ЎГИТ

Қўрқоқнинг кўзига тик қара доим,
бирор сўз демасдан
узоқроқ қара,
титроқ етиб борсин нигоҳларингдан
юзлаб аждодининг жон-жони қадар.
Етсин,
аждодлари тирилсин қайта,
тирилсин, сўнг яна қайтадан ўлсин,
сенинг нигоҳингда аждодларингнинг
кескир нигоҳлари жамулжам бўлсин.
Қўрқоқ лозим бўлса қадаминг бўлар,
энг яқин дўстинг ё одаминг бўлар,
қўрқоққа тик қара —
одамиятга
бу сенинг энг зарур ёрдаминг бўлар.
Қўрқоқ ойлаб, йиллаб,
ҳатто бир умр
кўз-кўзлаб минг турлик сувратларини,
энг нозик — энг ожиз жойингни кўзлар,
ожиз жойинг эса куракларингдир.
Шу ёруғ дунёга бўлиб орзуманд,
қонингдан бақирар қанчалаб доҳий.
Қўрқоққа кўрсатма куракларингни,
кўзига тик қара,
тик қара доим.

Шавкат РАҲМОН

ХИРГОЙИ

Ҳаммамиз қуёшда куйган жиззамиз,
қачон тиз чўкувдик,
ҳамон иззамиз,
сирқираб оғрийди шишган тиззамиз,
ўриндан озгина турсак майлиму?
Ўтганлар бари бек,
қолган жавдирар,
гардинда кўринмас ғуллар шалдирар,
меҳнатдан ёрилган қўллар қалтирар,
ўз беким ерида юрсак майлиму?
Насимлар гулламиш озод тоғларда,
озодлик муждаси сўлу соғларда,
боболар қийналиб тиккан боғларда
ағанаб бир хаёл сурсак майлиму?
Неча минг аллома, жўмардлар ўлган,
тасраккур сасиган,
руҳлари сўлган,
уруғлар айниган тап-тақир чўлда
ўз беким давлатин қурсак майлиму?
Юз эллик йилдирки мана шу ҳолат,
ҳануз давом этар маккор тижорат,
билмадим, қаердан ушбу жаҳолат,
нега сиз бўлмайсиз сира хижолат?
Нега мен сўрайман сиздан ижозат?!

Шавкат РАҲМОН

Суронларни оралаб ўтдим,
теракзорлар сафи бошланди.
Қуёш ўчди, ёнди булутлар,
майсалариинг кўзи ёшланди.
Аламзада итларнинг сасин
адаштириб кетдим хотиржам.
Ҳўкизларни ортда қолдирдим,
ҳанграётган эшакларни ҳам...
Кетавердим, мажнуна толлар
сув ичаётган сойни ёқалаб.
Қип-яланғоч ойга бақрайиб
сайрар эди шўрлик бақалар.
Вақт оғади, улкан сукунат
ёбонларни босадир тошдай.
Бирор садо қолмас оламда
юрагимнинг зарбидан бошқа.

Шавкат РАҲМОН

ОДАМДАРАХТ

Ўсаётган
кучли дарахтман,
шохларимда пишар сўзларим,
ўйчан кузак келгувчи йўлга
икки тоғдай боқар кўзларим.
Фурсат эса —
шошқалоқ бола,
меваларнинг хуш бўйин туйиб,
атрофимда тинмай айланар,
гоҳ кундузни, гоҳ тунни кийиб...

Шавкат РАҲМОН

ФАРИШТАЛИ...

Чолу кампир
шошилмай салкам
бир асрни ҳам яшаб қўйишди.
Кунжарага, зоғора, патир,
томошага роса тўйишди.
Кампирини эшитмайди чол,
эшитмайди чолни кампири.
Бир-бирига суяниб қолган,
бири кетса,
йиқилар бири.
Лек кўзлари ҳамон кулади,
юзларида айланар зиё.
Бузилади дунё тасвири
чолу кампир бўлмаса гўё.
Ҳар нарсага қодир табиат
асрамагин бундай қаришдан!
Иккисининг кифтидан кетмас,
саксон йилдир
икки фаришта.

