♨️ کاهش ارتفاعِ مجتمع تجاری نیوشا در حریم میدان نقش جهان اصفهان منتظر رای کمیسون ماده ۱۰۰ است

معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان:
🔹 کاهش ارتفاع مجتمع تجاری «نیوشا » در حریم میدان نقش جهان، مراحل قانونی خودش را می گذراند و در این ارتباط منتظر رای کمیسیون ماده ۱۰۰ ، مطابق ماده ۱۰ قانونِ حمایت از مرمت و احیای بافت‌های تاریخی فرهنگی هستیم.

🔹کمیسیون ماده ۱۰۰ مطابق با ماده ۱۰ قانون حمایت از احیای بافت‌های تاریخی فرهنگی، ملزم به صدور حکم تخریبِ بخش مازاد در مجتمع‌ تجاری نیوشا در حریم میدان نقش جهان است.

🔹دادیار معاونت پیشگیری از وقوع جرم" احیا حقوق عامه" ماه جاری در نامه ای به شهرداری منطقه ۳ اصفهان خواسته است تا شهرداری اقدامات قانونی خودش را با استناد به رای دیوان عدالت اداری که آبان سال ۱۴۰۰ صادر شده است، انجام دهد.

لینک خبر

@mehrnaz_shahbaz

♨️ حالِ خرابِ مسجد جامع عباسی، بیماری که معاینه نمی شود + فیلم


🖋 مهرناز شهباز

به هر ترتیبی بود خودم را از نشستِ میراث ناملموس و تاب آوری در برابر تغییرات اقلیمی به گنبدخانه مسجد جامع عباسی رساندم. قائم مقام میراث فرهنگی کشور و هیات همراهش آنجا بودند. فرصتم برای پرسش محدود بود، باید بر روی یک سوال متمرکز می شدم، اینکه شانه های مسجد جامع عباسی زیر بارِ فرونشست خم شده، برای معاینه این عزیز دردانه ایران چه کرده‌اید؟!

حداکثر نرخ فرونشست سالیانه در اصفهان ۱۸ سانتی متر است و مطابق با نقشه‌های سازمان زمین شناسی کشور، نرخِ فرونشست در محلِ میدان امام و مسجد جامع عباسی بین سه تا پنج سانتی متر است. به گفته کارشناسان اما با توجه به حساسیتِ سازه‌های تاریخی از جمله مسجد جامع عباسی این نرخِ فرونشست می تواند سبب تَرَک، چرخش ساختمان و آسیب جدی و حتی تخریب سازه‌ای مثل مسجد جامع عباسی شود. در حالی که گفته می شود ستون‌های شبستان مسجد جامع عباسی بر اثر فرونشست نامتقارن کج شده اند و تَرَک‌ها و عمق‌شان بیشتر شده است اما دستگاه ابزار دقیقی (جی پی اس) که به کارشناسان داده های دقیق‌تری از فرونشست و آثار آن بدهد، در محلِ قرارگیری این مسجد نصب نشده است و گویا عدم نصب این دستگاه در گرو هزینه های آن بوده که پیشتر میراث فرهنگی گفته بود از عهده تامین آن برنمی آید.

علی دارابی قائم‌مقام وزیر میراث‌فرهنگی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی برای شرکت در نشست میراث ناملموس و تاب آوری در برابر تغییرات اقلیمی یک سفر دو روزه به اصفهان داشت و در خلال این سفر، و روزِ دوم این نشست در فاصله برگزاری پَنِل‌ها، برای بازدید از مسجد جامع عباسی راهی میدان نقش جهان شده بود. نفهمیدم که چطور فرصتِ گفت و گو با دارابی را در هتل عباسی از دست دادم اما همین که فهمیدم مدیران میراثیِ اصفهان او را به میدان نقش جهان و مسجد جامع عباسی برده‌اند، خودم را به آنجا رساندم.

حالا زیرگنبدخانه بودم، قائم مقام میراث فرهنگی از جوارِ ستون‌های شبستانِ غربی که زیرِ بارِ فرونشستِ مسجد شانه خم کرده بودند، به سوی گنبدخانه می آمد، خودم را معرفی کردم و گفتم که از خبرگزاری ایرنا هستم. دارابی متوجه شده بود که با تعجیل و سراسیمه خودم را به مسجد رسانده بودم، از او خواستم تا پیش از آنکه پای از گنبدخانه‌ی مسجد بیرون بگذاریم، همان‌جا صحبت کنیم و او هم پذیرفت. در این حلقه‌ی گفت و گو اما علیرضا ایزدی مدیرکل ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی که تا همین ۲ ماه پیش مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اصفهان بود و همین طور رضا سامه مدیرکل دفتر پایگاه‌های میراث ملی و جهانی، نادر زینالی مدیرکل امور استان‌ها و تشکل‌های مردم‌نهاد، محمدرضا محققیان، سرپرست اداره کل میراث فرهنگی اصفهان و سیدمهدی موسوی موحد معاون میراث فرهنگی اصفهان هم حضور داشتند.

قائم‌مقام وزیر و معاون میراث‌فرهنگی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی دست هایش را روی هم گذاشت و من روبه رویش ایستادم و سرِ گفت و گو را باز کردم: مسجدجامع عباسی درگیر آثار فرونشستِ نامتقارن است، ستون های همین شبستان، در اثر فرونشست هفت سانتی متر به سمت جنوب و پنج سانتی متر به سمت شرق کج شده اند، این شرایط می تواند وضعیت گنبد را متزلزل کند اما سازمان زمین شناسی برای بررسی های بیشتر و رسیدن به داده های دقیق‌تر در رابطه با تغییراتِ ناشی از فرونشست در بناهای تاریخی، حدود ۲ سالِ پیش پیشنهاد نصب دستگاه های «جی پی اس » را به میراث فرهنگی اصفهان داد که در آن زمان به دلیل بودجه ناکافی میراث فرهنگی این دستگاه ها نصب نشدند، می خواهیم بدانیم برای بررسی بیشتر و دقیق ترِ وضعیت مسجد جامع عباسی چه تصمیمی دارید؟ ...

📌 برای خواندن بقیه گزارش و همه‌ی گفت و شنیدها بر روی لینک زیر بزنید و در عین حال در یک فیلم ببینید که چگونه ستون‌های شبستان مسجد جامع عباسی در اثر فرونشست کج شده‌اند.


https://irna.ir/xjNMTd
@mehrnaz_shahbaz

♨️♨️ طرحِ مطالعاتی "بررسی و مدل‌سازی فرونشستِ شهر اصفهان" پایان یافت

✅ به گفته معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان طرح " بررسی و مدل‌سازی فرونشست در شهر اصفهان" که در سال ۱۴۰۰ شروع شده بود، هفته گذشته به اتمام رسید. در این طرح از ترکیبی از روش ها مثل استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، گمانه‌ها در عمق زمین و دستگاه‌های جی پی اس برای مدل سازی فرونشست استفاده شده است.

✅ این طرح قرار است بعد از تایید ناظر علمی در مراجع ذیصلاح تصویب شود و سپس اقدامات اجرایی پروژه در اختیار دستگاه‌های مرتبط قرار گیرد.

✅ در مکاتبات شهرداری با اداره کل راه و شهرسازی استان، علی بیت اللهی رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی بعنوان ناظر این پروژه معرفی شده و در همین زمینه هم این نهاد در حال انجام قرارداد است تا پروژه را در اختیار مدیر بخش زلزله شناسی و خطرپذیری بگذارد.

✅ به گفته معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان، شهرداری بر اساس مسوولیت و رسالت اجتماعی خود به موضوع فرونشست اصفهان ورود و قرارداد بررسی و مدل‌سازی فرونشست زمین را در ۲۲ گام با یک شرکت دانش بنیان منعقد کرده که این کار پس از ۲ سال به اتمام رسید.

✅ نکته مهم اما این است که شهرداری نصب جی پی اس بر روی بناهای تاریخی را وظیفه اداره کل میراث‌فرهنگی دانسته و در این رابطه به گفته رییس اداره مطالعات و برنامه ریزی شهرداری اصفهان قرار نبوده این اقدام توسط شهرداری انجام شود.

✅ گفته می شود گام‌های ۱۱ تا ۱۴ طرح یعنی مدل‌سازی آب‌های زیرزمینی، رفتارسنجی و مدل سازی رفتاری سازه‌های تاریخی، تهیه نقشه‌های پهنه‌بندی‌ فرونشست در زمان حال و پیش بینی آینده بر اساس این نقشه‌ها، ارائه راهکارها و اولویت‌بندی آنها برای کنترل فرونشست در شهر و همچنین گام ۱۹ آن در رابطه با تهیه نقشه آسیب‌پذیری بلوک‌های ساختمانی با توجه به کاربری، ارتفاع و قدمت بناها و بر اساس داده‌های ماهواره ای و سیستم اطلاعات جغرافیایی بسیار مهم هستند.

