🔰 هدیه‌ای دیگر از نشر ربیدان

📚 گپتار ءِ بھارگاہ

✍ شاعر: عابد آسکانی

💠 اثر حاضر شامل غزل‌های باقیماندۀ نویسنده، شاعر و اندیشمند فقید بلوچستان شهگپتار استاد عابد آسکانی است که توسط نشر ربیدان منتشر می‌گردد.

🔶 استاد عابد آسکانی کسی که تمام زندگی ارزشمند خویش را فدای بلوچ، بلوچی و بلوچستان نمود، نیازی به معرفی ندارد و امروزه کمتر کسی است که با قلم توانا و آثار ارزشمند این دانشمند نامی آشنا نباشد. بدون شک رحلت جانسوز این انسان قهرمان و اندیشمند گرانمایۀ بلوچستان در حدود یکسال پیش مصیبت بزرگی بود که تمام این سرزمین کهن را داغدار نمود. اما او اگرچه امروز در میان ما نیست، لیکن آثار زیاد و ارزشمند وی او را به معلمی همیشگی برای مردم بلوچ تبدیل خواهد نمود.

🔶  این انسان بزرگ که در میان ما با لقب «شهگپتار» مشهور است، آثار فراوان و قابل توجهی در حوزۀ شعر دارد و در قالب‌های مختلف از جمله غزل، مثنوی و قالب‌های نو و همچنین قالب‌های کلاسیک بلوچی اشعار بسیار ارزنده و مهمی سروده است. همچنین در اواخر عمر پربرکتشان دو کلیات بزرگ از اشعار ایشان یکی کلیات اشعار طنز در بیش از ۱۱۰۰ صفحه و دیگری کلیات غزل‌ها در بیش از ۱۴۰۰ صفحه توسط نشر ربیدان منتشر گردید که بدون شک همۀ این آثار یادگارهای جاودانۀ این شخصیت بزرگ در ادبیات بلوچی خواهند بود.

🔶 اشعار کتاب حاضر همه در قالب غزل و بعد از چاپ کلیات غزل‌های ایشان سروده شده‌اند. بدون شک شهگپتار عابد آسکانی به سان دریای بزرگی است که پس از مرگ نیز حجم قابل توجهی از گفتار ایشان منتشر نگردیده و نشر ربیدان با توجه خاص به این موضوع در تلاش است که در این زمینه گام‌های مهمی بردارد و «گپتار ءِ بھارگاہ» نیز اولین گام مهم در این زمینه است.

اینک این اثر ارزشمند تقدیم نگاه علاقه‌مندان به ادبیات بلوچی و عابد آسکانی قرار می‌گیرد.

◼️ آدرس ما در فضای مجازی:

🔹 تلگرام و اینستاگرام:
@rabeydaan_publications

🔹 ایمیل:
[email protected]

#عابدآسکانی
#گپتار_بھارگاہ
#ربیدان_شنگکاری
#نشرربیدان
#لچہ
#کتابجاہ
#بلوچی_ادب
#دستونک
#بلوچی_مئے_وتی_شھدیں_زبان_انت

@rabeydaan_publications

*من ءُ شهگپتار*
رِد ءُ بند : میرین آسکانی
ــــــــــــــــــــــــــــــ
*بلوچی زبان ءِ سیاهگ*

*ندکار : نمیرانیں شهگپتار استاد عابد آسکانی*

"چه سید ءِ ارواه ءَ درگوزی لوٹاں"

چه روچے که شهسسّا سیدهاشمی ءَ وتی گْرانبهائیں کتاب "بلوچی سیاهگ ءِ راست نبیسّگ" نبشتگ کتگ اے کتاب سیاهگے ءِ باندات ءَ ما را سیت هم داتگ ءُ تاوان هم. سیت چوش که کم ءُ گیش اے هپتاد ، هشتاد سال اِنت که مئے زبان همے یکّیں سیاهگ ءِ سر ءَ نبشتگ کنگ بوگ ءَ انت اے درگت ءَ دگہ شهزانتے ءِچوشیں سیاهگے دیم ءَ نیاتکگ که چه ایشی ءَ شَرتر به بیت ءُ ایشی ءَ پوچ به کنت ءُ ایشی ءِ جاگاه ءَ به گرایت. اگاں یک ندکار ءُ نبشتکارے ءَ سیدهاشمی ءِ اے رهبند په بلوچی زبان ءَ دوست به بیت که دوست مه بیت آ باید همیشی ءَ نبشتگ به کنت هر کس ءَ دوست بیت وَ دوست بیت اگاں دوست نه بیت گڑا آ په کَست ءُ کینگ سیاهگ ءَ کم باز تاب ءُ ریس دنت. بزان ئے آ سید ءِ سیاهگ ءَ نبشتگ کنگ ءَ نه اِنت. هرچے که بلوچی نبشتگ نه کنت آ وَ چه بلوچی زبان ءُ ادب ءَ ڈَنّ اِنت چوش که مئے نیکراهی پیشونک اَنت آیانی گوشگ همیش اِنت که سیدهاشمی ءَ تازی (عربی) سیاهگ ءِ دوازدهیں آب پرچا دَر کُتگ اَنت. بلے اے راستی یے نه اِنت راستی همیش اَت که مئے اے واجهاں په بلوچی ءَ وت یک سیاهگے جوڑ کتیں ءُ آئی ءِ ته ءَ تازی ءِ اے دوازدهیں آب ماں کُتین اَنت. ءُ وتی اے سیاهگ بلوچ راج ءِ ته ءَ به منّاینتیں سید سیاهگ وت چه ته ءَ گار بوتگ اَت بلے چوش ایشانی دست ءَ نه بیت سیدسیاهگ ءَ وتی جهـ گپتگ نی هچ پیمیں شَرتگ ءُ هار ءُ هیرّوپ ایشی ءَ گار کُت نه کنت. ءُ اے مردمانی ته ءَ چوشیں زبان ءُ "لسانیاتی" بود ءُ بستار نیست که آ اے رنگ ءَ وت ءَ به منّایئین اَنت پمیشکا آ هم پیمے نه پیمے سیدهاشمی ءِ سیاهگ ءَ کارمرد کنگ ءَ اَنت. اگاں بلوچی نبشتگ به کن اَنت.
سیدهاشمی ءِ سیاهگ ءِ جوانی همیش اِنت که اے سیاهگ ءَ اے هپتاد ءُ هشتادیں سالانی ته ءَ بلوچی ءِ جند ءِ لکّانی لَگتمالین ءُ بیگواه کتگیں گال چه نیکراه ءِ جوڑ کتگیں مانش ءُ چه تْرسیں بورانی سْرمبانی چیر ءَ شوهازاِتگ اَنت ءُ بود آورتگ اَنت. اگاں سید ءَ تازی زبان ءِ دوازدهیں آب به زُرتین اَنت. مروچی مئے زبان نیم نَکس ءُ دوبهر رُزوا بوتگ اَت. اگاں چه سیدسیاهگ ءَ ما را تاوانے رَس اِتگ یا رسگ ءَ اِنت آ تازی زبان ءِ سیاهگ بزاں اسکرپٹ اِنت. سید ءَ وت هم همے ترس چیر بوتگ که اے تازی سیاهگ ءِ دوازدهیں آبانی سر ءَ مئے بانداتگیں پدریچ په نزانتکاری ساه داتگیں کارچ ءَ بُرّایت ءُ آیاں بلوچی ءِ نام دنت. همے گپ سیدهاشمی ءَ بلوچی سیاهگ ءِ راست نبیسّگ ءِ ته ءَ گیشّینتگ ءُ گْوشتگ. ءُ مروچی همے پیم بوگ ءَ اِنت تازی ءِ "ق" ءِ سر ءَ بُرّ ءُ بلوچی ئِے به کن "ث ، ح ، خ ، ذ ، ص ، ض ، ط ، ظ ، ع ، غ ، ف " ءِ آب هرچ تازی گالے ءِ سَر ءَ به بنت آیاں بُرّ ءُ چَگَل دے که گڑا بلوچی بنت.
همےجنجال مئے همساهگیں زباناں ماراِت چوش که سِندی ، اردو ، پارسی ، ءُ پشتو ، گڑا آیاں تازی آب په نادری ءُ ناکامی زُرت اَنت.پرچے که ایشی ءَ ابید دگه راه نیست اَت پمیشکا اے هم یک راهے که ما تازی ءِ دْرستیں آباں چو همے همساهگیں زباناں به زیریں. دیمتری مشکُلاں به سگّیں چوش که همے زباناں سگّگ ءَ اَنت. پرچے که تازی زبان ءَ وتی دین ءُ ایمان ءِ بیرک مئے سرانی مینانی ته ءَ جَتگ. همے زباناں که تازی آب زُرتگ اَنت. مروچی زبان ءِ باندات ءَ زندگ اَنت. آیانی زبان وانینگ بوگ ءَ اِنت همے زباناں (سائینس ءُ ٹیکنالوجی) وانینگ بوگ ءَ اِنت ءُ یک زبانے ءِ بستار ءَ منَّگ بوتگ اَنت.
البت دگہ راهے هست که آ هم نه وش ءُ مشکُل اِنت آ ایش اِنت که ما په وتی بلوچی زبان ءُ ادب ءَ تازی ءِ جاگاه ءَ یک دگه سیاهگے گچین به کنیں. اے رنگ ءَ گڑا ایوک ءَ هما توارینک نبشتگ کنگ بنت چمّ ءِ گِندگ ءَ نئیت که " ص" اِنت یا " ض" " اِنت. بلے په چوشیں سیاهگے ءَ یک نوکیں دورے په کاراِنت.
1972 م ءَ په لاتین ءَ جُهدے بوت بلے آسر بے سوبی ءَ در آتک انگت که آ بری ما وتی رودرآتکی پرکنگ ءِ وزیر ءُ گزیز وت اِت ایں میرگُل خان نصیر ءَ که زانش ءِ وزیراَت وتی کُدرئِے کٹینت بلے بلوچ راج ءَ لاتین ءِ سیاهگ دور ماں بُرّاِت. چوش هم نه بوت که میرگُل خان نصیر یا آئی ءِ هم سسّا وتی یکّ یکّ کتابے په درور لاتینی سیاهگ ءَ نبشتگ به کن اَنت په زبان ءِ سیاهگ ءِ گیشّینگ ءَ اینچُک جُهد ءُ چپا که سید ءَ کَشّ اِتگ کسّ ءَ نه کَشّ اِتگ زبان ءُ ادب ایوک ءَ سیاهگ ءِ نام نه اِنت. ادب ءِ باز تهراَنت هر تهرے ءِ سر ءَ سَید هاشمی ءَ ایوک ءَ کار کُتگ ءُ پیش داشتگ. لچّه کاری ءِ ، تهر به بیت یا رمکاری ءِ ، همُک پِڑ ءَ آئی ءَ وتی بُور په جوانی تاتکگ. آ یک مردمے نه بوتگ یک ادارهے بوتگ. اگاں آئی ءَ چه ادب ءَ به کشّ ئے ادب چو دست ءِ دل ءَ بیت.

