کلمات متروک به چه کار می‌آیند؟

واسه سبد کلمه‌برداری گاه سری به آرامگاه واژگان فارسی می‌زنم. اما کلمات متروک آیا کاربردی هم دارند؟

بله، نخست آنکه شناخت آن‌ها درک متون کهن را سهل‌تر می‌کند.
دومین دلیل تخصصی است: به کار واژه‌گزینی برای اصطلاحات بیگانه می‌آیند؛ یعنی برخی مترجمان و نویسندگان و فرهنگستان، به‌جای برساختِ نوواژه، از واژگان متروک را به‌عنوان برابرنهاد به کار می‌بندند و واژه‌ را با معنای تازه‌یی به زبان بازمی‌گردانند.
سه‌ دیگر اینکه می‌توان از این کلمات بهره‌ی شاعرانه برد؛ یعنی شعر راه می‌دهد تا دستمال برداری و گرد کلمه را بگیری و دوباره بگذاریش تو ویترین زبان.

به همین دلیل‌ها و از آن‌ مهم‌تر دلبستگی‌ام به سروشکل کلمات پارسی، هرازچندی دستچینم از فرهنگ «واژگان متروک زبان فارسی»* و لغت‌نامه‌هایی از این قبیل را هم‌رسان می‌کنم با شما همسفره‌های دلم:


آبکامه
◼️نان خورشی است معروف که در «صفاهان» از ماست و شیر و تخم سپند و خمیر خشک شده و سرکه سازند و آن را به عربی «مری» خوانند.
مر او را آبکامه جوی و شوره
وگرنه ملخ هندی، گرنه بوره
میسری

آچاردن
◼️چاشنی و آچار به طعام زدن.
راست نگردد دروغ و مگر به چاره
معصیت را بدین دروغ میاچار
-ناصر خسرو

آدرنگ
◼️رنج و محنت و آفت را گویند.
نباشد کوه را وقت درنگ تو درنگ تو
جهان هرگز نخواهد تا تو باشی آدرنگ تو

آزادوار
◼️نام لحن و نوایی از موسیقی.
داستان‌های چنگش سبزه بهار باشد
نوروز کیقبادی آزادوار باشد
منوچهری

آسمانه
◼️سقف خانه را می‌گویند.
کنون لاجرم چون سخن گفت بایدت
بماند تو را چشم بر آسمانه
ناصر خسرو

آهمند
◼️کسی را گویند که دروغ گوید تا مردم را بفریبد. گناهکار، دروغگو.
کفش سوختی گر بدی آهمند
وگر راست بودی نکردی گزند
اسدی

الفنجگاه
◼️جای اندوختن، جای گرد آوردن و جمع کردن. محل ذخیره.
این جهان الفنجگاه تو است
سر مزن چون خر در این خانه‌ی خراب
ناصر خسرو

انبسته
◼️هر چیز که آن بسته و سخت شده باشد و به دشواری وا شود و حل گردد.
خون انبسته همی ریزم برین رخسار
ز آن چنان کز خاک بود انبودنت
رودکی
(خداوکیلی معادل خوبی برای «یبوست» نیست؟😜)

انجیده
◼️خرد شده و ریز ریز شده.
ز تیرش رخ مه سکنجیده شد
ز تیغش دل چرخ انجیده شد
لبیبی

اندمه
◼️به یاد آوردن غم‌های گذشته است.
بهترین یاران و نزدیکان همه
نزد او دارم همیشه اندمه
رودکی

انگشتال
◼️مردم ضعیف و نحیف و علیل و بیمارناک و صاحب نقاهت را گویند.
ز خان و مان و قرابت به غربت افتادم
بماندم این جا بی ساز و برگ و انگشتال
ربنجنی