✅ خروجی‌های بررسی و مدل‌سازی فرونشست به نوعی ورودی نظام محیط زیست برای طرح جامع اصفهان است که یک ماه پیش ابلاغ شد و نتیجه این خروجی در طرح جامعی که می‌خواهد افق آینده شهر اصفهان را از جهت بارگذاری‌ها و توسعه شهر مشخص کند، بسیار تاثیرگذار است.


📌 این خبر را در لینک زیر در گفت‌وگو با معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان بخوانید:

https://irna.ir/xjNPKk
@mehrnaz_shahbaz

💢 خشکی زاینده رود و فرونشستِ زمین، پایداری اصفهان را تهدید می‌کند

عضو کارگروه تخصصی فرونشست اصفهان:
🔹گرچه نقش تغییرات اقلیمی را نمی‌توان در خشکی زاینده رود و فرونشستِ زمین و به تبع آن تهدیدِ میراث ملموس و ناملموس اصفهان نادیده گرفت اما پرواضح است که دلیل اصلی و عمده این اتفاق که پایداری این خطه را نشانه گرفته، سوء مدیریت منابع آب است.

🔹مفهوم مهاجرت از اصفهان این است که در شهری که آلودگی هوا به صورت ممتد وجود دارد، زمین فرو می نشیند و سازه ها پایدار نیستند، دیگر شرایط قبلی که اصفهان را اصفهان کرده بود، وجود ندارد و پایداری آن تهدید شده است.

لینک خبر

@Irna_Esfahan
@mehrnaz_shahbaz

♨️ مرمت اضطراری مسجد سید اصفهان ردیف اعتباری می‌گیرد

🖋 مهرناز شهباز

پس از اینکه گزارش‌هایی پیرامون شرایط دشوارِ مسجد سید اصفهان در خبرگزاری ایرنا منتشر کردیم، اداره کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع‌دستی استان در سایت اطلاع‌رسانی اش اعلام کرده است که گرچه این بنای تاریخی_ مذهبی به طور مستقیم در اختیار آنها نیست اما آن را در برنامه پایش‌های دوره ای خود قرار خواهد داد و در بودجه سالِ جاری ، رقم اعتباری مناسبی برای مرمت‌های اضطراری آن لحاظ می‌کند.

نبود همگرایی و تعامل کافی اداره کل میراث فرهنگی، مرکز رسیدگی به امور مساجد، اداره کل اوقاف و تولیت مسجد سید از دلایل اصلی نابسامانی این مسجد به شمار می‌آید.

سرپرست اداره کل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع‌دستی اما گفته تلاش دارد با ایجاد تعامل با سایر دستگاه‌های مرتبط مشکلات مربوط به هیئت‌امنا این مسجد را حل‌وفصل کند.

اداره مسجد سید با تولیت پیش می رود و میراث فرهنگی اصفهان اختلاف نظرها در تولیت مسجد را ریشه بسیاری از مشکلات مسجد و حل این اختلاف نظرها را وظیفه مرکز رسیدگی به امور مساجد و اداره کل اوقاف و امور خیریه دانسته است. در عین حال مرکز رسیدگی به امور مساجد بر این باور است که اختلاف بین این دو گروه موجب شده این مسجد هیات امنایی که بتواند به امور مسجد به بهترین شکل ممکن رسیدگی کند، نداشته باشد.

اداره کل اوقاف اصفهان اینکه مرکز رسیدگی به امور مساجد، داشتن دو امام جماعت برای مسجد سید را مانعی بر سرراه تعیین هیات امنا خوانده، منطقی ندانسته و به ایرنا گفته، اداره کل میراث فرهنگی چندین سال است تنها وعده مرمتِ مسجد را داده و این وعده ها را عملی نکرده است. این در حالی است که میراث فرهنگی پیشتر گفته بود که در خصوص مرمت های جزئی و کلی مسجد سید کوتاهی نکرده و از آن گذشته، این بنا به طور مستقیم در اختیار آن ها نیست و اداره کنندگان آن باید تعامل بهتری با میراث فرهنگی داشته باشند.

نوادگان و خاندان سید محمدباقر شفتی بانی ساخت مسجد سید نیز منکرِ ریشه مشکلات مسجد سید در اختلافِ بین این خاندان شده‌اند و چنین ادعاهای را فرافکنی خوانده اند.

🔺منتظر هستیم، که ببینیم نهادهای دخیل در مسجد سید به همراه خاندان شفتی تا چه اندازه می توانند در رسیدگی و نگهداری از این بنای زیبای قاجاری همگرا شوند.

📌 برای خواندن گزارش‌های پیشین روی لینک زیر فشار دهید:

لینک خبر

@mehrnaz_shahbaz

♨️ تَرَک گنبد مسجد سید، به دلیلِ شکاف عمیق فرونشستی در زیر این مسجد است


‼️وقتی همه چیز را پنهان می‌کنیم تا دایره عافیتمان به هم نخورد، اینچنین زمین زیر مسجد، خانه خدا دهان باز می‌کند. قابل توجه دوستانی که می‌خواهند همه چیز حتی واقعیت ‌های عریان را پنهان کنند.

تَرَک عمیق فرونشستی در زیر کف فرش شبستان مسجد سید که‌ در تصاویر و حتی فیلم منتشر شده در ایرنا به وضوح قابل مشاهده است، نشان می‌دهد که خطر تا چه اندازه به ما نزدیک شده است.

خطر اینجا زیر پای ماست، خیلی نزدیک ...


🔹عضو کارگروه تخصصی فرونشست اصفهان:
آسیب های سازه ای بنای مسجد سید اصفهان از جمله تَرَک عمیق دیواره ها، گنبد و سقف در راستایِ تَرَک فرونشستی عمیق و طولانی ایجاد شده در زمین است و این تَرَک  (Fissure) فرونشستیِ زمین هم پس از برداشت کاشی‌های کف به وضوح قابل مشاهده است.

این ترک‌ ها و شکاف‌ها ناشی از عدم وجود متولی در بخش کنترل و مدیریت منابع آب سطحی و زیر زمینی است. مرمت بنای مسجد سید بدون کنترل منابع آب زیر زمینی، ناپایدار خواهد بود و وقوع و بروز مجدد ترک و آسیب های سازه ای و غیر سازه ای دور از انتظار نیست.

این صحبت‌ها یک معنا دارد و آن اینکه باید به فریاد اصفهان رسید.

چند روز متوالی برای مسجد سید گزارش و مصاحبه زدیم تا به داد این بنای تاریخی برسند.
حالا که آمده اند تا به فریادش برسند، می بینیم، زخمِ اصفهان اینجا از زیر مسجد سید دهان باز کرده است.

اصفهانِ بی رود، رود و عزیز ایران

📌 این خبر ، تصاویر و فیلم را در لینک زیر و هایپر لینک‌های آن ببینید:

https://irna.ir/xjNVqG
@mehrnaz_shahbaz

💢 زاوایای تاریک و روشنِ واگذاری بناهای تاریخی اصفهان

🖋مهرناز شهباز

🔺واگذاری بناهای تاریخی اصفهان از طریق «صندوق احیا و بهره برداری از اماکن تاریخی» از چند زاویه قابل بررسی است، یکی شفافیت در خرجِ درآمدهای این بناها و دیگری اینکه درآمدها بعد از رسیدن به خزانه دولت چگونه می تواند به زخمِ بناهای تاریخی اصفهان زده شود و در آخر اینکه چرا در واگذاری های اخیر، اولویت با خانه ها و بناهای تاریخیِ نیازمندِ مرمت نبود؟

🔺یکی از بغرنج‌ترین وضعیت آثار تاریخی در اصفهان، وضعیت خانه های تاریخی است. این آثار یا در تملک مالکان خصوصی هستند یا در تملک میراث فرهنگی و یا در اختیار برخی نهادها قرار دارند. مجموع وضعیت این خانه‌های تاریخی نشان می دهد نهاد متولی، یعنی میراث فرهنگی، باید در پی چاره ای برای نجات این آثار باشد، آثاری که شناسنامه زیستِ شهر و معماری آن را در ادوار مختلف تاریخی نشان می دهند و حالا در شرایطی که کارشناسان بر این باورند که چرخِ اقتصادِ اصفهان با کمبود آب باید بر چرخ گردشگری بچرخد، این خانه‌ها می توانند پیشانی گردشگری اصفهان را برجسته تر کنند، ظرفیتی که شاید صندوق احیا و بهره برداری از بناها و اماکن تاریخی باید آن را به سبب رسالتش یعنی «احیا آثار تاریخی» بهتر و بیشتر دریابد.