بلے اے هم ما را زانگ لوٹ ایت که دنیائی زانش ایوک ءَ ادب ءِ نام نه اِنت، منطق ، فلسفه، اصول، علم کلام ، معاشیات ، معدنیات ، صرف و نحو، جغرافیات ، سائینس ءُ قانون ، ءُ دگه بازیں زانشے نوکیں نوکیں زانشانی بُنیاد ءَ دیم ءَ آتکگ. ءُ یک پیم ءَ کیت. مئے نوکی "ادب ءِ تهر" کمُکے دیم ءَ کِنزاِتگ ءُ سُراِتگ آ دگہ زانش دنیگا ما دست نه جَتگ اَنت بے که دوازدهیں آباں ما یک گامے آیانی نیمگ ءَ جَت نه کنیں.
اگاں ما اے یکّیں گپّ ءَ بگرین ءُ به داریں که گوں تازی ءِ دوازدهیں آبانی زیرگ ءَ مئے زبان هامگ ءُ گجاوگ بیت گڑا ما چه جهان ءِ هزار گنجیں زانشاں زبهر بئیں. ءُ سُرین ءُ سُریں چه ادب ءِ پِڑ ءَ درآتک نه کنیں .سندهی ، پشتو ، اردو، ءُ پارسی زبان گوں اے آبانی زیرگ ءَ بیگواه نه بوت اَنت گڑا مئے زبان هم گار نه بیت.
لهتے مردم فردوسی ءَ دوست دارایت که آئی ءَ ماں "شاهنامه" ءَ درآمدیں گال نیاورتگ. بلکیں زگریں پارسی ءِ گال ئِے آورتگ ءُ کارمرد کتگ.
اول ءَ اے گپ راست نه اِنت که آئی ءَ درآمدیں گال کارمرد نه کتگ. دومی اگاں ما دمانے به منّیں که فردوسی ءَ زگریں پارسی گال کارمرد کتگ گڑا آئی ءِ وانوک چنچُک اَنت هما مُشتے ءُ لاکوٹے ءَ گیش نه اَنت. حافظ شیرازی که آئی ءِ لچّه کاری ءِ اولی بند ماں تازی زبان ءَ انت. ءُ آئی ءِ لچّه کاری چه تازی گالاں سرکوٹ ءُ سَرریچ انت. ءُ دنیا ءِ بے کساس زباناں ترّینگ بوتگ. ءُ هردل ءِ تواراِنت همے پیم ءَ سعدی شیرازی ، عمر خیام ، مولوی مثنوی، خواجو ، عراقی، ءُ پارسی ءِ دگه سَدانی لچّه کارانی لچّه چو شهکورانی مَرهیں آپ ءَ رُمب اَنت.
اے گپّ هم راست نه اِنت که بلوچ چمدارانت داں چمداراِنت آئی ءِ سیاهگ ءِ اَڑ نه گیش ایت اے گپّ ءَ وزن وَ هست اِنت بلے دنیا ءِ ته ءَ دگه بازیں چمداریں راج هست که آیاں دلجمیں سیاهگ هست. آیانی زبان ماں دربرجاهاں وانینگ بیت. گڑا ما اے چمداری ءَ پوّت ءَ مستریں اُزرے مه لیکیں.
البت من ءَ اِد ءَ یکّ گپّے جَنگیگ اِنت آ ایش اِنت که داں یک منّ اِتگین ءُ دلجمیں سیاهگے جوڑ نه بیت ما را سیدسیاهگ هرڈول ءَ زیرَگیگ اِنت. منی وتی دْرستیں کتاب سید ءِ سیاهگ ءَ اَنت. ءُ داں جواں تریں رهبندے اَڈ نه بیت ما همے سیاهگ ءَ نبشتگ کنیں. پرچے که ایشی ءِ دروریں دگہ سیاهگ مئے گور ءَ نیست همیش اِنت که مئے سیاهگاں کم چه کم یک وَ کنت.
گُڈسر ءَ اے بارو ءَ پمّا دو راه پشکپتگ. یکّے همیش که اگاں ما تازی سیاهگ ءَ زیریں گُڑا تازی ءِ دوازدهیں آبانی زیرگ پمّا هژدری ءُ هژگردی اِنت. اگاں نه دگه نوکیں سیاهگے په وتی زبان ءُ ادب ءَ بشوهازیں لاتین ءِ سر ءَ دَر کن که آ چکّاسگ بوتگ راج ءِ تَب ءَ نه کپتگ.بلے په منی دل ءَ چه تُستگیں رهبندے ءَ رُستگیں رهبندے اگاں ما په وتی زبان ءَ به زیریں هر پیم ءَ شرتر ءُ گهتراِنت چوش که مئے کَش ءُ گور ءِ زباناں زُرتگ. مروچی آیاں وتی منزل گپتگ.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
*شنگکار : میرین آسکانی*