Шавкат РАҲМОН

ХОТИМА

Хотиржамлик,
вазминлик керак
чизган маҳал олам тасвирин,
ҳар бир рангда ҳақиқат бордир,
ҳар чизиқда сирлар яширин.
Худо яшар
ҳар бир гиёҳда,
ҳар дарахтда бордир диёнат.
Айирмагин ранглардан рангни,
сен рангларга қилма хиёнат.
Дунё қизил,
дунё сариқ деб,
бекор бизга беришган сабоқ.
дунё азал рангиндир ва биз
ўйлагандан кўра рангинроқ.
Чиза олсанг
рангин дунёни,
рангин бўлса қуёши, ойи,
сендан буюк мусаввир бўлмас,
бўлмас сендан буюкроқ шоир.

Шавкат РАҲМОН

Кифтга кўйиб ирғай таёғин,
кунботарда туманлар мисол
қора тортган карағайзорга
хомуш қараб юрар қўйчивон.
Қоронғилик босған олдинда
сурув йўлни чангита борар,
кўнғироқлар товши ойдинда
қайғулирок, янграр тобора.
Кўринмайди қишлоқ олисдан,
кўринмайди сайҳон, чироғи.
Фақат изғиб юрар борлиқда
кимларнидир аччиқ фироғи.
Йўқолади сойнинг шов-шуви,
билинмас қай тарафга юрар.
Аллақайда оқётган сувнинг
чуқурлиги сезилиб турар.
Коронғига қўшилар борлиқ,
кўринмайди бирорта кимса.
Улкан ойнинг тагида ёлғиз
кўнғироқлар ноласи тинмас.

ХУАН РАМОН ХИМЕНЕС
(1881—1959) испан шоири

Шавкат РАҲМОН таржимаси

БЎРИЛАР

Қирғин келди
вабо келгандай,
мурдалар ҳам турди гўрида —
кўпикланган қора селлардай
урчиб кетди қонхўр бўрилар.
Очлик ўрган туркий ўлкада,
офат чиққан маконларда ҳам
парчаланган зулмат кўлкаси
пайдо бўлар эди дафъатан.
Кунлар —
очиқ ярадай қонли,
тунлар —
ойдин харобазорлар,
жасадларга тўла тонгларни
сирқиратар фарёди борлар. Eл қирилди туркий ўлкада,
ер қолмади — келди ажали,
ким қонига ботди йўлкада,
ким ғижилди намоз маҳали.
Йиллар ўтди.
Гўё ҳаммани
чалғитгандай вақтинча кулфат,
қонга ташна милён шарпани
яширгандай қаърида зулмат.
Аҳли муслим,
энди огоҳ бўл,
қонхўр гала ҳали тирикдир,
ўлар бўлсанг озодлардай ўл,
қолар бўлсанг энди бириккин.
Токим ёвуз тумшуғин суқса,
аждодларнинг азиз гўрига,
жим турмасин қўй мижозли халқ,
бас келолмай битта бўрига.
Кўрсам дейман —
қаҳру ғазабдан
гўрларида турсин мурдалар,
руҳи озод бўлсин азобда
гулларини суйиб юрганлар.
Токим
ҳар бир муслим қабрига
ҳеч яширмай кўзда ёшини,
авлодлар ҳам лаънат лавҳимас,
қўйса дейман қабр тошини.

Шавкат РАҲМОН

КЎЗЛАР

Гўё бунда
ҳар бир нарсанинг
кўзлари бор — хотираси бор,
яйраб
-яшнаб қарашлари гоҳ
шафқат сўраб жовдираши бор.
Кўзи бордай кузги даланинг,
кузи бордай нуроний тоғнинг;
хотирамга санчилиб қолар
нарсаларнинг ўткир нигоҳи.
Қарагандай
ҳар битта нарса
ҳар бир шарпа товушларимга,
сув ичаман,
ёруғ нигоҳлар
тўлиб кетар ҳовучларимга.
Гуё шу ер,
шу безабон ер
курмайди деб ўйламоқ хато.
Гўёки ер улкан бир кўздир,
илғаб турар ўйингни ҳатто.
Гўё шу ер,
шу хокисор ер
фарқлар яхши, ёмон — барини,
таниб олар бир кун барибир
ўзин асл жаллодларини.
Тўлқинланар улкан адирлар,
дов-дарахтлар ёприлар лак-лак,
қаттол давр, асрларни у
салобати билан эзажак.
Неки ёлғон,
омонат бўлса,
ҳалок бўлар бари бир зумда.
қулар, чўкар, тўзонга дўнар
энг одил ва қатъий ҳукмдан.