شاهین کلانتری


*نسرین مظفری،‌ نشر شلاک،‌ ۱۳۹۰
#تردیدار
✅ @shahinkalantari
➕ shahinkalantari.com

❤️‏«انسان تلاشمند
از سراب نیز، سیراب می‌شود.»
‏-ژاله اصفهانی، موج در موج، ص۲۹۴


✅ تجربه‌نگاری حضور در تک‌نشست کوتاه‌نویسی

🔗 تهیه‌ی فایل کارگاه

🩷 نظرات همسفران کارگاه‌ را این پایین ببینید:

🧡

در واژه‌های سایه‌خیز

دلباخته‌ی هر زبانی چه کار نیکی می‌کند اگر لغت‌نامه‌یی از کلمات محبوب خود گرد آورد، و من اینجا در پی این امرم.
#کلمات_هفته عنوان بخشی از ستون #تردیدار است که هفته‌یی یک ‌بار هوا می‌شود؛ برگزیده‌یی از واژه‌ها‌یی‌ست که این‌سو و آن‌سو دیده‌ام و پسندیده‌ام، همراه با شاهد مثال. با هدف تشویق به تمرین کلمه‌برداری.


✅کلمات هفته:

سایه‌خیز
…همیشه از سمت سایه‌خیز راه می‌‌رفتند.
و. گ. زیبالت، حلقه‌های زحل، ترجمه‌ی پویا رفویی، ص۲۸

هزارخم
بارها و بارها توده‌های متلاطم از هم می‌پاشید و من بر پهنه‌ای نیلگون و در بطن ژرفایی خیره درمی‌نگریستم که به خیالم زمین، هزار خمی بود سیاه و رخنه‌ناپذیر.
و. گ. زیبالت، حلقه‌های زحل، ترجمه‌ی پویا رفویی، ص۲۷

بَزک‌پرست
خطّ چشم می‌کشم ولی چشم من -همین سیاه‌مست- روسیاه می‌کند مرا، بینِ این‌همه بَزک‌پَرست
مریم جعفری آذرمانی، دایره، ص۳۱

مخاطبانه
پس بیا و بر خلاف دیگران مخاطبانه گوش کن طبقِ شعر حرف می‌زند زنی که بی‌مسیح، مریم است
مریم جعفری آذرمانی، دایره، ص۴۰

عفریته‌خانه
به شاهِ عفریته‌خانه گفتم تف به زیباشناسیِ تو چه کرده‌ای با فرشته‌خویان؟ کدام مَکرت به کار افتاد؟
مریم جعفری آذرمانی، دایره، ص۳۱

ناسِتُردنی
در این گفتار، با «بحران» به‌نحوی ناسِتُردنی رودررو هستیم…
امیرحسین ابراهیم، ملودی از بند رَسته‌ی چپ، ص۸

آماجگاه
کوشش آماجگاه تئوریکِ مقالات حاضر به یک معنا اندیشیدنِ به قرن بیستم است و آنچه از این قرن به پس دهش می‌شود.
امیرحسین ابراهیم، ملودی از بند رَسته‌ی چپ، ص۸

پیش‌انگاشت
از آن‌جایی که لزومی ندارد گفتمان ادبی نظام‌های رایج معنایی و هنجارها یا ارزش‌ها را بازتاباند، خواننده از نو از پیش‌انگاشت‌ها و انتظارات خود منفک می‌شود.
ولفگانگ آیرز، متن‌ها و خواننده‌ها، ترجمه‌ی مهران مهاجر، ۵۷

برهم‌کنش
در این نوشته برهم‌کنش خواننده و متون ادبی داستانی را پژوهیده‌ایم.
ولفگانگ آیرز، متن‌ها و خواننده‌ها، ترجمه‌ی مهران مهاجر، ۵۷

دم‌افزون
تمام خلوت بی‌ نام و ناشناس جهان چنان به وحشت تنهایی آشنایم نساخت که ازدحام دم‌افزون سرزمینم.
محمد مختاری، بر شانه‌ی فلات، ص۷۸