@rabeydaan_publications

💠 چاکر سھاک ءُ عالی ڈگار ءِ شَیر

شَیر ءُ توار: عبدالحکیم لاشاری

@rabeydaan_publications

💠 ھمبل منی ھمبل منی

گوں استاد ستار بلوچ ءِ وشیں آواز ءَ

شائر: جی آر ملا

@rabeydaan_publications

🔰 نمیرانیں استاد ستار ءِ آواز

من چو کپوت ءَ نالاں پہ دوست ءَ
شیدایاں چو اومر ءَ...

لچہ‌کار: سید ظھورشاہ ھاشمی

@rabeydaan_publications

📋 بررسی نمودهای بیشتری از افعال جعلی با پسوند ist- ایرانی میانۀ غربی در گویش کنونی سراوانی بلوچی

✍ عبدالماجد سپاهیان

فصلنامۀ گویش پژوهی
نشریۀ علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری

@rabeydaan_publications

«شمس‌الدین مطربیان، هنرمندی که شهید شد»

کلیپی تأثیرگذار از تشییع پیکر شمس‌الدین مطربیان
حتما ببینید.

سپاس از زحمات محمد هوت برای تهیۀ این مستند ارزشمند.

🎬 لینک تماشا در یوتیوب:
https://linktw.in/GHwsIR

#شهید_مطربیان #هنرمند_شهید #بلوچ #مستند

📑 پیشرِد ءُ «روی» ءِ جیڑہ

✍ #زیا_بلوچ

🔸ردانک، تاک. ۴ (خرداد ۱۴۰۴)، تاکدیم ۶۹-۷۲

#پیشرد_زانتی

🆔@Redankbalochi

🎤 انٹرویوز
دیوان گوں گبرئیل گارشیا مارکیز ءَ
رجانک : شرف شاد

’’منا ستک اِنت کہ یک روچے من وتی زندگی ءِ بے مٹّیں کتاب ءَ نبشتہ کناں،بلئے چو زانت نہ کناں کہ آ کتاب چونینے ءُ کجام بیت۔من ہر وہدے کہ ہمے گپ ءِ بابتءَ جیڑگءَ ننداں ءُ اے ساہتءَ ہم منی مارشتانی تہا ہوار انت ،آایش انت کہ منا بے توار بوئگ لوٹیت،دانکہ اے کتابءِ سیاہگءُ سرحال کہ منی سرا آشکار بنت گُڈا من آہاں گِپت بہ کناں‘‘

’’تہنائی گیشتر گوں حاکماں ہمگرٛنچ اِنت،بلئے نبشتہ کار ءِ تہنائی ،آئیءَ گوٛاچنی راستیاں انچش دُور داریت کہ آ راستیءَ پدّر کنگ ءِ وہدءَ آئیءِ درٛوشمءَ کرٛوجیت۔پدا نبشتہ کار وتی وسّاچیں حبراں مردماں سر کنگ ءِ جہدءَ کنت، وت بلاہیں سِٹّے جنت ،دُور کوہےءِ سرا رؤت نندیت۔چرے اِل ءُ گِشاں رکّگ ءِ ہاترا احوالکاری بے کساس گرٛاں مہذبیں کار ے۔ہمے سبب اِنت کہ من احوالکاری ہم کناں پرچا کہ احوالکاری مردمءَ گوں دُنیاءَ نزیک کنت۔گوٛاچنی سیاسی احوالکاری ءُ وت سیاست ہم۔‘‘

’’تہنائیءِ سد سال‘‘ءِ نبشتہ کنگا رند منی مارشتانی تہا ہماتہنائیءَ سر کشّ ات،آگوٛاچنی نبشتہ کاریءِ تہنائی نہ اَت،نامداریءِ تہنائی اَت۔نامداری ءُ حاکمیءِ تہنائی وت ماں وتءَ ہمگرٛنچ اَنت۔منی سنگت ءُ دوستاں منا چہ نامداریءِ تہنائیءَ رکّینت۔مئے سنگت ہرجاگہ مئے کمک کاریءِ درٛوشمءَ اتک کن انت۔‘‘

اے فکر ءُ حیال سحربیانیں نبشتہ کار گارشیامارکیزءَ ابید دگہ کئی بوت کن اَنت۔ہما اِنت کہ احوالکاریءِ پُرکنٹگیں میداناں درکپتگ،لبزانکءِ باگءُ بہاراں وشبواں شنگینگءَ اِنت۔بل کہ آئیءِ انگت ہم گوٛشگ ہمیش اِنت کہ آاولءَ احوالکارے ،رندءَ لبزانکی مردمے……بلئے آئیءِ سنگینیں لبزانکی بالادءِ دیما وَ مزن ءَ چہ مستریں دادءِ رنگءُ رُژن ہم کوردیمگ بیت۔نوبل داد رسگ ءَ گارشیا مزن نہ بوتگ ۔نوبل دادءَ ہمے پہر رستگ کہ گبرئیل گارشیا مارکیز ءِ نام گوں اے میاں اُستمانی دادءَ ہمگرٛنچ بوتگ۔ چریشیءَ وت نوبل دادءَ اے مزن شانی رستگ کہ آ’’گابو ‘‘ ءَ ابید انچشیں نبشتہ کاراں ہم رسگءَ اِنت کہ آہانی لبزانکی قد ءُ بالاد اے بستارءَ نہ کرزیت۔

دلاں سحر کنوکیں اے ندکارءِ گپءُ تران ،ہما گُلگدارانی چندے گچینی بہراں چہ زورگ بوتگ انت کہ ماں آہاں گارشیامارکیزءَ نئے تہناڈنّ ءُ دری گپّانی سرا وتی حیال ءُ فکر درشان کتگ اَنت،وتی دابءُ انداز ہم گرٛنچ گرٛنچءَ بوجان کُتگ۔



جُست:۔’’تو گوٛشگءَ اِت ئے کہ تئی سنگتاں دست چیر دات ۔آچون؟تراچون رکّینت اِش؟‘‘

پسو:۔’’اے ہاتراکہ من وتی کوٛہنیں سنگت چہ وتا جتا نہ کُت اَنت۔گپءِ مطلب ایش اِنت کہ من چہ وتی کوٛہنیں دوستاں نہ سِستگاںءُ ہمے سنگت اَنت کہ آمنا پدازمینءَ ایرگیج اَنت۔آچشیں نامداریں مردم نہ اَنت،انچنائیں لس مردم اَنت ءُ آہانی پاد زمینءَ اَنت۔‘‘

جُست:۔’’نبشتہ ءَ بندات کجام وڑاکنئے؟تئی کتابیءَ اے حیال گندگ بی کہ گامیش ماڑیءَ اوشتاتگ اَنت؟اے اصلی اَنت؟‘‘