🔺دور اول مزایده واگذاری بهره برداری بناهای تاریخی و فرهنگی اصفهان، در همین شهر و در مهرماه برگزار شد و سرمایه گذارانِ ۱۸ مجموعه تاریخی برای مرمت، احیا، نگهداری و بهره برداری در مدت معین، مشخص شدند. مزایده طبقه دوم میدان امام(حدفاصل مسجد شیخ لطف الله تا مسجد جامع عباسی) نیز در روزهای پایانی آبان ماه به صورت تک بنا به همراه آثار دیگر استان ها در تهران برگزار و سرمایه گذار این قسمت از جدار میدان امام هم مشخص شد.

🔺در فهرست آثار تاریخی که توسط صندوق احیا برای مرمت و بهره برداری به مزایده گذاشته شد، خانه های ارسطویی، شیخ الاسلام و دهدشتی هم قرار دارند، خانه هایی که شرایط خوبی داشتند و دارای کاربری هم بودند. علاوه بر اینها، سردر قیصریه هم جزو همین بناها بود که چند سالی است توسط بخش خصوصی مرمت و در حال بهره برداری است.

‼️در نتیجه آثار قرار گرفته شده در فهرست مزایده، بناهایی بودند که نیاز مبرمی به احیا نداشتند، این در حالیست که وظیفه صندوق احیا و بهره برداری از بناها و اماکن تاریخی و فرهنگی، واگذاری و جذب مشارکت های مردمی برای بناهایی است که نیاز به مرمت، حفاظت و احیا دارند تا از تخریب بیشتر در امان بمانند. اما چرا از بین خانه هایی که حتی در تملک میراث فرهنگی هم هستند، آن هایی واگذار شدند که شرایط اضطراری نداشتند یا اصلا بناهایی در فهرست مزایده قرار گرفتند که به لحاظ معماری، حفاظت و نگهداشت، شرایط بسیار خوبی داشتند؟ آیا نمی شد طبقِ وظیفه اصلی صندوق، اولویت را به بناها و خانه هایی داد که شرایط سخت تری داشتند تا به این واسطه مرمت و حفاظت شوند؟

🔺اما سوی دیگر این ماجرا جایی است که گفته می شود علیرضا ایزدی، مدیر کل سابق میراث فرهنگی اصفهان برای شفافیت بیشتر در خرج کَردِ درآمد بناهای تاریخی اصفهان، برخی از آنها را به صندوق احیا و بهره برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی داد تا این صندوق آنها را برای واگذاری به مزایده بگذارد. این وجه ماجرا اما می تواند در شفافیت بهترِ خرجِ درآمدهای حاصل از بناهای تاریخی که پیشتر از طریق ماده ۸۸ قانون تنظیم اجاره توسط یک شرکت تعاونی وابسته به میراث اصفهان به بهره بردار اجاره داده می شد و حالا از فرایند صندوقِ احیا پیش می رود، کمک کند. در عین حال اما این پرسش مطرح است که چگونه درآمد بناهای تاریخی اصفهان که از طریق صندوق احیا به خزانه درآمدهای عمومی دولت واریز می شود، می تواند به کمکِ مرمت و حفاظتِ خیلِ بناهای تاریخی این شهر برسد چراکه وقتی این درآمد به خزانه دولت می رود، بین استان های مختلف تقسیم می شود و در این بین، شهری که همیشه با کمبود بودجه برای حفاظت از آثار تاریخی اش مواجه است، باید منتظر تقسیم بودجه از خزانه دولت باشد.

🔺در ادامه باید گفت، قرار است دور دوم مزایده بناهای تاریخی اصفهان از طریق صندوق احیا و بهره برداری از بناها و اماکن تاریخی در ماه های پیش رو برگزار شود، سوال اما این است که آیا این صندوق قصد دارد این بار بناهای تاریخیِ نیازمند به مرمت و حفاظت را در فهرست واگذاری ها بگنجاند تا به این واسطه با ورود سرمایه گذار و بخش خصوصی احیا شوند یا همچنان قرار است، گُلِ بناهای تاریخی اصفهان واگذار شود؟

📌این سوالات و ابهامات را از شهاب طلایی شکری مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره صندوق احیا و بهره‌برداری از بناها و اماکن تاریخی و فرهنگی جویا شده‌ام و آنچه در لینک زیر می خوانید، حاصل این گفت و گوست.

https://irna.ir/xjP4CK
@mehrnaz_shahbaz

💢 سبک سازی و قیرگونی پل تاریخی شهرستان اشتباه بوده است

فرشته نژاد، پیشکسوت مرمت در اصفهان:
🔹سبک سازی و قیرگونی پل شهرستان کارِ درستی نبوده است. کاروان روی این پل تاریخی نباید سبک سازی می شد و می بایست برای ایزولاسیون آن به جای قیروگونی از ملات‌های آهکی استفاده می شد.

🔹 اساسا پل را برای ماندگاری بیشتر در مقابل ضربه پای اسب و شتر سنگین می کنند تا تاقش پایین نیاید و در نتیجه باید گفت این پل احتیاجی به سبک سازی نداشته است.

🔹از سویی می بایست از ملات آهکی برای ایزولاسیون استفاده می شد چرا که این ملات، رطوبت را جذب و محکم تر می شود و در نتیجه جلوی نفوذ رطوبت به پایین را هم می گیرد.

https://irna.ir/xjP5Dh
@mehrnaz_shahbaz

‼️انجمن خیرین را درگیر مسائل حاشیه‌ای نکنید؛ بگذارید پرچم انجمن خیرین بالا برود

در‌حالی که هنوز این انجمن کار‌ خود را آغاز نکرده و هنوز ساختار و آیین نامه و دستورالعمل آن مشخص نیست و اطلاع‌رسانی نشده و هنوز یک نهال کوچک تازه کاشته شده در زمین است، سیل حدس و گمان‌ها و حتی در برخی موارد بدبینی‌هایی در مورد آن مطرح می‌شود. از جمله این که شکل‌گیری انجمن خیرین میراث فرهنگی به دلیل نزدیکی انتخابات مجلس و ریاست جمهوری است و بیش‌تر یک شو انتخاباتی است.

📌علی دارابی در مقام پاسخ به مریم اطیابی، خبرنگار میراث‌فرهنگی: اینجا یک مقام دولتی و یک نماینده مجلس نبود. برای این که عمدا فقط خیرین را دعوت کردیم.

🔹به کار خیر کمک کنید و با نیت خیر  داخل کار بیایید، نه با شک و شبهه.

🔹دو سال است داریم در‌ حوزه میراث فرهنگی کار می‌کنیم و کارهای ما شفاف جلوی چشمتان است.امشب تازه دارد اتفاقات خوبی در حوزه خیرین می‌افتد از این حمایت کنید.

‼️بعد هم انجمن راه‌اندازی شود این پول‌ها امانت مردم است. سال تمام شد ۱۴ میلیارد تومان باید برای مسجد امام(ره) می‌آمد که هنوز نیامده اینها دغدغه‌های همه ماست.


@mirasbashi
@mehrnaz_shahbaz

💢 زیر و بَمِ واگذاری بناهای تاریخی اصفهان

🖋 مهرناز شهباز

وزارت میراث فرهنگی می‌گوید، قصدش از واگذاری بناهای تاریخی، نجات آنهاست اما به گفته مُنتقدان، در حالی که بسیاری از بناها و خانه‌های تاریخیِ اصفهان در حالِ ویرانی و نیازمند احیاست که بناهای به مُزایده گذاشته شده اخیر، شرایط اضطراری برای در امان ماندن از تخریب را نداشته‌اند.

خانه‌های تاریخی اصفهان جزو مهمترین بناهایی هستند که بدلایل متعدد، شرایط دشوار و رو به ویرانی دارند، اما تا این لحظه جز مواردی که با تبدیل شدن به هتل بوتیک‌ها، هتل‌های سنتی و بومگردی، خیل بی‌شماری از آنها در جای تا جای این شهر از پشتِ «مسجد جامع عتیق» گرفته تا بافت تاریخی «جویباره» و پشتِ «مسجد شیخ لطف‌الله» در جوار «میدان نقش جهان»، راه تباهی را می‌پیمایند.

مقامات وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی می‌گویند، وظیفه «صندوق احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی» در واگذاری بناها به بخش خصوصی، احیا و جلوگیری از تخریب آنهاست اما این صندوق، کجاها و تا چه اندازه باید برای نجات بناهای تاریخی از جمله خانه‌ها، آستین‌ها را بالا بزند؟

در شهری مثل اصفهان که خانه‌های تاریخیِ بی‌شماری دارد و بسیاری از آنها هم شرایطِ دشواری را سپری می‌کنند، اهمیت تحقق رسالت صندوق احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی دوچندان است.

