سه سال پیش در گروه دکتر پاژین برای موزه پیشنهاد کرده‌ است.

🔷 در فارسی تاجیکستانی، به موزه «آثارخانه» می‌گویند.

#موزه #گنجینه #دیدنی‌گاه #نوواژه #مصوب_فرهنگستان

گمان می‌کنم برای اصطلاح Touch wood یا knock on wood در مواردی می‌توان از ترجمهٔ «گوش شیطان کر» به‌جای «بزنم به تخته» استفاده کرد.

touch wood
 UK informal (US knock on wood)
(The Cambridge Dictionary)

said in order to avoid bad luck, either when you mention good luck that you have had in the past or when you mention hopes you have for the future:

The deal will be agreed on Wednesday, touch wood.

این توافق، گوش شیطان کر، روز چهارشنبه حاصل خواهد شد. (پیشنهاد نگارنده)

این توافق، بی حرفِ پیش، روز چهارشنبه حاصل خواهد شد. (پیشنهاد خانم کلانتری)


#ترجمه #اصطلاح #گوش_شیطان_کر

#idiom #touch_wood #knock_on_wood

دربارۀ شهرزاد

شهرزاد یکی از نام‌های دخترانۀ زیبا و اصیلِ ایرانی است.
عموماً تصور می‌شود که این نام از دو جزءِ شهر + زاد تشکیل شده و به معنیِ «زادۀ شهر» است.
اما حقیقت چیزِ دیگری است.
شهرزاد در اصل چهرآزاد بوده.
چهر به معنیِ ذات و طبیعت و سرشت است.
بنا بر این شهرزاد یعنی آزاده‌سرشت.

#نام‌شناسی

گمان می‌کنم اسم جدید شهر قمشه را بهتر است با نیم‌فاصله نوشت: شه‌رضا (= شاه‌رضا / شاهزاده رضا).

یکی از دلایلی که بسیاری به‌اشتباه تصور می‌کنند «شهرضا» کوتاه‌شدهٔ «شهر رضا» است، صورت نوشتاری معمول آن (= شهرضا) است.

#نیم‌فاصله #نگارش #شه‌رضا #شهرضا

اسم کارن فارسی تلفظ ریشه‌دارش کارَن /kâran/ است که امروزه بیشتر کارِن تلفظ می‌شود.

🔷 به نظر نگارنده، بهتر است به صورت کهنش (= کارَن) تلفظ شود، چراکه در انگلیسی Karen اسم دختر است. در گذرنامه هم بهتر است Karan نوشته شود.

پ.ن.: در دوران دبیرستان، هم‌کلاسی‌ای با این نام داشتم که از همان روز اول به همه می‌گفت تلفظ درست اسمش «کارَن» است.

#اسم #تلفظ #کارن #ترانویسی

شاید برخی از دوستان بگویند موزه اگر معادل نیاز داشته باشد، بهتر از گنجینه نمی‌تواند باشد. یا شاید بگویند مگر گنجینه چه اشکالی دارد که باید فکر معادل‌های دیگری باشیم.

🔷 واقعیت این است که تمام موزه‌های دنیا اشیای باارزش و گنج‌گونه را به نمایش نمی‌گذارند؛ موزه‌هایی برای نمایش دادن وسایل شکنجه یا چندش‌آورترین غذاهای جهان و مواردی از این دست هم یافت می‌شود. به نظر نگارنده، کاربرد گنجینه برای این گونه موزه‌ها بی چالش نیست.

بشخصه «پردک»، مصوب فرهنگستان برای «اسلاید»، را می‌پسندم؛ هم شفاف و پارسی است هم کم‌هجا. البته می‌دانم چون دیر تصویب شده است و فارسی‌زبانان به اسلاید عادت کرده‌اند (و حتی برخی با تسامح از «صفحه» به‌جای آن استفاده می‌کنند)، جا انداختنش کار ساده‌ای نیست.

#مصوب_فرهنگستان #اسلاید #پردک
#slide

برشی از کتاب نکته‌های ویرایشِ استاد صلح‌جو دربارهٔ فرایند رواج برخی از واژه‌های سره

هیچ‌وقت این چند جملهٔ استاد الهی قمشه‌ای را فراموش نمی‌کنم:

If there is a problem, there is a solution. If there is no solution, there is no problem.


#الهی_قمشه‌ای #مثبت‌نگری #فرهنگ #زبان_و_فرهنگ #فرهنگ_و_زبان

3.
an explanation of how something works Synonym : demonstration

4.
a) American English an example of a product that is used to show what it is like or how it works:
demo homes on the new development
b) a computer program that shows what a new piece of software will be able to do when it is ready to be sold:
Click here to download a demo of the new version of our personal finance software.
(The Cambridge Dictionary)

🔷 برای معادل دمو (demo)، پیشنهاد دوستان زبان‌کاو به‌قرار زیر است:
«پیش‌نمون» و «نمونژه» (کاربر stard)؛ «نما»، «نمایش» و «نمایشی» (دکتر رفیعی)؛ «نمونِش»، «نماکار» و «نمایش‌کار»(کاربر حبیب)؛ پیش‌نما (کاربر Ms L)؛ نمویش، نمونه‌کار، نمون‌کار (کاربر Sara).