پسو:۔’’منی گورا زندنامہ ءِ(Autography) کتابے ہست۔ایشیءَ ابید منی گوٛرا منی ہمنچو کتاب ہست،ماں آہاں یک نہ یک چیزےءِ حیال وَالّما پدّربیت۔ماں اے کتابءَ اولی وَ ایش اَت کہ مزن شانیں ماڑیءَ سکّیں کماشیں مردمے نندیتءُ اودا گامیش کاینتءُ پردہاں وران کن اَنت۔چشیں حیال ہچ وڑا منی دلءَ داں ہما وہدءَ نئیت،دانکہ من انچیں عکسے مہ گنداں۔رُومءَ شتگ اِتاں گُڈا اودا کتابانی دکانیءَ سرکپت اودا عکس کاری(Photography)ءِ بازیں کتابے بہا گپت۔عکس کاریءِ کتابانی چنئگءُ نزّآرگ ءِ سک حُبّ انت منا۔ہمے دکانءَ گپتگیں یک کتابےءَ انچیں عکسے دیست کہ آئیءِ گندگءَ پد حیالانی درٛچے بندات بوت۔من چشیں مزنیں کواسے نہاں۔من وَ ہمک روچی زندءِ لس چیزاں ءُ گپّاں زانگ دربراں۔مزن مزنین شاہکارانی وانگءَ زانت دربرگ نہ بیت‘‘

جُست:۔’’مروچاں تئی نبشتہ کنگ ءِ وہد کجام انت؟تئی گوٛرا کار کنگ ءِ وہد رہبند (Schedule)ئے ہست؟‘‘

’’چاکہ من پروفیشنل (Professional)نبشتہ کارے جوڑبوتگاں،چہ ہما روچءَ منی درٛستاں مستریں جیڑہ وہد رہبندئیگ انت۔احوالکاری وَ شپانی کارے ۔من کہ کُل وہدی نبشتہ کارے بوتاں۔آوہدءَ منی عمر چِلّ سال اَت۔منی وہد رہبند چو اے وڑا انت کہ سُہبءِ نہہ بجءَ نبشتہ کنگ بندات کناں داں دو سئے بجءَ نبشتہ کناں ، داں اے وہدءَ منی زہگ لوگءَ واتربنت ،وہدے من کمتر کارکُت،گُڈا منی دلءَ مناملامت کُت کہ من تہنا سُباہءَ کار کناں،ہمے ہاترا من بیگاہءَ ہم کار کنگ بندات کُت۔بیگاہءَ کار کنگءَ گوں المی بوت کہ من دومی سُہبءَ ہم کاربہ کناں۔ہمے ہاترا سوڑغ کُت کہ نُہہ بجءَ داں دوءُ نیمءَ کار کنگی انت بس۔بیگاہاں گندءُ گدار ،گلگدارءُ ایدگہ جیڑہ ءُ جنجال گیشّنگی اَ نت۔منی دومی جیڑہ ایش اِنت کہ من انچیں جاگہاں نشتءُ نبشتہ کُت کناں کہ ہماجاہاں من نبشتہ کنگ ءَ ہیلداراں۔ہوٹلاں یاباڑو ءِ سرا زُرتگیں جاگہاں یاباڑو ءِ سرا زُرتگیں ٹائپ رائٹراں گوں نبشتہ کنگ منا وش نہ بیت۔پرچے کہ من ہمے سرپد باں کہ کشءُ گوٛر ءِ حرابیں

جاور اَنت کہ کاراں کمتر کن اَنت۔

نبشتہ کنگءَ گرٛان تریں وہد اولی پیراگرافءِ نبشتہ کنگ اِنت۔اولی پیراگرافءِ نبشتہ کنگءَ منءَ ماہانی ماہ درکاربیت۔ وہدے اولی پیراگراف منی دستءَ کیت ،گُڈا منتگیں کار ارزانیءَ آسرءَ رس اَنت۔اولی پیراگرافءِ تہا کتاب نبشتہ کنگ ءَ پیش آؤکیں جیڑہ گیشّ اَنت۔اگاں سر حال پدّر بہ بیت گُڈا درٛوشمے دیما کیتءُ گالوار وتی ریچءَ کپیت۔کم ءُ گیش گوں منا وَاولی پیراگراف سرجمیں کتابءِ درورے جوڑ بیت۔ہمے سبب اِنت کہ قصّہانی کتاب نبشتہ کنگ ،یک گدارے نبشتہ کنگءَ گیش مشکل بیت۔ہردے نوکیں کتابے نبشتہ کنگءَ جاڑی بئے ترا ہر رندءَ ہمے راہ رہبنداں گوٛزگی بیت ۔‘‘

جُست۔رجانک کارانی بابتءَ تئی حیال ءُ لیکہ چی اَنت؟‘‘

پسو:۔ ’’من آہانی سک باز عزتءَ کناں۔ابید چہ ہما رجانک کاراں کہ گپءِ گیشّینگ ءِ ہاترا چہ وتی نیمگا ’’نوٹ ‘‘ نبشتہ کن اَنت۔اے وڑیں مردم وانوکاں ہما گپاں سرپد کن انت ،کہ آنبشتہ کارءَ نہ گوٛشتگ اَنت۔رجانک کنگ سکیں مشکلیں کارے۔یکے وَ رجانک کارءَ آ داد ءُ ستا نہ رسیتءُ پدا زَرّ ہم نہ رسیت ۔بن اصلءَ شرّ ءُ جوانیں رجانک ہما اِنت کہ ماں آئیءَ قصّہ ءَ را یک رندے پدا ساچگ بہ بیت۔ہمے سبب اِنت کہ من رہاساؔءِ بے کساس عزتءَ کناں ۔منی کتابءِ بیست ءُیک زبانءَ رجانک بوتگ بلئے رہاساؔیکیں رجانک کار اِنت کہ چہ وتی نیمگا ’’نوٹ‘‘پر نہ کنتءُ مردماں سرپد نہ کنت۔منی حیالءَ چہ آئیءِ نیمگا منی نبشتانک انگریزیءَ یک رندے پدا ساچگ بوتگ اَنت۔کتابءِ انچیں بہر بنت ،کہ آہاں دومی زبانءَ بیان کنگ سک گرٛان بیت۔مردم ہمے سرپد بنت کہ رجانک کار کتابءَ وانیت پدا وتی یاد داشتءِ سرا زور دنت،وتی زبانءَ نبشتہ کنت ۔ہمے سبب انت کہ من رجانک کارانی عزتءَ کناں۔رجانک کار کواسے بوئگء بدلءَ ساچشت کار بنت۔نئے تہنا آہان باز کم زر رسیت،ساچشت کار ہم آہانی کار زانتیءَ سرپد نہ بنت۔چنچو کتاب انچشیں ہست کہ آہاں من وت اسپینش زبانءَ رجانک کنگ لوٹاں بلئے پراہاں ہنمچو جہد ءُ جپا لوٹیت ہمنچو کہ وتی کتابءِ نبشتہ کنگءَ درکار بیت۔پدا اینچو زرّ ہم نہ رسیت کہ وتی لاپءَ والینت بہ کناں۔‘‘