آنطور که برخی کارشناسان مُنتقد گفته‌اند، در نخستین قدمِ واگذاری بناهای تاریخی از سوی صندوق، مکان‌هایی واگذار شده‌اند که شرایط خوبی نسبت به سایر بناها داشته‌اند؛ مکان‌هایی مثل «سردر قیصریه»، «طبقه دوم میدان نقش جهان»، خانه‌های "ارسطویی»، «دهدشتی»،«شیخ‌الاسلام» و شماری دیگر از بخش هایی از بناهای تاریخی اصفهان که نیازِ مُبرمی به مرمت و احیا نداشتند.

نکته حائز اهمیت این است که صندوق احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی، تنها بناهایی را می‌توانسته در فهرست واگذاری‌ها قرار دهد که در مالکیت و اختیار اداره کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی بوده‌اند اما به باورِ کارشناسان، از بین بناهای تاریخیِ در اختیارِ میراث فرهنگی، بطور قطع بناهایی با شرایط اضطراری‌تر هم وجود دارد که برای نجات از تخریب به سرمایه‌گذار داده شوند تا به ازای بهره‌برداری چندساله، دستِ مرمت بر سر و رویشان کشیده شود و از تخریب و فراموشی نجات پیدا کنند.

از سوی دیگر گفته می‌شود بناهای واگذار شده توسط صندوق مزبور پیشتر توسط یک شرکت تعاونی وابسته به اداره کل میراث فرهنگی اصفهان به نام «سیاحان اصفهان» به سرمایه‌گذاران اجاره داده می‌شد اما علیرضا ایزدی مدیرکل سابق میراث فرهنگی اصفهان برای شفافیت بیشتر در خرج کَردِ درآمد بناهای تاریخی، برخی از آنها را به این صندوق داد تا با شفافیت بیشتر آنها را مُزایده یاد شده مهر امسال برگزار شد و ۱۹ بنا یا بخشی از اماکن تاریخی از جمله «سردر قیصریه»، طبقه دوم «میدان نقش جهان» و سه خانه تاریخی یاد شده برای بهره‌برداری به بخش خصوصی واگذار شد.

قرار است دور دوم مُزایده بناهای تاریخی اصفهان در ماه‌های پیشِ‌رو و گویا در زمستان برگزار شود اما مدیرعامل صندوق احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی به  گفته است، قصد دارد این بار بناهای تاریخیِ دارای تخریبِ بیشتر را در اولویت واگذاری قرار دهد.

شهاب طلایی شکری پیشتر در گفت و گو با ایرنا، مطرح کرده بود که قبلا در اصفهان، بناها در یک فرایند غیرشفاف و ابهام‌آلود به یکسری افراد داده می‌شد.

طلایی شکری به ایرنا گفته بود، وقتی درآمد بناهای تاریخی به حساب یک شرکتِ یا یک گروهِ خاص ریخته نمی‌شود، به حساب درآمدهای عمومی دولت ریخته می شود اما سووال این است که آیا شفافیتی در باره بناهای تاریخی اصفهان از مدل‌های مختلف واگذاری ایجاد شده است که به کدام محل واریز و در کدام محل خرج می شود؟!

📌در لینک زیر اما می توانید گفت و گوی ایرنا با سیدمهدی موسوی موحد معاونت میراث فرهنگی اصفهان در باره واگذاری اخیر برخی بناهای تاریخی و موضع این اداره کل را در باره تصمیات اخیر یا پیشِ روی صندوق را بخوانید؛ خاصه پیرامون این موضوع که با وجود میراثِ ارزشمند اصفهان یعنی خانه‌های تاریخی بعنوان شناسنامه معماری این شهر از ادوار گذشته تا دوره معاصر، چه انتظاری از صندوق برای نجات این شناسنامه‌های هویت‌بخش نصف جهان کهن‌آرا وجود دارد.


https://irna.ir/xjP7Gs
@mehrnaz_shahbaz

♨️ آب لبان تشنه‌ی تالاب گاوخونی را تر کرد


🔺امروز به سمت تالاب رفتیم تا ببینیم نفسِ آب می‌تواند به تالاب تشنه گاوخونی برسد یا خیر! آب دیشب به شاخ‌کنار رسیده و از آنجا راهی تالاب بود آبی که می‌تواند تنها دهانه تالابِ تشنه را مرطوب کند!

‼️این عین صدقه دادن به پهنه‌ آبی ست که خود زندگی می بخشید و حالا باید منتظر صدقه باشد.

🔺 شامگاه سه شنبه هفتم آذر ماه آب از بالادست و سدهای نکوآباد، آبشار و رودشتین به سمت تالاب رهاسازی شد اما در پایشِ روز جمعه دهم آذرماه مشخص شد آب به تالاب و حتی به شهر ورزنه هم نرسیده است، آن طور که معاونت محیط زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان گفته است با پیگیری‌هایی که انجام شد، حداقل جریانِ آبِ دوباره از سمت بالادست و زاینده‌رود رها شد تا پشتوانه رسیدن آب به تالاب باشد.

‼️ در واقع با حجمی که رها شده بود، آبی به تالاب نمی رسید و عاقبت مجبور شدند برای اینکه نفس آب تا دهانه این پهنه خشکیده برسد، قدری بیشتر بخشش کنند! آب منطقه‌ای انگار می‌خواست این آب را رها کند تا حرف برای رسانه‌ها داشته باشد؛ اینکه بگویند آب به تالاب رسید.

❗️اما این حق تالاب گاوخونی نیست.

🔺شاخص هیدرومتری ایستگاه‌ شاخه کنار امروز نشان می‌داد که آب در حدود ۹ مترمکعب در ثانیه وارد تالاب گاوخونی می‌شود. این حجم آب تنها می‌تواند مصعب تالابِ ۴۷ هزار هکتاری گاوخونی را مرطوب کند!


https://irna.ir/xjP8qh
@mehrnaz_shahbaz

💢 وصفِ وصالِ گاوخونی و زاینده رود +فیلم

🖋 مهرناز شهباز
 
تالاب گاوخونی، بی جان سر بر بالین کوه سیاه گذاشته و چشم در راهِ رسیدنِ آب بود. انتظار اما پس از پنج روز پایان یافت و جرعه‌ای آب به دلتای خشکیده تالاب رسید آبی که به هزار ضرب  و زور توانسته بود بستر خشک زاینده رود را تا شاخِ کوه سیاه بپیماید و بر تنِ تشنه تالاب بنشیند.
 
بالِ چادرهای سفید را باد با خود می برد، درست مثل بالنده‌هایی که بر فراز آبگیرها، بال بال می کنند. زنان با هم یکی شده و بر روی پُلِ ورزنه در انتظار آمدنِ آب بودند، چشم انتظار برای رسیدن آبی که قرار بود لب‌های تشنه گاوخونی را تر کند. انتظار اما انگار آن روز پایانی نداشت، روز جمعه می رفت تا به غروب بنشیند.خسته از انتظار و ناامید از اینکه نفسِ آب بتواند به تالاب برسد، همگی از کرانه‌های زاینده رود و فرازِ پل تاریخی شهر به خانه‌ها بازگشتند.
 
زمزمه‌ها این بود که آب به ورزنه هم نخواهد رسید، چه رسد به تالاب. امیدها رو به ناامیدی بود. عده ای هم که به بند شاخ کنار رفته بودند، بازگشتند. دیگر بعید به نظر می رسید آب، آن روزِ جمعه که آخرین روزِ رهاسازی بود، به تالاب و حتی بندِ شاخ کنار برسد.
 
آن غروب حزن انگیز، کوه سیاه غمگنانه بر بالینِ گاوخونی انتظار می کشید، شب فرا رسیده و آب انگار در راه مانده بود، دستِ خشکیده تالاب بر دامن کوه سیاه می رفت تا در سیاهی شب از نظرها گم شود. کوه سیاه اما استوار و هم چنان منتظر، سَربندِ سیاهش را به دلِ شب می داد تا با هم یکی شوند. زمان می گذشت، بی آنکه شتاب کند. مره‌ها و خارها از سینه گاوخونی در هجوم باد به این سو وآن سو می رفتند، انتظار اما پایانی نداشت.

فردای آن شبِ بلند که وعده دیدار میسر نشده بود، آب تازه به ورزنه رسید. از بندِ آسیاب هم گذشت و به سوی تالاب روان بود. آب جانی برای دویدن و سپردنِ راه نداشت، خود را بر مسیر خشک زاینده رود می سایید و پیش می رفت. اهالی ورزنه می گفتند، آب با این آهنگِ آمدن، به سختی، شاید تا پایان شب به بند شاخ کنار برسد اما دلتای خشک تالاب چون دستی بر بالینِ کوه سیاه، همچنان در انتظار رسیدنِ آب بود. لحظه ها جاری نمی شدند، زمان نمی گذشت و با تالاب، چون زمانه خِسَت می کرد. آب آن شب هم نیامد.
 
