ره‌آورد

🪬 درنگی بر زندگی مولانا جلال‌الدین محمد بلخی 🔥 من بادم و تو آتش ✍️ فرشید ابراهیمی 📄 نشریه‌ی ایرانشناسی امرداد، شماره‌ی ۴۰۲ - آذر ۱۳۹۷ @rahaaaavard من نمی‌گویم که آن عالی‌جناب هست پیغمبر ولی دارد کتاب مثنوی معنوی مولوی هست قرآنی به لفظ پهلوی (بهایی) یا حضرت…

@rahaaaavard

....👆روزی مولانا از راه بازار به خانه بازمی‌گشت که رهگذری ناشناس گستاخانه از او پرسید: «صراف عالم معنی، محمد برتر بود یا بایزید بسطامی؟» مولانا با آوایی آکنده از خشم پاسخ داد: «محمد سر حلقه‌ی انبیاست، بایزید بسطام را با او چه نسبت؟»
درویش تاجرنما بانگ برداشت: «پس چرا آن یک سبحانک ما عرفناک۳ گفت و این یک سبحانی ما اعظم شأنی۴ به زبان راند؟»
مولانا فروماند و گفت: درویش، تو خود بگوی. گفت: اختلاف در گنجایش است که محمد را گنجایش بیکران بود، هر چه از شراب معرفت در جام او می‌ریختند، جامی دیگر می‌خواست؛ اما بایزید به جامی مست شد و نعره برآورد: «شگفتا که مرا چه مقام و منزلتی است! سبحانی ما اعظم شأنی!»
پس از این گفتار بیگانگی آنان به آشنایی دگرگون شد. نگاهِ شمس تبریزی به مولانا گفته بود از راه دور به جست‌وجویت آمده‌ام، اما با این بار گران دانش و پندارت چگونه به دیدار خداوند می‌توانی رسید؟
شمس تبریزی پیرامون سال ۶۴۲ه‍.ق به مولانا می‌پیوندد و چنان او را شیفته می‌کند که مولانا درس و آموزش را کنار می‌گذارد و به سرود، ترانه و دف و سماع می‌پردازد و از آن زمان ذوقش در چکامه و سرایندگی شکوفا می‌شود و چکامه‌های پرشور عرفانی می‌سراید.
اگرچه درون‌مایه‌ی گفت‌وگوی میان شمس و مولانا به روشنی پیدا نیست و نمی‌دانیم که مولانا از او چه آموخت که این‌گونه دگرگون شد، اما روشن است که شمس تبریزی دانشمند و جهان‌دیده بود و این نادرست است که گمان کنیم او از دانش بی‌بهره بوده ‌است. نوشته‌های او بهترین گواه بر دانش گسترده‌اش در ادب، واژه‌شناسی، گزارش (تفسیر) قرآن و عرفان (شناخت جهان) است.
پیروان و فرزندان مولانا که می‌دیدند پدر و پیرشان خود پیرو ژنده‌پوشی گمنام شده و دیگر نگاهی به آنان ندارد، به فتنه‌جویی روی آوردند و به شمس ناسزا می‌گفتند و ریشخندش می‌کردند.
شمس از گفتار و رفتار مریدان رنجید و در روز پنجشنبه ۲۱ شوال ۶۴۳ ه‍.ق، هنگامی‌که مولانا ۳۹ سال داشت، از قونیه به دمشق کوچ کرد. مولانا از غایب بودن شمس ناآرام شد. مریدان که دیدند رفتن شمس نیز مولانا را متوجه آنان نساخت با پشیمانی از مولانا پوزش‌ها خواستند. مولانا فرزند خود سلطان ولد را به همراه گروهی به دمشق فرستاد تا شمس را به قونیه بازگردانند. شمس بازگشت و سلطان ولد به شکرانه‌ی این موهبت یک ماه پیاده در رکاب شمس راه پیمود تا آنکه به قونیه رسیدند و مولانا از گرداب غم و اندوه رها شد. نبود شمس در زمان یادشده چنان تاثیری ژرف بر مولانا می‌گذارد که او سرودن شاهکار بی‌مانندش، مثنوی معنوی، را رها می‌کند تا دوباره شمس را بازیابد و شاگرد وفادارش حسام‌الدین چلبی که در پی شمس رفته بود، با خود خبری از او بیاورد.
مدتی این مثنوی تاخیر شد
مهلتی بایست تا خون شیر شد
ای ضیاالحق حسام‌الدین بیا
ای صقال روح و سلطان‌الهدی
مثنوی را مسرح مشروح ده
صورت امثال او را روح ده
تا حروفش جمله عقل و جان شوند
سوی خلدستان جان پران شوند

...پس از چندی دوباره رشک مریدان برانگیخته شد و آزار شمس از سر گرفته شد. شمس از کردارهایشان رنجید تاجایی که به سلطان ولد شکایت کرد.
اما شمس سرانجام بی‌خبر از قونیه رفت و ناپدید شد. تاریخ سفر او و چگونگی آن به درستی در دست نیست.
مولانا به شام و دمشق می‌رود، اما شمس را نمی‌یابد و به قونیه بازمی‌گردد.
او هرچند شمس تبریزی را نیافت، اما حقیقت شمس را در خود یافت و دریافت.

درگذشت
جلال‌الدین محمد بلخی پس از یک بیماری طولانی، در پی تبی سوزان در غروب یکشنبه ۵ جمادی‌الآخر ۶۷۲ ه‍.ق درگذشت.
در آن روز پرسوز، قونیه در یخ‌بندان بود. سیل پرخروش مردم، پیر و جوان، مسلمان و گبر (زرتشتی)، مسیحی و یهودی همگی به سوگ آمدند.
افلاکی می‌گوید: «بسی مستکبران و منکران که آن روز، زنّار بریدند و ایمان آوردند.» و به گفته‌ی فرزند مولانا چهل شبانه‌روز این سوگ برپا بود....
دردی است غیر مردن، کان را دوا نباشد
پس من چگونه گویم کاین درد را دوا کن
در خواب دوش پیری، در کوی عشق دیدم
با دست اشارتم کرد، که عزم سوی ما کن
گر اژدهاست بر ره، عشق است چون زمرد
از برقِ آن زمرد، هین دفع اژدها کن
بس کن که بی‌خودم من، ور تو هنر فزایی
تاریخ بوعلی گو، تنبیه بوالعلا کن

یادداشت‌ها:
۱- فروزانفر، ۱۳۸۴، رویه‌ی ۸۹
۲- مقالات شمس تبریزی، ۱۳۶۹
۳- خداوندا تو منزهی، ما تو را نشناختیم.
۴- پاک و منزه منم و چه بلندمرتبه جایگاهی است که من دارم.

منابع:
رساله در تحقیق احوال و زندگانی مولانا جلال‌الدین محمد بلخی مشهور به مولوی، بدیع‌الزمان فروزانفر، زوار، ۱۳۸۴
مقالات شمس تبریزی، ویراسته‌ی محمدعلی موحد، خوارزمی، ۱۳۶۹

@rahaaaavard

Wikipedia

حسام‌الدین چلبی

همنشین و شاگرد مولانا

👍1

412 viewsedited 07:56