جُست:۔’’کیوباءِ آشوب دوستاں امریکی لبزانکءِ سرا چونیں اثر دَور داتگ؟‘‘

پسّو:۔’’داں انگتءَ وَ حرابیں اثر کپتگ۔چُنت اے وڑیں نبشتہ کاراَنت کہ آسیاسی رہبندءَ گوں آشوبءَ ہمگرٛنچ اَنت ۔ آہر قصّہے نبشتہ کن اَنت، وتی فکر ءُ لیکہاں گرٛاں مہذب کنگ ءِ بدلءَ سیاسی مردماں بُرزیں ہند ءُ جاہے دئیگ ءِ ہاترا نبشتہ کن اَنت ۔ چشیں قصّہ یک حاصیں دابے ءِ جوڑبنت،آ گوں’ کشف‘ءَ یاگوں تجربگاں ہچ وڑا ہمگرٛنچ نہ بنت ۔ہمے سبب انت کہ کیوباءِ دودءُ ربیدگی اثرانی حلاپءَ،فکر پرٛاہ ءُ شاہیگان بوتگ۔کیوباءِ کہ ہما مزنیں دود ءُ ربیدگی ارزشے ہست۔آئی ءِ لوٹ کیوباءِ آشوبءِ آسر اِنت۔پیشءَ کہ ہما بیست سالءَ امریکی لاطینی لبزانکءَ نبشتہ کنان اَنت ،آہانی قصّہاں امریکہءُ یورپءِ چاپ ءُ شنگی ادارہاں نیم چمی ہم نہ چاریتگ اَت،بلئے وہدے کیوباءَ آشوب اتک گُڈا یورپءُ امریکہءِ شنگ جاہاں یک برا کیوباءُ لاطینی امریکہءِ دومی ملکانی لبزانکءِ نیمگا دلگوش دات۔کیوباءِ آشوب بہا کنگی چیزے جوڑبوت۔لاطینی امریکہءِ لبزانک فیشنے بوت۔ہمے گپ دیما اتک لاطینی امریکی گدار رجانک کنگ چاپءُ شنگ کنگ کرز اَنت ،بلئے رنجءِ گپ ایش اِنت کہ لاطینی امریکہءِ کہ ہما دود ءُ ربیدگی کالونی ئے ارزشت اَت،آئیءِ سبب ءَ لاطینی امریکی گداراں داں ہما وہدءَ شر نبشتہ کنگ نہ بیت دانکہ میاں اُستمانی ملکانی مردم آئیءِ توسیپ ءَ مہ کن انت۔‘‘

جُست:۔’’تئی کتابءَ یک ملکے وتی بہر ءِ زِرءَ درملکی وامانی بدلءَ دنت۔ایشی ءِ پُژدر چی اِنت؟‘‘

پسّو:۔’’اے وڑا نئے تہنا پیشءَ بوتگ،آؤکیں وہدءَ ہم بیت ءُ حُدا بزانت باریں چُنت رندءَ بیت؟منی اے کتاب سرجمءَ راجدپتری کتابے۔چہ گوٛاچنی راستیاں ترسءُ بیم درآرگ تاکارءُ گدار نویسانی کار اِنت۔راستی ایش اِنت من و سّاچیں قِصّہءُ گدارانی نبشتہ کارے آں بلئے راستیءِ منّوگریں مردمے آں۔‘‘

جُست:۔’’تو وتی بازیں قِصّہانی تہا کرسیانی سرا نشتگیں زوراکیں واک تہنا پیش داشتگ اَنت؟‘‘

پسّو:۔’’ترا ہمنچو زور ءُ واک رسیت تو ہمنچو مانگیّش ئے،نزانئے کہ کئے راست گوٛشگءَ اِنت ۔ کئے درٛوگ بندگءَ اِنت۔ وہدے ترا حاکمی ءِ کاملیں زورءُ واک رسیت۔گُڈا تو راستیءَ دُور بوؤان بئے ۔ تو ایوک بئے ءُ تہنائی سک بیکاریں چیزے۔ حاکماں ، چہ چاریں نیمگاں انچیں مردم انگرّاں زُور اَنت کہ آہانی یکیں مول ءُ مرادہمے بیت کہ حاکمءَ چہ راستیءَ دور دارگءُ تہنا کنگ بہ بیت۔‘‘

جُست:۔’’تئی دلءَ نامداری نبشتہ کاریءِ واستہ پرچاتاوان اِنت؟‘‘

پسّو:۔’’اولی تاوان وَ ایش انت کہ نامداری تئی پرائیوٹ زندگیءِ سرا اُرش کنت۔دومی گپ ایش اِنت ترا کہ وتی نزیکیں سنگتاں گپ ءُ رپءَ ہما وہد رسیت،آ زوال بیت۔سیمی گپ ایش انت کہ تو راستیءِ دنیاءَ سِدئے ، دُور بئے۔من چشیں گپے کنگ نہ لوٹاں کہ آ وسّاچیں گپے بہ بیت۔ من لوٹاں کہ منی کتاب منی مرگءَ رندہم چاپءُ شنگ بہ بنت،دانکہ من وتی نامداری سببءَ مزنءُ نامداریں مردمے بوئگءِ نادرٛاہیءَ دُور بہ باں۔منی نامداریءِ بس یک درٛوشمے ءُ آاِنت سیاست۔دگہ ہچ وڑا منا آرام نہ رسیت ۔نامداریءِ مستریں ملار ایش اِنت کہ تو بیستءُ چار ساعت نامداریں مردمے ہم بہ بئے چو گوٛشت نہ کنئے ’’شرّاِنت،ہمے وڑا بزان کہ تو چہ باندا ،نامدار بوت نہ کنئے‘‘یا کسے بٹنے زور پربہ دنت بہ گوٛشیت کہ ’’اے وہدءَ من نامداریں مردمے نہاں۔‘‘

جُست:۔’’تئی گِدار’’تہنائیءِ سد سال ‘‘ءِ سرا تامُر جوڑکنگ ءِ بابتءَ تو چے گوٛشئے؟‘‘

پسّو:۔’’تہنائیءِ سدسال‘‘ءِ تامُرسازاں تاچینگ ءِ ہاترا منی ایجنٹءَ چہ آہاں دہ لکھ ڈالرلوٹ اِت بلئے تامُر ساز انگتہ پُشتءَ نہ کنز اِت اَنت۔گُڈا گپ داں سی لکھءَ رس ات۔من اے گدار ءِ سرا تامُر جوڑ کنگ ءَ ہچ وڑاواہگ دار نہاںءُ داں منی وس روت دگہ کس ءَ تامُر جوڑکنگءَ نئیلاں۔پرچے کہ گدارءُ آئیءِ وانوکانی میانءَ ہما سیادی ودی بوتگ ،من آ سیادیءَ پرٛوشگ نہ لوٹاں۔‘‘