آب نمی توانست شتاب کند، پشت بندی نداشت که جانِ دویدن در رگ های خشکِ زاینده رود در انتهای مسیرِ آن داشته باشد. معهذا آنانی که اینبار بخشش کرده بودند تا آب را به گاوخونی برسانند، قدری دلشان رحم آمد و آب را بیشتر رهانیدند تا آسوده تر بتواند بربستر خشک زاینده رود بغلتد.
 
شبی دیگر اما فرا رسید، اینبار آب توانست با هر ضرب و زوری که باشد به بند شاخ کنار برسد. آب، بستر خشک زاینده رود را شسته و با خود آورده بود، هرچه سیاهی و تباهی بود از جا برکنده و با خود می بُرد. جریانِ آب می رفت تا تن به تالاب بساید. راه چندانی باقی نمانده بود، تنها یک منزل آن سوتر، لحظه دیدار نزدیک بود.
 
آب باید شب را تا فردا راه می پیمود. حواصیل ها و چَنگَرها در آن حواشی، خانه دیگری جز بندِ شاخ کنار نداشتند، پساب‌ها و زه آب ها تنها دلخوشی آنها در این سال‌ها بود اما حالا آمدن آب، صبح دیگری برای آنها رقم می زد.
 
تا رسیدن آب به دلتای تالاب ، صبحِ فردا، دیگر راه چندانی تا تالاب باقی نمانده بود اما تا شاخِ کوه سیاه که دست آب را می شد در دست تالاب دید، باید تا غروب منتظر می بود.
زمین تشنه بود و آب می نوشید، سبویی که خود تشنه بود و باید زاینده رود را بر تالاب خشک و تشنه می ریخت. عاقبت لحظه وصال رسید و غروب، وقتی رنگ نارنجیِ آسمان می رفت تا به سیاهی بگراید، آب به دلتا رسید، چشمان کوه سیاه روشن شد و لبان خشک تالاب در مصعب، تر شد.

برخی از اهالی ورزنه به استقبال این وصال در غروبی که اینبار دل انگیز شده بود آمده بودند. آب گرچه بی رمق، بر رگ‌های خشک تالاب و شوق در چشمانِ باشندگانِ این وصال می دوید...

📌 آنچه در لینک زیر می‌خوانید و می‌بینید به شرح این وصالِ کوتاه می پیردازد:

https://irna.ir/xjP9rK
@mehrnaz_shahbaz

♨️ زمزمه‌ها برای واگذاری خانه پدری میراث فرهنگی اصفهان قوت گرفته است

خانه قزوینی ها در «محله شهشهان» و قلبِ بافتِ تاریخی اصفهان قرار دارد که توسط بنیان گذار مرمت علمی کشور زنده یاد باقر آیت الله زاده شیرازی به عنوان اولین مکان شکل‌گیری نهادِ میراث فرهنگیِ اصفهان انتخاب شد و از این رو این مکان تاریخی بخش مهمی از شناسنانه شکل گیری اداره کل میراث فرهنگی استان است.

بسیاری از بخش های اداره میراث فرهنگی اصفهان از سال‌های پایانی دهه ۸۰ به مکان های دیگر منتقل شد و در سال ۱۴۰۰ هم بخش هایی از این خانه به «مرکز نوآوری و خلاقیت صنایع دستی» وابسته به «معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری» واگذار شد اما همواره برخی از کارشناسانِ میراث فرهنگی اصفهان بر این باور بوده اند که این خانه باید به عنوان خانه پدری یا اولین سنگر میراث فرهنگی اصفهان به جایگاه اولیه خود بازگردد.

حالا اما زمزمه ها حکایت از تخلیه خانه قزوینی ها و رایزنی برای واگذاری به بخش های فرهنگی دارد.

📌سخنگوی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان اما به ایرنا گفته است:
«خانه قزوینی ها»، خانه پدری میراث فرهنگی اصفهان است اما برای حفاظت از این مکان تاریخی در حالِ بررسی هستیم تا در صورتِ تمایلِ مجموعه هایی چون استانداری یا نهادهای فرهنگی در بهره برداری از این اثر به ما کمک کنند. 

به گفته وی در چند وقت اخیر مهران زینلیان، معاونت عمرانی استانداری اصفهان از این خانه بازدید کرده است تا اگر کاربری فرهنگی یا حوزه ای متناسب با این مکان داشته‌ باشند، در بخش هایی از خانه قزوینی مستقر شود و این خانه از دست نرود.

📌او در پاسخ به این پرسش که چرا بخش هایی ازمعاونت کل میراث فرهنگی اصفهان در این مکان مستقر نمی شود، گفته است:

دسترسی و فضای اداری خانه قزوینی ها در خیابان ابن سینا به گونه‌ای است که امکان استقرار بخش‌های بیشتری از اداره کل یا معاونت میراث فرهنگی را در این مکان فراهم نمی کند.

📌مرتضی فرشته نژاد از پیشکسوتان میراث‌فرهنگی اصفهان و از منتقدان واگذاری خانه قزوینی‌ها پیشتر به ایرنا گفته بود:

عمارت هنر و پیشه هم تاریخی است اما در بافت تاریخی نیست! بروند در خانه قزوینی‌ها؛ خانه قزوینی‌ها از جنس و هویت میراث فرهنگی است؛احترام امام زاده را متولی باید نگه دارد! این اقدام روی کسی که در بافت تاریخی مالکیت دارد و کسانی که می‌خواهند اثر تاریخی را خراب کنند، اثر می‌گذارد.

📌عبدالله جبل‌عاملی از پیشکسوتان میراث‌فرهنگی اصفهان نیز گفت:

خانه قزوینی‌ها، خانه میراث فرهنگی اصفهان است و مدیریت میراث فرهنگی باید بخشی از فعالیت‌های نظارت بر بناهای تاریخی را در این خانه انجام بدهد؛ به این دلیل که اگر فلان آقای بازاری می‌آید و تقاضای تخریب خانه ای را دارد، وقتی وارد خانه قزوینی‌ها می‌شود، همانجا زنگ هشدار به  صدا دربیاد که اینجا میراث فرهنگی است و  وزارتخانه‌ در استان،  چنین مرکزی را برای مدیریت میراث فرهنگی انتخاب کرده و خلاصه همان موقع، سرش را زیر بیاندازد و برگردد.

📌علیرضا خواجویی، پیشکسوت میراث‌فرهنگی اصفهان اما گفت:

بانیان میراث فرهنگی اصفهان، علاوه بر حفاظت و مرمت آثار تاریخی به درستی و با  هدف معرفی ارزش‌های خانه‌های تاریخی، برای اولین بار در شهر اصفهان، مکان یک اداره دولتی را بعد از مرمت و آماده سازی در دل بافت تاریخی، در خانه قزوینی‌ها قرار دادند که در سنخیت کامل با وظایف میراث به شمار می‌آمد. 


🔺خبر قوت گرفتن واگذاری خانه پدری میراث‌فرهنگی برای منِ خبرنگارِ میراث‌فرهنگی بسیار تلخ بود چه رسد به جناب فرشته‌نژاد ، جناب جبل عاملی، جناب منتظر یا جناب خواجویی که در این خانه کار و نفس‌های میراث فرهنگی را در پروژه‌های متعدد در این مکان به شکل‌های گوناگون احیا کردند! راستی اگر مرحوم‌ شیرازی زنده بود، چه می‌گفت و چه می‌کرد؟!

https://irna.ir/xjPfN4
@mehrnaz_shahbaz

💢 روزگارِ سیاه هوای اصفهان

🖋 مهرناز شهباز

این روزها نوکِ پیکانِ آلودگی هوا گاهی به سمت حمل و نقل، گاهی اقلیم و شرایط جغرافیایی اصفهان و البته گاهی هم به سمت صنعت نشانه می رود، اما این فشار آلودگی هوا بر گلوی اصفهان از کدام جانب وارد می‌شود و ریشه این بحران که روز و شبِ اصفهان را سیاه کرده، کدام است؟

 آلودگی هوا یک ضلع مثلث بحران اصفهان است. فرونشست و خشکی زاینده رود دو ضلع دیگر این مثلث هستند اما این روزها این وجه از مثلث بحرانِ محیط زیستیِ اصفهان برجسته‌تر شده است. هر سال آلودگی هوا از ابتدای آذر نفس‌های اصفهان را به شماره می انداخت اما امسال فشار آلودگی هوا از آبان گلوی شهر را می فشارد، این درحالی ست که هنوز سرمای دی و زمستان فرا نرسیده و با کمبود سوختِ گاز و تبعات پس از آن روبرو نشده ایم.

امسال آلودگی هوای اصفهان زودتر از هر سال و از اوایل آبان شروع شد و در آذر شدت گرفت. آمارهای اعلام شده از سوی اداره کل حفاظت محیط زیست نشان می دهد امسال شرایط آلودگی هوا در تابستان نسبت به تابستانِ سال گذشته کمتر بوده اما در پاییز، آلودگی هوا نسبت به پاییز گذشته افزایش بیشتری داشته است.