جداپنداری
جداپنداریِ نقد از فراگشت آفرینش، گونه‌ای تلقیِ دوآلیستی‌ست که نقد را از سویه‌ و منش خلاقانه‌اش تهی دانسته و آن را به جستاری درباره‌ی اثر تقلیل داده است.
حسین رسول‌زاده، نقد کی است؟، ص۴۵

اوج‌گیر
پرنده با پر و بالش پرواز می‌کند انسان با آرزوهایش. تلاش اوج‌گیر او،  افق‌های گرفته را، باز می‌کند.
ژاله اصفهانی، موج در موج، ص۲۹۳


❤️ کدام‌یک از کلمات بالا را بیشتر می‌پسندید؟


✅ @shahinkalantari
➕ shahinkalantari.com

🌟«از زیبایی تو سخن گفتن
ادای صحیح کلمات است.»
-امیر مهدوی هفشجانی، ارتفاع کلمات

❤️
🌟دوره‌ی جدید شعرماهی (۸)
با تمرکز بر شعر کوتاه

🟠محتوای این کارگاه هر بار دگرگون می‌شود، بنابراین هم همسفران پیشین کارگاه می‌توانند به دوره‌ی تازه بپیوندند هم دوستان تازه.

💥کلاس جدید شعر با ساختاری متفاوت:

🐟 دوره‌ی آنلاین شعرماهی: یک ماه در شعر

📄تی. ای. الیوت می‌گوید:

«شعر می‌تواند باعث شود که انسان‌ها دنیا را، با قسمت‌های ندیده‌ی آن را، تازه‌تر ببینند. شعر می‌تواند ما را گاه به گاه از احساسات عمیق و ناشناخته‌ای که در زیربنای زندگی وجود دارند، و خیلی به ندرت با آن‌ها در تماس هستیم، آگاه‌تر سازد زیرا زندگی امروزی ما غالباً فراری دائمی از خودمان است و فراری است از دنیای دیدنی و ملموس.»

دوره‌ی شعرماهی کوششی‌ست برای کشف زیبایی شاعرانه در لحظات روزمره‌ی زندگی؛ پرسه و پرسش در همه‌ی انواع شعر:
شعر کلاسیک/شعر نو/شعر سپید/شعر آزاد/شعر عامیانه/ترانه
شعر منظوم و منثور
شعر خوب و شعر بد
شعر تو و شعر من
شعر ما
شعر ماه
وسوسه نمی‌شوی از سرودن شعرکی در ماه؟


🐟مدرس: شاهین کلانتری

ساختار دوره:
اجرای زنده و ویدیوی در بستر اسکای‌روم
۸ جلسه
همه‌ی جلسات ذخیره هم می‌شود و به‌طور دائمی در اختیار شرکت‌کنندگان قرار می‌گیرد.

♾امتیاز ویژه‌ی این دوره:
بررسی همه‌ی شعرهای شرکت‌کنندگان

⏰ تقویم:
یک ماه، هر هفته ۲ جلسه
شروع از شنبه ۳ آبان ۱۴۰۴
شنبه‌ها و سه‌شنبه‌ها، از ساعت ۱۹:۳۰ تا ۲۰+بازخورد

🦠 شهریه:
۸۰۰ هزار تومن
🎉با تخفیف ویژه برای ۶۰ ثبت‌نام اول: ۴۹۷ هزار تومن
🚑این مهلت تمدید نمی‌شود.


👈برای ثبت‌‌نام، شهریه را به شماره کارت زیر واریز کنید:
6274121181110032
6274121181110032
به نام شاهین کلانتری

💾سپس رسید پرداخت را برای ما بفرستید تا اطلاعات دوره را برایتان بفرستیم:
👇
https://www.tg-me.com/nevisandeganim
🗺

☁️برای آشنایی با برخی شعرهایی که در این دوره به آن می‌پردازیم، دفترچه‌ی ویژه‌ی کلاس را ببینید:
مشاهده

💬بخشی از نظرات شرکت‌کنندگان دوره‌‌های قبل:
یک | دو | سه

❤️ شروع کلاس حضوری جدید

بنا به تقاضای مکرر دوستان برای برگزاری کلاس حضوری:

⭐ دوره‌ی جدید کلاس حضوری نویسندگی در تهران

⭕️شروع از ۲۴ مهر
🐸ظرفیت این کلاس محدود است


✅مدرس: شاهین کلانتری

برخی از سرفصل‌های کلاس حضوری نویسندگی:

چگونه فاصله مغز و دستمان را کم کنیم و هر چه در سر داریم به‌راحتی روی کاغذ بیاوریم؟
چگونه به نوشته‌هایمان شاخ و برگ بدهیم و جذاب‌تر بنویسیم؟
چگونه دایره‌ی لغاتمان را سریع‌تر گسترش بدهیم؟
چگونه ساختارهای متنوع‌تری به جملاتمان بدهیم؟
چگونه پایان‌های تأثیرگذارتری برای داستان‌هایمان بنویسیم؟
چگونه بیشتر و بهتر مطالعه کنیم؟
چگونه نوشته‌هایمان را منتشر کنیم و مخاطبان مناسبی بیابیم؟
چگونه از بازنویسی و ویرایش لذت بیشتری ببریم؟
+نقد و بررسی نوشته‌های اعضای دوره

این کلاس در ۷ جلسه‌ی ۲ ساعته برگزار می‌شود.

روز برگزاری کلاس نویسندگی پنجشنبه است.

کلاس از ساعت ۱۴ آغاز و ساعت ۱۶ به پایان می‌رسد.

محل برگزاری کلاس: دفتر مدرسه نویسندگی (تهران، میدان انقلاب، خیابان ۱۲ فروردین)

شهریه:
چهار میلیون و هشتصد هزار تومان

زمان شروع دوره: ۲۴ مهر ۱۴۰۴

❌ظرفیت کلاس‌ حداکثر ۷ نفر است.

کتاب درسی دوره به صورت رایگان به همه‌ی اعضای دوره اهدا می‌شود.

نکته: تفاوت دوره‌ی حضوری نویسندگی و دوره‌ی آنلاین نویسندگی مدرسه نویسندگی در چیست؟
این دو دوره سرفصل‌های مختلفی دارند و شیوه‌ی ارائه و بازخورد در هر کدام متفاوت است.

✅برای حضور در کلاس،‌ تقاضایتان را برای برای پشتیبانی مدرسه نویسندگی بفرستید:

@nevisandeganim
☝️

ترکیب تشتک‌پران

برخی واژه‌ها جان می‌دهند برای ترکیب‌سازی؛ ترکیب‌های تازه و تشتکپران.
مثلن «فهرست»:
فهرست آهخندها
فهرست نوکار
فهرست تناور
فهرست کناره‌جویان
فهرست فرابرنده‌
فهرست زشتکاری‌ها
فهرست نور و نشاط
فهرست نباریده‌ابران

نمونه‌یی دیگر:
خصوصی
عقربه‌ی خصوصی
اندوه خصوصی
آرایه‌های خصوصی

برخی کلمات پیشنهادی برای تمرین:
جنون
پوست
تمرین
شیار
کتاب
سایه
هوس

می‌توانیم با آوردن این کلمات در پس یا پیش واژه‌های دیگر هزاران ترکیب تازه بسازیم.
خاصیت این تمرین؟
نرمش نوشتاری.
درک بهتر تفاوت ترکیب‌های نو و کهنه در آثار سایرین.
ایده‌یابی: خلق عنوان‌های جالبی که می‌توانند محرک ذهن برای نگارش متن‌های تازه باشند.


شما هم چند واژه‌ی جالب پیشنهاد بدهید برای ترکیب‌سازی.

شاهین کلانتری

#تردیدار
✅ @shahinkalantari
➕ shahinkalantari.com

«تا زمانی که حداقل پنج مترادف برای هر کلمه ندانید، نویسنده نمی‌شوید.»
-جرج برنارد شاو

🎇 با چالش #روزواژه گنجینه‌ی واژگان هم را غنی‌تر کنیم

🖱 بین کتاب‌ها بگردیم و یک واژه‌ی جالب را برگزینیم.