جُست:۔’’تو نبشتہ کنگ چون بندات کُت؟‘‘

پسّو:۔’’من عکس کاریءَ گوں بندات کت۔کارٹون جوڑکتگ ات اولءَ۔وہدے وانگ ءُ نبشتہ کنگ ءِ لائق بوتاں گُڈانبشتہ ہم کُت۔چریشیءَ پیسر اسکولءَ لوگءَ نشتگ کندینگی عکس ءُ کارٹون جوڑ کتگ ۔اے وشیں راستی نوں منی دیما اتکگ کہ من وہدے ہائی اسکولءَ وانگءَ اِتاں گُڈا اودا منا نبشتہ کارے منّگ بوت بِل کہ آ زمانگءَ ،من ہچ ہم نبشتہ نہ کُتگ۔بوتگ ات چو کہ کدی کسےءَ کاگدے نبشتہ کنائینگی یا درخواستے جوڑ کنائینگی بوتگ، دگراں بل کسیءَ پمفلیٹے اڈ کنگی بوتگ گُڑا تچکا منی گوٛرا اتکگ ۔ہمے سببءَ منا ندکارے یا نبشتہ کارے لیکگ بوت۔پدا کہ من کالجءَ داخلہ زُرت گُڈا منی کسانیں لبزانکی پُژدرے جوڑ بوتگ اَت۔ہمے ہاترا منی ہم مکتبیانی تہا منی ارزش ءُ بستار بُرزتر بوت۔داں بگوٹا یونیورسٹی ءَ رستاں،پہ وتءَ نوکیں دوستءُ سنگت جوڑکُت کہ آہاں منا ہما وہدءِ نامداریں لبزانتءُ نبشتکارانی گوٛرا برت۔اودا یک شپے منا سنگتےءَ فرانزکافکاءِ کتابے دات ،کہ آمن وتی لوگءَ آؤرت ءُ ونت۔کتابءِ اولی سطرءَ گوں منی دماغءَ ٹکّگءَ ڈُوکّ وارت ءُ من ہمودا چو بُتءَ سنگءُ سیاہ بوتاں ،آسطر ایش اَت:

’’گریگر رسمسا سُباہءَ انچوکہ وتی ناتاہیریں واباں آگاہ بوت گُڈا آئیءَ وتءَ نپادانی سرا یک مزنیں کرمےءَ بدل بوئگءَ دیست‘‘

من کہ اے گپ ونت گُڈا حیال کُت کہ من وَ انگتہ چو ہم نزانتگ کہ نبشتہ کارءَ وانوک چشیں گپ نبشتہ کنگ ءِ اجازت دئینت!اگاں من چو بزانتیں گُڈا باریں کدی نبشتہ کارے جوڑبوتگ اِتاں۔حیر گُڑا اے گپءِ سرپد بوئگءَ گوں کہ اے وڑیں گپ ہم نبشتہ بوت کن اَنت ،من ابید جلّ ءُ مَدارءَ نبشتہ کنگ بندات کت۔منی بنداتی آزمانک سراداں بُنءَ کواّسیءَ سررتکگ اِت اَنت ۔ پرچا کہ آہانی بُنشت منی وانگ ءِ لبزانکی تجربگانی سرا اَت ، آوہدءَ من نزانتہ کہ زندگیءُ لبزانک ءِ وت ماں وتءَ چونیں سیادی ئے؟منی آوہدءِ نبشتانک ’’ایل اسپکٹاڈور‘‘روتاک ءِ لبزانکی تاک ءَ چاپءُ شنگ بوت اَنت۔کمے بازآہانی توسیپءُ ستا ہم بوت،پرچا کہ آزمانگءَ کولمبیاءَ دگہ فلسفہی آزمانک نبشتہ کنوک نیست اَت۔ آروچاں اودءِ آزمانکار کوچگ ءُ بازارانی ہندی چاگردءِ قِصّہ نبشتہ کنگءَ اِت اَنت۔منی اے نبشتانک چاپءُ شنگ بوت اَنت گُڑامنءَ گوٛشگ بوت کہ منی سرا جیمس جوائس ءِ اثر ہست انت۔‘‘

جُست:۔’’تو گُڑا آوہدءَ جیمس جوائس ونتگ اَت؟‘‘

پسّو:۔’’انّاں، آوہدءَ آئی یک سطرے ہم منی دیما نہ گوٛستگ اَت۔مردمانی گوٛشگءَ پد من آئیءِ گدار ’’یولیسس‘‘ونت۔آوہدءَ منی دزرسءَ اے گدار ءِ ہسپانوی رجانکے اَت بلئے وہدے رندءَ آئی ءِ فرانسیسیءُ پدا اصل بزاں انگریزی گدار ونت گُڑا منی زانگءَ اتک کہ ہسپانوی رجانک وَ گاجیلے بوتگ۔ بلئے انگتہ آئیءِ وانگ منءَ وش بوت۔ حیر، گُڈا چریشی وانگءَ یک گپے منی زانگءَ اتک کہ مونولاگ ءِ تکنیکءَ کارگرٛانءَ چون نبشتہ کنگ بیت؟دیمترا ورجینیا وولفءِ گوٛرا ہمے تکنیک ونت ءُ منءَ سما بوت کہ اے پِڑءَ آچہ جیمس جوائس ءَ باز دیمءَ اِنت۔پدا کہ منی وانگ شاہیگان تر بوت گُڑا سرپدبوتاں کہ درٛستاں پیش مونولاگءِ تکنیک یک نمبر ءِ ندکار لازاریلوڈیٹورسءَ کارمرزکُتگ ۔‘‘

جُست:۔’’تئی نبشتانکانی سرا ہما بنداتی اثر اتکگ اَنت،آہانی بابتءَ چیزے بہ گوٛش؟‘‘

پسّو:۔’’ہما مردماں کہ منءَ زانتکاریءُ کواسی نبشتانکانی ربودگیں مانگیشّگءَ پہ راستی آجو کُت آ امریکہءِ لبزانکی جُنز’’گاریں پدریچ‘‘ءِ نبشتہ کار اِت اَنت۔من پہ وہد اے گپّءَ سرپد بوتاں کہ اے نبشتانک گوں زندگیءَ ہمگرٛنچ اَنت ،ءُ من ہما قِصّہاں کہ نبشتہ کنگءَ یاں آگوں زندگیءَ بندوک نہ اَنت ۔اے میانءَ مزنیں واقعہ ئے ہم دیما اتک،کہ آئیءَ منی ’’لبزانکی فکرءُ لیکہ ‘‘سک بازبدل کُت اَنت۔آروچ ات 9اپریل 1948ءِ ،ءُ شہر بوگوٹازو اَت۔اے روچءَ گائٹان نامیں سیاسی رہدربرے تیر گوٛاری کنگ ءُ کُشگ بوت۔گوں اے گپءَ بوگوٹاءِ مردم گنوکانی وڑا برٛانزگپت ءُ دمکاں دراتک اَنت۔ من وتی دوارجاہءَ نشتگ ءُ سُبارگ ءِ چن ءُ لانچءَ اِتاں۔انچو کہ منءَ حالءَ گپت۔من تچان بوت ہما جاگہءَ شُتاں،ہموداکہ گائٹان ءَ تیر جنئگ بوتگ اَت چہ منی سربوئگءَ ساری مردماں گاڑیءَ کتگ ءُ اسپتالءَ بُرتگ اَت۔من لوگءَ واتر بوتاں۔داں اینچکءَ دمک ءُ دَر چہ مردماں سرّرِتک اَنت۔زہرشانی،سوچگ،گرئگ،جنئگ ءُ پرٛوشگ اَت۔من ہم مہلوکءَ ہوار کپتاں گوں۔آروچءَ بیگاہءَ کہ منی چم پچ بوتاں تہ منی زانگءَ اتک کہ من کجام وڑیں جاوراں دُچاریں ملکےءَ نشتگاں!ءُ اے وڑیں جاورانی دیمپانیءَ منی قِصّہانی بستارءُ ارزش چی اِنت۔پدا کہ من ءَ پہ زور ’’باران کسئیلا‘‘روان دیگ بوت،ہمودا منی کسانی گوٛستگ اَت گُڑا منءَ سمابوت کہ زندگیءِ پہکیں درٛوشم ہمیش اِنت کہ وتی قِصّہانی تہانزّآرگی اِنت۔