اصفهان آبانِ امسال ، ۱۰ روز قابل قبول، ۱۳ روزِ ناسالم برای گروه های حساس و هفت روزِ ناسالم برای عموم و در آذر تا تاریخ نگارش گزارش (۲۸ آذر)، چهار روز قابل قبول، ۱۰ روز ناسالم برای گروه های حساس و ۱۴ روز آلوده برای عموم داشته و این در حالی ست که آبان پارسال، یک روز پاک، هفت روز قابل قبول، ۲۱ روز ناسالم برای گروه های حساس و ۱ روز ناسالم برای عموم و در آذر هم در مدت زمان مشابه، ۶ روز قابل قبول، ۱۹ روز ناسالم برای گروه های حساس و ۳ روز ناسالم برای عموم داشته است.

بارگزاری های خارج از توانِ اصفهان در سال‌های گذشته در حوزه صنعت، جمعیت و حمل و نقل موجب شده این کلانشهر قدرت خودپالایی اش را از دست بدهد. نادیده گرفته شدن شرایط اقلیمی و جغرافیایی در بارگزاری های صورت گرفته طی سال‌های گذشته سهم عمده ای در شرایط امروز آلودگی هوای اصفهان دارد، شرایطی که اصفهان را در بن بستی گرفتار کرده که فرار از آن سخت و دشوار است.

بن بست از این جهت که اصفهان از مرکز میدان نقش‌جهان تا شعاع ۵۰ کیلومتری اشباع از صنایع کوچک و بزرگ است و این در حالی ست که در این خطه با افت سرعت باد مواجه ایم. شرایطی که به تعبیر کارشناسان با این حجمِ اشباع و چه بسا فوق اشباع تا شعاع ۵۰ کیلومتری اصفهان از صنایع گوناگون و البته نداشتن قدرت تخلیه انباشت های آلاینده هوا در اثر سرعت پایین باد، کلاف سردرگم آلودگی هوای اصفهان را پیچیده تر کرده است.

آن طور که مقامات حفاظت محیط زیست استان اصفهان گفته اند اشتباهی که در سال‌های متمادیِ گذشته در اصفهان انجام گرفته این است که صنایع در محدوده ای قرار گرفته اند که در ۸۰ درصد ایام سال، سرعت باد زیرِ سه متر بر ثانیه است، شرایطی که مطابق یک اصل علمی نباید در این منطقه، چنین میزانی از بارگزاری بالقوه صنایع انجام می شد.

صنعت و حمل و نقل ۲ بازوی پیشرانِ آلودگی هوای اصفهان محسوب می شوند و مقامات حفاظت محیط زیست استان اصفهان با استناد به مطالعات سهم بندی انجام شده توسط دانشگاه های صنعتی و اصفهان و مدل سازی آلودگی هوا بر این باورند که در مناطق ۱۵ گانه شهرداری اصفهان سهم حمل و نقل از آلودگی هوا، حدود ۷۶ درصد و سهم همین شهر از ذوب آهن با فاصله قریب به ۴۰ کیلومتر، حدود ۶ درصد است.

در مقابل اما برخی کارشناسان معتقدند این مطالعات نیاز به بروزرسانی دارد و سهم صنعت در آلودگی هوای اصفهان بیش از درصدهای اعلام شده است و برای یافتن راه فرارِ اصفهان از آلودگی هوا باید این نکته را مدنظر داشت.

📍حسین مرادی، دانشیار دانشکده منابع طبیعی دانشگاه اصفهان: در شهرهایی که تمرکز بالای حمل و نقل دارند و آلودگی هوا ناشی از این منابع است، ترکیبات نیتروژنی (NOx ) بالاتری دارند و رنگ آلودگی به سمت قهوه ای است. در شهر اصفهان اما رنگ آلودگی معمولا سفید و به سمت خاکستری می رود، این نشان از غلظت بالای گازهای گوگردی در شهر است.

📌 ادامه این گزارش را در گفت‌و گو با حسین مرادی دانشیار دانشکده منابع طبیعی اصفهان و همچنین بابک صادقیان رئیس اداره پایش و امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان در لینک زیر بخوانید:


https://irna.ir/xjPhr2
@mehrnaz_shahbaz

☀️ یلدا بهانه بود، خورشیدم آرزوست

🖋مهرناز شهباز


خورشید امسال در ساعت ۶ و ۴۳ دقیقه و ۲۲ ثانیه، هنگامه‌ای که سیاهیِ شبِ پنج شنبه ۳۰ آذر به سپیدی صبح جمعه می رسد، از برج «قوس» به برج «جَدی» تحویل داده می شود و «یلدا» بهانه ای ست برای همین لحظه، یعنی رسیدن به "خُرَم روز" و خورشید از همین روز بیشتر در آسمان می‌پاید و به مرور تا یکم تیر و چله تابستان بالنده‌تر می‌شود.

از غروب خورشید در آخرین روزِ پاییزِ امسال تا برآمدن و زایش مجدد آن در سپیده دمِ اولین روزِ زمستان، شبِ یلدا به مدت ۱۳ ساعت و ۴۲ دقیقه و ۲۲ ثانیه سپری خواهد شد تا خورشید پیش از طلوع و باززایی، از برج قوس یا «نیم اسپ» به برج جدی یا «بُزماهی» تحویل داده شود. این لحظه نجومیِ دقیق، منطبق با زمانِ جشنِ «خُرَم روز» است، جشنی که ایرانیان، نخستین روزِ آغازِ زمستان را برابر با اول دی ماهِ گاهشماری ایرانی برگزار می کردند و شبِ پیش از این روز را هم به بهانه رسیدن به نورزایی خورشید جشن می گرفتند.

آنچه امروز از جشنِ تولدِ خورشید و رسیدن به خرم روز برجای مانده، برگزاری هم نشینی در شبِ پیش از خرم روز است که خورشیدِ عالم تاب از دل سیاهی شب زاییده می شود و از آن روز است که خورشید، روز به روز چون نوزادی که تازه از زهدانِ مادر متولد شده، بالنده تر و پرنورتر می شود و این همان لحظه فرخنده ای ست که زمین به پیشواز گرما و نور می رود تا در پناه آن رستنی‌ها بارور شوند و برزگران بکارند و برداشت کنند.

در یک جامعه کشاورزی به طور قطع خرم روز و شب نشینی برای رسیدن به روزی که از آن پس، خورشید پاییدن و بالیدن می گیرد، فرخنده ست. «یلدا» به واقع لذت رسیدن به مقصد است، مسیری که شب می پیماید تا به سپیدی و زایش خورشید برسد.

خرم روز از جشن‌های کهن ایران است و ابوریحان بیرونی در کتاب «آثارالباقیه» می نویسد: " دی ماه که آن را «خورماه» نیز می گویند، نخستین روزِ آن خرم روز است و این روز و این ماه هر ۲ به نام خدای بزرگ است."

منابعی چون «زَینِ الاخبار» از گردیزی هم روزِ اول دی را خرم روز نامیده‌اند. به هر روی به قولِ زنده یاد هاشم رضی در کتابِ «گاه شماری و جشن های ایران باستان» اشارات ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه و گردیزی در زین الاخبار، اشاره ای ست به روزِ جشنِ خورشید که انگیزه ای برای یک جشن بزرگ بوده است؛ جشن پیروزی بر بدی، روشنی بر تاریکی و توفیق خورشید که از پنجه تاریکی رها شده و تولد یافته است."

📌این گزارش را در گفت‌وگو با ایرج صفایی مسوول رصدخانه دانشگاه کاشان و شاهین سپنتا پژوهشگر میراث فرهنگی و جشن‌های ايرانی در لینک زیر بخوانید:

https://irna.ir/xjPhNd
@mehrnaz_shahbaz

💢 روایتِ خانه‌های بر باد رفته در «گذرِ گردشگری آقانجفی» اصفهان

🖋 مهرناز شهباز


«گذر گردشگری آقا نجفی» در بافت تاریخیِ جانبِ شرقِ «میدان نقش‌ جهان» اصفهان با حفظ نشانه‌های برجا مانده از خانه‌های تخریب شده، در حالی شب گذشته افتتاح شد که هر کدام از نشانه‌ها، روایتگرِ روزگارِ گذشته این میراثِ از کف رفته شده بودند.

«گذر گردشگری آقانجفی» با روایتِ سرنوشت خانه‌هایی که در بافت تاریخی شرق میدان نقش جهان اصفهان ویران شد، شب گذشته(چهارشنبه شب) افتتاح شد.

نشانه‌های آن خانه‌های برباد رفته، حالا زبان گویایی شده‌اند برای اینکه بدانیم می‌توان قدرِ داشته‌های تاریخی و شناسنامه‌های شهرمان را بیشتر بدانیم، پیش از آنکه آنها را قربانی خیابان کشی و ساخت بناهای بی‌هویت کنیم.