⛓️نمونه کلمات را در وبگاه زیر ببینید:
shahinkalantari.ir

✅ می‌توانیم روزواژه‌ی خود را این پایین هم‌رسان کنیم:
👇

📣‌ هرروز با نویسنده‌ساز بنویسیم

🌷حضور برای همه آزاد و رایگان است

💪 برای حفظ انگیزه در مسیر نوشتن

💡 وبینار نویسنده‌ساز | خوشی‌جای اهل نوشتن

🕊 از شنبه تا چهارشنبه‌ی هر هفته، ساعت ۱۷

🆘سخنران: شاهین کلانتری

💸 جایی برای طرح دغدغه‌های شما در نویسندگی
📚 آموزش+پرسش‌وپاسخ


🔑لینک ورود به وبینار:

https://www.skyroom.online/ch/madresenevisandegi/nevisandesaz

❔ نکات فنی:

پس از کلیک روی پیوند بالا، گزینه‌ی «میهمان» را انتخاب کنید و سپس نام و نام خانوادگی خود را ثبت کنید. نیاز به نام کاربری و رمز عبور نیست.

برای ورود به اسکای‌روم باید فیلترشکن خاموش باشد تا صدا و تصویر را با کیفیت بالاتری دریافت کنید.

هر وقت به مشکل خوردید صفحه را ببندید و از نو بگشایید.

🖥 تماشای فایل ضبط‌شده‌ی وبینارهای پیشین در پیوند زیر:
youtube.com/@shahinkalantary

📎 دانلود رایگان کتاب نویسنده‌ساز
📎 دانلود چک‌لیست وبینار نویسنده‌ساز

🛡برگزارکننده:
مدرسه نویسندگی+نشر نویسنده‌ساز

@nevisandehsaz
@shahinkalantari

📖معرفی کتاب «نمایشنامه‌نویس بودن، نمایشنامه‌نویس شدن»

🎠۲۰ نقل‌قول الهام‌بخش برای نمایشنامه‌نویس‌ها
(حتا اگر هنوز نمایشنامه‌یی در دست نوشتن ندارید.)


🖥متن کامل را در پیوند زیر بخوانید:
⤵️
http://madresenevisandegi.com/40027/
#مقاله

🎚 اگر زن بودم... | چند شعر از احمد قربان‌زاده

دانلود جرقه‌های ۱۰۰ جمله
دانلود فایل هفتک نویسنده‌ساز

🎙وبینار نو‌یسنده‌ساز را بشنوید

✅ نکات متنوعی درباره‌ی نوشتن و نویسندگی+پرسش‌وپاسخ

👤 شاهین کلانتری

⛓ اطلاعات ورود به وبینارها

📹 تماشای ویدیوی وبینار یوتیوب

⭐️نشر نویسنده‌ساز+مدرسه نویسندگی

❤️تازه‌ها: @kelasenevisandegi

#پادکست #نویسنده‌ساز
@shahinkalantari
@ahleneveshtan

عشقی که با ادبیات درمی‌یابی

ادبیات را دوست دارم چون نشانم می‌دهد چه چیزهایی را در خودم دوست بدارم، که یکسره متفاوتند با هرآنچه رسانه‌های عامه‌گیر دوست‌داشتنی جلوه می‌دهند.