1950ء1951ءَ دگہ واقعہ ئے بوت۔منی ماتءَ منءَ گوٛشت۔’’تومنی ہمراہیءَ ’’آراکاٹا‘‘ءَ بریں‘‘۔من ہمودا ودی بوتگاں۔ماتءَ آلوگ بہاکنگی ات ہموداکہ منی زندگیءِ بنداتی پنچ سال گوٛستگ اَت۔وہدے ما اودا رستیں،منی دلءَ دردے چست بوت۔منی عمر آوہدءَ بیستءُ دوسال اَت ۔ ہشت سالءِ عمرءَ رند وتی پتءُ پیرکی بازار پدا نہ دیستگ ات۔نوں وہدے کہ دیست گُڑا اودا ہچ چیز بدل نہ بوتگ اَت۔منءَ سما بوت کہ من وتی بازارءَ گندگءَ نہاں نوکیں تجربہےءَ دوچار بوئگءَ آں۔ہمے وڑا من بازار ءَ چارگ ءِ بدل ءَ وانان بوتاں ۔من انچو مار ات اے بازار منی دلءِ سرا مزن مزنیں لبزاں گوں نبشتہ کنگ بوتگ نوں منءَ کاگدانی سرا ایر آرگی اِنت۔ چرے تجربگاں رند زندگیءِ گوٛاچنی درٛوشم منی نبشتانکانی تہا ہوار کپان بوت انت۔ لوگ، مردم،یادداشت۔پکّائی ءَ گوٛشت نہ کناں کہ آوہدءَ فاکنر ونتگ ات یا اناں؟بلئے نوں من پوہ بوتگاں کہ آزمانگءَ من ہرچی دیستگ،فاکنر ءِ تکنیک ءِ رندپدانی روگءَ نبشتہانی زبانے دات کُتگ۔من بازار ءِ چاگرد،زوال ، موسمءِ گرمی ہما وڑا مار اِت ، ہما وڑا اِت اَنت کہ فاکنر ءِ نبشتانکاں ونتگ اِت اَنت۔اودا موزانی درٛچک اِت اَنت۔ امریکی مردم جاہمنند اِت اَنت۔آنیبگانی کمپنیانی سیٹھ ءُ کاردار اِت اَنت۔ آہاں اودا انچیں چاگردے ودی کت کہ آ لاطینی دمگانی ندکاراں وتی نبشتانکاں پیش داشتگ۔نگد کار گوٛش اَنت کہ منءَ فاکنرءَ سک باز مُتاثر کُتگ بلئے من ایشیءَ ڈیک ورگی یک رنگی گوٛشاں۔گپ تچک انت کہ ہما جاہ ءَ من وتی بُنگپ زُرتگ اَنت فاکنرءَ ہم چہ ہمودا زُرتگ اَنت ۔وتی بُنکی بازارءَ واتر بوئگءَ پد من’’تاکانی توپان‘‘گدار نبشتہ کُت کہ منی اولی گدار اَت۔بُنی ہنداں روگءَ پدا گپ منی زانگءَ اتک کہ کسانیءَ اودا ہرچی دیستگ ءُ سگّیتگ ،آہانی لبزانکی بستارے ہست۔ رندءَ من اے بستار نئے تہنا منّ اِت،دُنیاءِ دیمءَ ہم آؤرت۔وہدے من وتی اولی گدار سرجم کُت گُڑا منءَ سما بوت کہ منی تہاندکارے جوڑبوئگ ءِ ’جراثیم‘ ہست اَنت۔ نوں من ءَ کس نبشتہ کنگءَ داشت نہ کنت۔پہ منءَ ہمے یکیں راہ پشت کپتگ کہ من دنیاءِ شرتریں ندکار جوڑبہ باں۔اے 1953ء سال ات بلئے منا کتابانی سرا رائلٹی1967ءَ رند رست اَنت کہ آوہدءَ منی ہشت کتاب چاپ ءُ شنگ بوتگ ات۔‘‘

جُست:۔’’تئی گوٛرا بس درٛاج مُدتیں اُمیت انت یا ناامیتی ہم ہست؟‘‘

پسّو:۔’’اے جُست ءِ پسّو ہمابیت کہ من ترانامداری ءِ بابتءَ دات۔یک روچے یکےءَ منءَ پُرس ات کہ ’’تولوٹئے کہ ترا نوبل داد بہ رسیت ،؟‘‘بلئے منی دلءَ اتکگ اَت کہ اگاں اے داد بہ رسیت گُڑامنءَ تباہیءِ نیمگا تیلانک دنت۔چومنءَ ستک اِنت کہ اے دادءِ الّما حقداراں،بلئے اے دادمنءَ تہاءَءُ ڈنّءَ جکّسینیت۔انچش کہ نامداریءَ منءَ مانگیشّینتگ ءُ یلہ داتگ۔چٹ ہمے وڑا اے داد منءَ گیشتر مانگّیشّینیت۔ پشت کپت گپ ناامیتیءِ ،گُڈا آ ایش اِنت کہ منءَ جِنکّیں چُکّ نصیب نہ بوت۔‘‘

@rabeydaan_publications

📑 یادداشت

استاد گل‌محمد ھوت (جی ھوت) بیران بوت

✍ جنید بلوچ

مرگ کیت روچے زِند ءَ آسر نیست
گْران‌بریں دْرچک ءَ دائم ءَ بَر نیست

(عابدآسکانی)

🔹 استاد گل‌محمد ھوت کہ آئی ءِ ادبی نام جی‌ھوت‌اَت؛ نامی‌ئیں ءُ نمیرانیں پھلوان مُلّاکمالان ءِ سَولیں بَچّ‌اَت. زبان، لبزانک ءُ بلوچی کْوھنیں لَچّھانی زانتکار ءُ دوست داروکے‌اَت. ملاّکمالان ءِ شئیرانی دپتر زِرگْوات ھم، ھمے واجہ ءِ کوشش ءَ چاپ ءُ شنگ بوت.
🔹 مرگ یک انچیں راستی‌یے کہ ھچ ساھدار چائی ءِ پنجگاں وت ءَ رکّینت ءُ دربُرت نکنت؛ بلے ھما سرانی ناگھانی رپتن ھم ٹوھیں تاوانے کہ چاگرد ءُ زبان ءِ بے‌تماھیں جھدکار بوتگ‌اَنت.
🔹واجہ جی‌ ھوت ھم چما مردماں یکّے‌اَت کہ سرکاری دربرجاھاں وانگ ءُ وانینگ ءُ دینی زانتکاری ءَ ابید، پہ بلوچی زبان ءَ نبیسگ ءُ کار کنگ ءَ ھم سکّ ھدوناک‌اَت. سال ۲۰۱۵ ءَ کہ ما ماں تلگرام ءَ بلوچی کتابجاہ ءِ کانال جوڑ کُرت واجہ جی‌ھوت چہ ھما اولی ھمکار ءُ ھمراھان‌اَت کہ آئی ءِ نیکیں واھگانی پد ءَ کتابجاہ روچ پہ روچ دیم ءَ روان‌اَت. پمّا بازیں پی‌دی‌اِفے(PDF) ھم دیم‌ئِے دات کہ انگت ھم ماں بلوچی کتابجاہ ءِ کانال ءَ پہ وانوکاں اِیراَنت.
🔹واجہ جی‌ھوت دینی پھنات ءَ ھم پھریزکار ءُ نیکیں انسانے‌اَت ءُ من ھجبر نہ‌دیست کہ اِے پِڑ ءَ چو بازینے ءَ تْرند بہ‌بیت ءُ گپّ ءَ بسّ وتیگ بکنت بلکیں من دیستگ باز بر ءَ مئے رنگیں نزانتکارانی گپ‌‌ّئِے ھم پہ تھمبل گوش‌ئِے داشتگ اَنت ءُ ھجبر بْرانز نہ‌گپتگ، اگاں ردی‌یے چیزے دیستگ‌ئِے گُڑا پہ نرمی ءُ ساکمی سرپدی دیگ ءِ جھد‌ئِے کتگ.
🔹سرکاری وانگ ءِ پِڑ آئی ءِ انگریزی‌اَت ءُ ماں ھمے تھر ءَ سرکاری دربرجاہ ءَ بلوچ‌زھگاں انگریزی وانینگ ءَ اَت. آئی ءَ پہ وت ءَ بازیں نودربرے جوڑ کرتگ کہ ھدامرزی جی ھوت ءِ جھدانی آسر ءَ  مروچی وت استاد اَنت ءُ ماں وانگجاھاں وانینگ ءَ اَنت.