سرنوشت بافت تاریخی شرق میدان نقش جهان اصفهان تلخ است، بافتی که بخش هایی از آن در اثر اصرار برای اجرای گذر آقا نجفی تخریب و به ویرانه‌هایی در حریمِ یک اثر جهانی تبدیل شد. این خیابان کشی، نافرجام و عاقبت با دخالت شورایعالی معماری و شهرسازی متوقف ماند و با تاکید این شورا بنا شد بخش‌های تخریب شده ساماندهی شود.

پیرو تاکیدِ شورایعالی معماری و شهرسازی، شهرداری در دوره جدید کوشید طرحی را ارائه کند که ضمن ساماندهی شرایط بوجود آمده، این بار بیمِ ایجاد گذرِ سواره رو یا تخریب بدنه خیابان حافظ کمتر باشد.

این طرح تابستانِ سال پیش در کمیسیون ماده پنج استان تصویب و برای اجرا به سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان ابلاغ و اجرا شد.

اما حاصل اجرا، طراحی فضای شهری با سایه‌ای از بافت تاریخی است که در آن طاقچه‌ها و نشانه‌های بازمانده از خانه‌های تخریبی، مرمت شده و درواقع جداره‌های این گذر را شکل داده‌اند یا اینکه نشانه‌های کاروانسرا، ساباط و کوچه‌هایی که پیشتر در این فضا وجود داشتند، بازسازی شدند.

مرمت و بازسازی این نشانه ها که توانسته است تا حدی مرهمِ بخشی از بی مهری‌ها و دشواری‌های روا داشته شده در سال‌های گذشته بر این بافت و خانه‌های تاریخی ارزشمندِ شرق میدان نقش جهان باشد، یک زبان گویا دارد و آن اینکه چرا باید حقیقت و عینیت ارزشمندی که وجود داشت و زنده بود را برای کشیدن خیابانی که به گفته کارشناسان میراث فرهنگی نیازی برای احداث آن وجود نداشت، خراب کرد و حالا برای پاسداشت آنچه از دست رفته، به روایت مجازیِ آن حقیقت رو به بیاوریم.

شب پیش در خلال افتتاح گذر آقا نجفی که حالا عنوان گردشگری به خود گرفته، پرده‌هایی از زندگی و زیستِ آدم هایی که روزگاری در این خانه‌ها گذر عمر می کردند، در قالب پرفرمنس به نمایش درآمد، روایتی شیرین اما حُزن انگیز از حقیقتی که می‌توانست از روی مجاز نباشد.

اتفاق رُخ داده این است که خانه‌های تاریخی یا واجد ارزش نگهداری، برای احداث یک خیابان آن هم در حریم بلافصلِ میدان نقش جهان و مسجد شیخ لطف الله در دوره‌های پیشین تخریب شد و حالا چون«آب رفته، به جوی برنمی گردد»، برای جبران، چاره‌ای جز موزه عبرت شدن گذر آقانجفی وجود ندارد.
موزه عبرت از این جهت که به تعبیر کارشناسانِ میراث فرهنگی می توانستیم قدری با آگاهی بیشتر نسبت به بافت‌های تاریخی تصمیم گیری کنیم پیش از آنکه دیر شود و بر بازمانده ها و نشانه های آن مرثیه بخوانیم.

اما آیا این تجربه تلخ برای بافت شرقی میدان نقش جهان که نتوانست به اجرای آن خیابانِ دلخواه بیانجامد و تنها با صرف هزینه‌های مادی و معنوی منجر به تخریب بخش‌هایی از میراث ارزشمند شهر شد، به تعبیر کوشندگان میراث‌ فرهنگی میتواند درس عبرتی باشد برای تصمیم گیری‌‎های بعدی و اجرای پروژه هایی که نوک پیکانشان به سمت بافت‌های تاریخی نشانه می رود از جمله پروژه خیابان بخشداری با عرض ۱۶ متر در بافت تاریخی خمینی‌شهر که صدای کارشناسان و کوشندگان میراث‌فرهنگی را بلند کرده است؟

بافت‌ها و خانه‌های تاریخی، هویت شهرهای ما را تشکیل می‌دهند، میراث گرانبهایی که تا هستند قدرشان را نمی‌دانیم و گاهی آنها را قربانی خیابان کشی و ساخت بناهای بی‌هویت می کنیم.

به تعبیر کارشناسان میراث فرهنگی، اصرار برای حفظ بافت‌های تاریخی که چون فرشی گرانبهاست و نمی توان تکه‌ای از آن را برید و دور انداخت، از این منظر است که در شهرهایی همچون اصفهان با شرایطِ بحرانی آب و هوا باید از این منابع فرهنگی و تاریخی بعنوان پتانسیل گردشگری بهره گرفت تا کمتر با دست اندازی به منابع طبیعی و زیرزمینی، شرایط زیست پذیری این شهرها را با خطر مواجه کنیم.

📌ادامه این گزارش را در لینک زیر بخوانید:


https://irna.ir/xjPmXr

💢 معادله چند مجهولی یک خیابان در بافت تاریخی خمینی شهر
 
🖋 مهرناز شهباز

🔺مجوز احداث خیابان «بخشداری» در بافت تاریخی خمینی شهر در حالی از سوی وزارتخانه میراث فرهنگی داده شده است که به گفته کارشناسان این اقدام مغاریت اساسی با مصوبه«۱۶۸ شهرتاریخی» شورایعالی معماری و شهرسازی دارد. مطالعات بافت‌های تاریخی ۱۶۸ شهر از سوی وزارت میراث فرهنگی تهیه شده و حالا پرسش منتقدان این است که چرا وزارتخانه بر خلاف مصوبه ای که خود پیگر تصویب آن در شورایعالی بوده، اقدام کرده است.
 
🔺محدوده بافت تاریخی ۱۶۸ شهر کشور که خمینی شهر هم یکی از آنهاست در سال ۱۳۸۸ توسط وزارت میراث فرهنگی تهیه شده و با پیگیرهای این نهاد پس از ۶ سال در سال ۱۳۹۴ از سوی شورایعالی شهرسازی و معماری ایران به همراه ضوابط ۱۳ گانه حفظ و احیا، تصویب و در سال ۱۳۹۶ ابلاغ شد. آن طور که کارشناسان می گویند، مجوز احداث خیابان بخشداری در بافت تاریخی خمینی شهر مغایرت اساسی با مصوبه ۱۶۸ شهر دارد و بر همین اساس هم  وزارتخانه و اداره کل میراث فرهنگی اصفهان چهار سال با عبور خیابان بخشداری از میان بافت تاریخی خمینی شهر مخالفت کرد اما شرایط به همین منوال باقی نماند و به یکباره در آذر امسال ورق برگشت.
 
🔺آن طور که مقامات میراث فرهنگی اصفهان به ایرنا گفته اند با پیگیری‌ها و پافشاری‌های  نماینده خمینی شهر در مجلس شورای اسلامی، وزارتخانه از میراث فرهنگی اصفهان خواست تا مجوز احداث این خیابان با عرض ۱۶ متر داده شود. این اتفاق موجب شد فعالان و کارشناسان نسبت به این اقدام وزاتخانه معترض و اقدام به راه اندازی کارزار « درخواست توقف احداث خیابان بخشداری در بافت تاریخی خمینی شهر» کنند.

♨️ اعتراض کارشناسان و فعالان میراث فرهنگی نسبت به چراغ سبز وزارتخانه میراث فرهنگی در حالی ست که به موجب همین مجوز،  در جلسه یکشنبه هفته گذشته کمیسیون ماده ۵ استان اصفهان که پیشتر خط بدنه ای برای این خیابان تعیین نکرده بود، عرض این خیابان با ۱۶ متر تصویب شد. 

🔺شرایط نشان می دهد برخلاف همه نظرات کارشناسی و اعتراض فعالان میراث فرهنگی مسیر در حال هموار شدن برای احداث خیابان بخشداری در بافت تاریخی خمینی شهر است. به گفته منتقدان مصوبه ۱۶۸ شهرتاریخی با این شرایط نقض می‌شود و تامل برانگیزتر آنکه مطالعات بافت‌های تاریخی ۱۶۸ شهر دریک پروسه زمان بر از سوی وزارتخانه میراث فرهنگی تهیه شده که حالا با این چراغ سبز وتو می شود.
 