🔷 پیشنهاد نگارنده آمیزواژهٔ «کارمایش» (کار + نمایش)، «نمایش‌گون» و «گونمایش» است.

#دمو #کارمایش
#demo

نمایش‌گون و گونمایش (گون + نمایش) را افزودم. 🌱

دربارۀ جملۀ «کت تن کیست؟»
در فارسی جملۀ «کت تن کیست؟» را از جملۀ پرسشیِ
who wears the pants / trousers?
ترجمه کرده‌ایم. عبارت wear the pants / trousers بیشتر در بافت‌های غیررسمی کاربرد دارد. در انگلیسی این جمله به‌ویژه در اشاره به زوج‌ها کاربرد دارد و چون مردان بیشتر شلوار به پا می‌کردند و زنان بیشتر دامن می‌پوشیدند، از «شلوار به پای کیست؟»، معنیِ «قدرت در دست کیست» را اراده می‌کرده‌اند. در فارسی به‌جای «شلوار»، واژۀ «کت» را به کار برده‌ایم تا به گمان خود سخنمان مؤدبانه‌تر باشد.

۱۴۰۴/۰۷/۳۰
▫️فرهاد قربان‌زاده
@azvirayesh

🔷 من نیز این احتمال را زیاد می‌دانم.


🔷 برای معادل‌های نسبتاً رایج دیگر برای اصطلاح بالا می‌توان به این موارد اشاره کرد:

رئیس کیه؟
فرمان دست کیه؟
فرمانده کیه؟
حرف حرفِ کیه؟
حرف اول و آخر رو کی می‌زنه؟

#ترجمه #اصطلاح
#idiom

‍ ‍ 🔖«ویژند»، در برابر «برند» (brand)، مصوب گروه واژه‌گزینی #بازاریابی فرهنگستان زبان و ادب فارسی است که استادان سرشناسی همچون مرحوم دکتر #احمد_روستا (۱۷ فروردین ۱۳۲۷ – ۲۰ آذر ۱۴۰۰) در آن حضور داشته‌اند. پرسش‌هایی دربارۀ چگونگی ساخت‌واژۀ آن ایجاد شده که در این فرسته به آن می‌پردازیم. برند از ریشه‌ای به‌معنای «سوزاندن» است که بعدها به‌معنی «ابزار داغ زدن» و «نشان حاصل از داغ زدن» به‌کار رفت و سپس در کاربرد تجاری، به‌عنوان نشان ویژۀ تولیدکننده، گسترش معنا یافت.
شادروان دکتر #محمد_مقدم (زبان‌شناس، ۱۲۸۷ – ۱۳۷۵) پیشنهاد کرده بود که برای رفع نیازهای زبان فارسی دربرابر پسوند‌های مصدرساز ize- و صفت‌ساز ized-، از «-ستن» و «-سته» (مشتق از فعل «است») کمک بگیریم؛ چنانکه پیش‌تر از «-یدن» برای مصدرهای برساختۀ «جنگیدن» و «فهمیدن» و «چربیدن» و غیره بهره برده بودیم. «ویژستن» و «ویژسته» هم، در برابر specialize و specialized، ازجمله واژه‌هایی بودند که او به این شیوه ساخته بود. بعدها دکتر #میر_شمس‌_الدین_ادیب‌_سلطانی (۱۳۱۰ – ۱۴۰۲) نیز «ویژسته» (اختصاصی، تخصصی، خاص) و «ویژستار» (متخصص) را به‌کار برد. از سویی «ویژیدن» در فرهنگ نفیسی به‌معنی «تصفیه نمودن»، «ویژ کردن» به‌معنی «خالص کردن» و «ویژ» (به‌عنوان صفت و قید) در لغت‌نامه به‌معنی «خصوص و خاصه و خالص» آمده‌اند؛ فرهنگستان هم با توجه به این نکات ویژند را همانند «روند» (ستاک حال + «-ند») یا مانند «دیرند» (قید + «-ند»)، به‌معنی «دیرپای» و «روزگار دراز»، پذیرفت و تصویب کرد (تاریخ تصویب: ۱۳۹۸-۱۳۹۹).

🔴 برخی فارسی‌دوستان برابرهای «بازَرنام» و «بازرنشان» را برای brand برگزیده‌اند که در فرهنگستان هم بررسی شدند، اما برای کاربرد در ترکیب‌ها، ازجمله brand name (نام‌ویژند)، مناسب به‌نظر نرسیدند.

🔹با سپاس از آقای دکتر #رضا_عطاریان، دندانپزشک و پژوهشگر ارشد گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی

با استفاده از: مقالۀ «آیندۀ زبان فارسی» (دکتر محمد مقدم)؛ درآمدی بر چگونگی شیوۀ خط فارسی (دکتر میرشمس‌الدین ادیب‌‌سلطانی)

✍🏻 سمانه ملک‌خانی

👈🏻 فرستۀ مرتبط ۱
👈🏻 فرستۀ مرتبط ۲

#واژه_شناسی
#گروه_واژه_گزینی_فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی
@cheshmocheragh

بشخصه «ویژند» دوهجایی را برابرِ درخوری برای «برند» می‌دانم.

#ویژند #برند #مصوب_فرهنگستان
#brand