🔹 گُڈسر ءَ منی گوں پاکیں پروردگار ءَ ھمے لوٹ ءُ دزبندی اِنت کہ ھدامرزی ءِ جاہ ءَ وشّ بکنت ءُ آئی ءِ پُشپد، دوست‌داروک ءُ نودربراں اوپار ءِ توان بہ‌بکشائیت! آمین.

🔹@Balochiketabjah
🔹@rabeydaan_publications

نمیرانیں میر احمد دھانی ءِ گْوشکندی لچھے

ماں کراچی ءِ لچہ‌گْوشی دیوانے ءَ

@rabeydaan_publications

“زندگی”

پہ رواج مورے نہ‌گوازینتیں سُستیں زندگی
ما وت ءَ پہ مـرگ کِـشتیں پہ تو رُسـتیں زنـدگی

مئے ھیالاں ملکموت مارا مدامی گَٹ کنت
مـا گُـش ئے وام زُرتـگ مـارا جُستیں زنـدگی

اَلـم ءَ یکے وتـی دسـت ءَ چـنڑ ایت وَیل دنـت
بے وپائیں ھمبلاں گوں دز ماں دستیں زندگی

تب نہ‌کنت ئِے ھچ کسءَ گوں جُگ نہ‌بند ایت ھچ وڑءَ
دنیا تئـی ھـر گوازی ءُ لئیب ءَ شکستیں زندگی

چہ زر ءَ گوھر مہ کَش تابان اِے لبزاں مکن
گپ ءِ گرانی ءَ نزانت مردم پَرستیں زندگی

دل کہ ھر کِشک ءَ گچین اِیت کِشک مارا در نہ چنت
چو چیا دیوال ءِ رنـگ ءَ راھـاں چِـستیں زندگی

گُل بـرے اِنسـان چـو جـیڑ ایت نگیگیں سـاھتاں
لوگ ءِ کُنٹ ءَ ساد بستیں ساد ءَ بستیں زندگی

آھوگ گُل
@balochilabzank

گُرک ءُ روباہ
***
میرگلھان نسیر :
روچے ماں جالو ءِ ڈل ءَ
تِریشتے چه سیاهیں بُزگل ءَ
تَیل کپته مَاں کَور ءِ تَل ءَ
گَشت ءُ پلینگ اِت هَلهل ءَ

گُرکے چه گُژن ءَ چم تهار
گَشت ٹاپُریناں په شکار
ناگاه چه کَور ءِ یک کنار
گوش ءَ ئِے کپت تِریشت ءِ توار

وَش بوت دلءَ آپ دات دپ ئِے :
« سیرلاپ وَسپاں ، امشپی »
پاد دْرَشپے بیته، شِپ شِپی
چَک پروشت پد ءَ، راست ءُ چپی

پیریں نرومبے بُنات
روباھے لینڈیناں درات
وَش وَش سلامے دؤر ئِے دات
گوَشت ئِے :«او نرشیر ءِ برات!

پَمّن درا ، تو چو بہ ئے
اَچ اِے ڈه ءِ گُرکاں نه ئے
په تریشتر ءَ دلمانگ ئے
گِند که نواں چات ءَ کپ ئے !

سوجے دَیاں شیر بیم ترا
در کن هُبُکّ ءَ اچ سر ءَ
بیڑ ءَ مه بر په تریشتر ءَ
هَز کن ، مه رؤ آئی گوَر ءَ

اَے بُزگلانی واجکار
میریں بلوچ اَنت وت مَزار
نیل اَنت پرے کوه ءُ ڈگار
گُرک ءُ پُلنگاں ، په شکار

شپ گوں بلوچ تیٚر نه بیت
رَند چه بلوچ چیٚر نه بیت
بیڑ گپتن ءَ دیر نه بیت
هچ ڈَکے بے بیر نه بیت

نادان مہ بئے ، کن باور ءَ
هوش ءَ بکن کُنگیں سر ءَ
هَز چه بلوچ ءِ تریشتر ءَ
نیل اِیت بلوچ ، زندگ ترا».

گُرک ءَ بگوَش ته :« او گنوک!
گوں من کن ئے ڈِرّی ءُ ٹوک !
من شِنگ باں مِسل گِروک
زیران ئِے اِچ چمانی توک

گِنداں بلوچ ءَ چون کنت
گوں من شِنِکّ ءَ گوں کنت
یا جَنت من ءَ دپ هون کنت

اے تِریشترے تَیل کپتگیں
اچ بُزگل ءَ در رپتگیں
گار اِنت شوانگ ، وَپتگیں
نَیلاں شکار دست کپتگیں

روباہ گوَشت : « او شانهار
اشتاپ مکن پاداں بدار
نزیک ءُ دیر ءَ شر بچار
گِند که نواں وت بئے شکار».

گُرک ءَ ندات هچّی جواب
جَرّ ءِ چه پُشت ءَ کُرته تاب
سِست چو سُبک بالیں وَکاب
په تریشتر ءَ شُت په زِراب

شیکار اِتگ تیرے گوَر ءَ
گِریه ئِے سُپت گوں ڈڈر ءَ
گُرک کپتگ اَت جون مَاں سر ءَ
سَکّ اَت دپ ئِے مَاں ڈوبر ءَ

پُشت کُرت بلوچ گوں تریشتر ءَ
روباہ شُتگ گرک ءِ سر ءَ :
« نادان نه گوَشتاں من ترا
هَز چه بلوچ ءِ تریشتر ءَ

آسان نه انت تریشت ءِ برگ
مالاں بلوچانی وَرگ
گِند ! ڈوهبرت کپ اَنت دَرگ
هاکاں مَاں کَڈ اَنت تئی سَرگ »

نادان هما انت کنت کَیال
گوں زِلم ءُ زور ءُ کیل ءُ کال
موک ءُ مَلام ءُ مَندر ءُ چال
بُرت بیت بلوچ ءِ مُلک ءُ مال

ایش ءَ نه زان اَنت هر جَسی
شاهین نه اَنت په ،کرکسی
کُنگیں بلوچ په دسرسی
هُکم ءِ نه مَنّ اِیت هر کسی

دِرّ اِیت گُرکانی جَگر
بُرّ اِیت مَزارانی سگر
پروش اِیت پُلنگانی گگر
مُلک ءَ نه دنت په سور ءُ زَر

کنت دُژمنان ءَ هِیرت ءُ آرت
گرمیں دلان ءَ کنت سارت
مال ءَ بلوچ ءِ کس نه وارت
مُلک ءَ بلوچ ءِ کس نه بارت

کلفٹن- پولیس حوالات
کراچی-17جون1965

کلیات نصیر: تاکدیم : 1627 تا 1631 .

@rabeydaan_publications