⁉️ معادله از همین جا برای ماجرای عبور خیابان بخشداری از دلِ بافت تاریخی خمینی شهر آغاز می شود. کارشناسان و فعالان میراث فرهنگی این پرسش اساسی را مطرح می کنند  که چرا و چگونه وزارتخانه میراث فرهنگی برخلاف کلیه مصوبات شورایعالی معماری و شهرسازی خصوصا رویکرد 13 گانه حفظ و احیا بافت‌های تاریخی مربوط به ۱۶۸ شهر که بافت خمینی شهر هم جزو آنها بوده و توسط همین وزارتخانه تعیین و تهیه شده است، برای کشیده شدن خیابان ۱۶ متری در بافت خمینی شهر مجوز داده است؟
 
⁉️ در آخرین مکاتبات فاطمه داوری مدیر اداره ‌کل حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی وزارتخانه میراث فرهنگی در آبان گذشته، کشیده شدن خیابان با عرض ۱۶ متر تایید نشده است و باز این پرسش از سوی کارشناسان و فعالان میراث فرهنگی مطرح می شود که شرایط فنی خیابان و ضوابط و مقررات حفاظتی میراث‌فرهنگی چه تغییری کرد که برخلاف تمام مکاتبات وزارتخانه و اداره کل میراث فرهنگی اصفهان در ۴ سالِ گذشته مبنی بر مخالفت با کشیده شدن این خیابان، در تاریخ ۱۹ آذر و  به یکباره مجوز احداث خیابان با عرض ۱۶ متر داده شد؟
 
⁉️ ابهام دیگر این معادله چند مجهولی این است که گفته می ‌شود احداث این خیابان در جهت حل مشکل ساکنین منطقه است اما سوال کارشناسان این است که یک دسترسی محلی حداکثر با عرض۱۲ متر می  توانست بهتر مشکل را در یک پهنه مسکونی حل کند یا یک شریان ۱۶ متری با دو طرف تجاری، آن هم جایی که بافت تاریخی و برای آن ضوابطی وجود دارد که باز هم وزارتخانه آن ها را تعیین کرده است؟
 
خبرنگار میراث فرهنگی ایرنا این سوالات و ابهامات را با روابط عمومی وزارتخانه میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی مطرح و پیگیر دریافت پاسخ آنها شد اما پس از سه هفته این سوالات بی پاسخ ماند.
 
📌 ادامه این گزارش را در گفت‌وگو با سید محمد بهشتی رییس سابق پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و کارشناس کمیته فنی سه شورایعالی معماریوشهرسازی، سید مهدی موسوی موحد معاونت میراث‌فرهنگی، محمد یوسف‌زاده مدیرکل دفتر فنی استانداری اصفهان و فعالان میراث‌فرهنگی در لینک زیر بخوانید:

https://irna.ir/xjPvCQ
@mehrnaz_shahbaz

♨️ توضیحات وزارت میراث فرهنگی پیرامون بافت تاریخی خمینی‌شهر


🔺مدیرکل ثبت و حریم آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گفت: طرح تعریض خیابان بخشداری با رعایت ۶ متر تردد خودرو و ممنوعیت کاربری تجاری در بدنه‌های خیابان در کمیسیون ماده ۵ استانداری مصوب شده است، اما برای تصویب نهایی و اجرا، باید مصوبه شورای عالی مسکن و شهرسازی را هم دریافت کند.


🔺علیرضا ایزدی: خیابان بخشداری پر از اعوجاج و دندانه‌های عجیب بوده و عرض آن متغیر است. در انتهای خیابان مذکور، یک حمام و مسجد ثبتی قرار دارد که اتفاقاً میراث فرهنگی مرمتش کرده و وضعیت آنها مناسب است. بعد از اینکه در سال ۱۳۸۹ بافت تاریخی خمینی‌شهر مصوب و ابلاغ شد، یکی از مسائلی که همیشه باعث مناقشه میان میراث فرهنگی و دبیرخانه کمیسیون ماده ۵ شد، تعریض خیابان بخشداری است»



‼️عاقبت وزارتخانه پاسخ داد اما نه به سوالاتِ واضحِ ما!

https://irna.ir/xjPwCB
@mehrnaz_shahbaz

💢 زیر و رو کردن دوباره تاریخ در جوارِ «مسجد جامع» اصفهان

🖋مهرناز شهباز

🔺گودبرداری برای احداث گذر «کمرزیرین» در جوار «مسجد جامع عتیق» منجر به زیر و رو شدن لایه‌های باستانی شده است. به گفته مقامات میراث فرهنگی این عملیات بدون هماهنگی با آن‌ها بوده اما شهرداری اصفهان می گوید برای این عملیات مطابق مجوز عمل کرده است.

🔺بررسی برخی باستان شناسان از این محدوده که با لودر گودبرادری شده است، نشان می دهد سفالینه‌های دوره‌های مختلف تاریخی و همچنین یک سازه معماری به این واسطه زیر و رو شده و احتمالا لایه‌های تاریخی از بین رفته اند.

🔺باستان شناسان معتقدند هرگونه اقدام عمرانی در این منطقه تاریخی که اصفهان کهن در آنجا مدفون است، باید با نظارت اصولی میراث فرهنگی و البته مطالعات باستان شناسی انجام شود.

🔺طرح احداث این گذر به گفته مقامات میراث فرهنگی اصفهان مصوب بوده، اما قرار نبوده است عملیات اجرایی با چنین گودبرداری همراه باشد و شهرداری به گفته آن ها، بدون هماهنگی با میراث فرهنگی و رعایت ضوابط و مقررات اقدام به گودبرداری در این ابعاد کرده است.

🔺مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان در خبری که در سایت اطلاع رسانی میراث فرهنگی منتشر شده، گفته است که مقرر شده بود احداث گذر کمرزیرن در قلب بافت تاریخی اصفهان و در جنب مجموعه جهانی مسجد جامع به صورت محدود و با نظر اداره کل میراث فرهنگی باشد.

📌علیرضا جعفری زند، باستان شناس:این مکان نقطه و خط قرمز باستان شناسی ست و همه جای آن آثار نهفته دارد به همین دلیل هم وقتی زیرگذر میدان امام علی را گودبرداری کردند، با دور زدن کاوش های باستان شناسی تمام لایه‌های تاریخی که آثارِ مدفونِ اصفهانِ پیش از اسلام و دوره اسلامی بود از بین رفت.
حالا دوباره همان اتفاق به شکل دیگر، در همان منطقه رخ داده است و با گودبرداری های انجام شده برای ایجاد گذر کمرزرین، تمام لایه‌های باستانی را می‌توان دید.

🔺شواهدی که در این عملیاتِ گودبراری زیر و رو شده است، نشان می دهد سفال‌های متنوع از زمانِ اشکانیان تا آل بویه و صفویه با عملیات خاک برداری پراکنده شده‌اند.

📌علمدار علیان، رئیس سابق اداره باستان شناسی در زمان دادنِ مجوز به شهرداری: احداث این گذر قرار بود در حد ساماندهی، کف سازی و روسازی باشد و بر اساس همان طرح هم شاید نیازی نبوده است که ناظر باستان شناسی و میراث فرهنگی در مکان حضور داشته باشد چرا که قرار نبود در این مکان گودبرداری و یا اتفاق خاصی رخ بدهد.

📌محمدباقر کلاهدوزان، شهردار منطقه ۳ اصفهان: این مجوز و مصوبه مکتوب در زمان علیرضا ایزدی، مدیرکل سابق میراث فرهنگی اصفهان صادر شده است و بر اساس همین مجوز هم بنا شد در مقطع هایی از گذر، بین صفر تا ۲ متر و ۶۰ سانتیمتر گودبرداری کنیم.

📍این گزارش را در لینک زیر بخوانید:

https://irna.ir/xjPzT3
@mehrnaz_shahbaz

برگزاری جشن «سده» در اصفهان، آتش مهرِ مرداویج به میهن بود

یک تاریخ شناس و اصفهان پژوه:
🔹مرداویج در آرزوی براندازی خلافت عباسی و احیای فرهنگ ایرانی جشن ملی «سده» را در اصفهان و کرانه‌های زاینده رود برگزار کرد.

🔹آن طور که مورخان گفته اند، باشکوه‌ترین جشن سده در تاریخ ایران به فرمان مرداویج سردارِ دیلمی در کرانه‌های زاینده رودِ اصفهان و در سال ۳۱۳ خورشیدی برگزار شده است.

🔹اهمیت جشن‌های آیینی مانند جشن «نوروز»، «مهرگان» و «سده» برای تدوام بخشی و نگهداری پایه‌های هویت ملی ما ایرانیان بسیار اساسی است زیرا برگزاری این جشن‌ها بوده که نشانگر نگاه انسانی و زیبای نیاکان ما نسبت به طبیعت بوده است.

🔹 در برگزاری این جشن‌ها به ویژه جشن سده نقش افزایش گرما و نور اصل بوده است. در مراسم جشن سده کوه و دشت را با آتش هیزم افروخته و از سرما و یخ زدگی زمین کشاورزی که روزی بخش آن ها بوده می کاسته اند، ضمن آنکه با نوری که آتش‌های افروخته برپا می کرد به خورشید نیرو می بخشید تا از سرمای زمستان بکاهد.


https://irna.ir/xjPF2p
@mehrnaz_shahbaz