حالا تو بگو:
شده اثری ادبی گوشه‌یی دوست‌داشتنی از وجودت را بهت بنمایاند؟

شاهین کلانتری

#تردیدار
✅ @shahinkalantari
➕ shahinkalantari.com

📖معرفی کتاب «نوشتن فراتر از مرزها»
💬۱۰ تا از بهترین گزین‌گویه‌ها در مورد نوشتن و نویسندگی

🗣️خلاقیت واقعی چیست؟ این تصور که هنرمندان می‌توانند چیزی را از هیچ ابداع کنند تا حد زیادی افسانه است. اجماع امروز این است که خلاقیت با ایجاد ارتباطی نو بین اشیا، ایده‌ها یا نظریه‌های جداگانه‌ی قبلی به وجود می‌آید. با ایجاد این ارتباطات، افراد خلاق به بینش‌های جدید و شگفت‌انگیزی درباره‌ی خود دست می‌یابند.
-از متن کتاب

✏️آلیس لاپلانت نویسنده، ویراستار و معلم نویسندگی، در حوزه‌ی داستانی و نوشتن آثار غیر داستانی است.

📱 خواندن گزین‌گویه‌های این کتاب در پیوند زیر:
↘️
madresenevisandegi.com/39995/

#مقاله
✅ @shahinkalantari
🌐 Madresenevisandegi.com

🎚 در هر کلمه هزاران ایده پنهان است

دانلود جرقه‌های ۱۰۰ جمله
دانلود فایل هفتک نویسنده‌ساز

🎙وبینار نو‌یسنده‌ساز را بشنوید

✅ نکات متنوعی درباره‌ی نوشتن و نویسندگی+پرسش‌وپاسخ

👤 شاهین کلانتری

⛓ اطلاعات ورود به وبینارها

📹 تماشای ویدیوی وبینار یوتیوب

⭐️نشر نویسنده‌ساز+مدرسه نویسندگی

❤️تازه‌ها: @kelasenevisandegi

#پادکست #نویسنده‌ساز
@shahinkalantari
@ahleneveshtan

از پرسه در فرهنگ واژه‌های پارسی برابر، کار اکبر نقوی

در روزهای پُرمشغلگی یا کم‌حوصلگی که در خلوت می‌نویسم و چیزی برای عرضه در جلوت ندارم،‌ به‌جاش کلمه هوا می‌کنم اینجا؛ هر بار از یک فرهنگ لغتِ خاص، تا هم باب آشنایی با این قبیل کتاب‌ها گشوده شود و هم کلمات تازه‌یی به دایره‌ی واژگانمان راه یابد؛ وانگهی بهانه‌ی خوبی‌ست که غبار از قفسه‌ی فرهنگ‌ها بزدایم؛ در نهایت با امید به این که شاید این گزینش‌ها سلیقه‌ساز باشد، و از سویی به انس بیشتر ما با گنجینه‌ی واژگان پارسی بینجامد.

اینبار می‌رویم سراغ:
فرهنگ واژه‌های پارسی برابر از اکبر نقوی، ۱۳۹۷

خام‌دست/تازه‌کار=آماتور
نابسامانی
موشکافی
واکاوی
نابخرد=ابله
برچسب=اتیکت
آن‌جهانی=اخروی
گزند
شالوده=اساس
بنیادین=اساسی
آیین‌مند=استاندارد
رنج‌آور
آخورگاه=اصطبل
نژاده/خوش‌زاد/نیک‌پی=اصیل
دیدگاه‌گویی=اظهار نظر
ترازینه=اعتدال
خردآشوب=اعصاب‌خردکن
زیاده‌نمایی=اغراق
ژاژها=اکاذیب
کین‌خواهی=انتقام
کج‌روی=انحراف
کوتاه سخن=ایجاز
میان‌گاه/هنگامه=بحبوحه
دوگانه‌نمایی=ایهام
به‌کامه=بر وفق مراد
چه‌بسا=بلکه
کژپسند=بی‌سلیقه
خامدست/خامکار=بی‌تجربه
ناسازوارگی=پارادوکس
دیوارک=پارتیشن
نوشت‌پار/بند=پاراگراف
پی‌آمد=تأثیر
کارساز=تأثیرگذار
گوشزد=تذکر
سخن‌گاه=تریبون
همانندی=تشابه
پالایش=تصفیه
گاه‌شمار=تقویم
چشمداشت=توقع


شاهین کلانتری

#تردیدار
✅ @shahinkalantari
➕ shahinkalantari.com