Шавкат РАҲМОН

Муроса, мадора ташвишлари-ла
кўз очиб, юмгунча ўтади фурсат.
Ажабланиб юрманг, башарангизга
эртага биронта бола тупурса.
Чунки сиз ўсишдан тўхтаган одам,
дидига оламни мослаган кимса,
келажак ташвиши бир ёқда қолиб,
ўзининг ташвишин ростлаган кимса.
Биламан,
бу хилда ҳақоратланмоқ —
барча нохушликдан оғир нохушлик.
Бироқ болаларни тўхтатиб бўлмас,
чунки болаларнинг кўзлари кучлик.
Йиртилур чиройли сўзлар ниқоби,
энди наф бермайди қувлик, овсарлик
болалар ёдида қаерда, қачон
каззоблик қилгансиз,
қилгансиз ғарлик.
Болалар ёдида
аждодлар ёдин
қаердадир булғаб ташлаганингиз
ё умум бахтидан сафсата сотиб,
чўнтак қаппайтириб яшаганингиз.
Демак, сиз,
келажак — болалар учун
кўп қингир йўлларни тузатмадингиз.
Демак, сиз,
келажак чўкётган маҳал
кучли қўлингизни узатмадингиз.
Ажабланиб юрманг, эртага агар,
дидига оламни мослаб олган зот,
биронта ўспирин башарангизга
осиб қўядиган бўлса мукофот.
Шундоқ қилмасалар агарда улар,
билингки, орқалаб ўз юкларини
ё сизга эргашган ва ёки сиздан
қизғанган ҳаттоки тупукларини...

Шавкат РАҲМОН

ОРОЛГА САВОЛ

Оловланиб, жизиллаб куйган
қумтепалар ичида Орол
талвасада тўлғониб ётар, 
борган сайин аҳволи хароб. 
Теграсида маъжусий каби
гир айланар саҳройи самум,
тўлиб-тўлиб келар Сирдарё, 
маст туядай лўкиллар Аму. 
Саҳро ўраб келар Оролни, 
Орол гўё ернинг бўғзида, 
эриётган осмонга боқар — 
жон берётган одам кўзидай. 
Жазоларми уни табиат, 
аммо унинг недир гуноҳи? 
Тиним билмай оҳ урар Орол
денгизларга етмайди оҳи... 
Нима бўлган сенга, эй Орол, 
ҳайратларга солиб ҳар ённи, 
минг йиллардан буён ютоқиб, 
симирасан икки дарёни...

Шавкат РАҲМОН

Болаларнинг кўзлари керак,
жуда керак ҳайратли чўғлар –
бу дунёнинг бор гўзаллигин
фақат сўзлар у қора кўзлар.

Болаларнинг қўллари керак
дарахтларга, ерга, майсага,
болаларнинг тиллари керак
дунёдаги ҳар бир нарсага.

Офтоб чиқар болалар учун,
болалар-чун яшайди шамол.
Дунё турар бир банди каби,
кўксида ғам, кўзида малол.

Дунё фақат болаларники…
Ҳаёт қилган уларга тортиқ.
Фақат зўрлик билан дунёни
болалардан олмангиз тортиб!..

Шавкат РАҲМОН

Ҳар қандай ҳиммат-да
чегаралидир — 
чегараси бордир нафсониятнинг — 
қай бир айби учун
парвардигор
ерга қамаб қўйган инсониятни. 
Инсоният сиғмай
тошболталарда
йўнилган қитъалар — гил солларига, 
азалдан тикилар сайёраларга
фарёди, хаёли, лисонларидан. 
Қайдан келган улар — 
азал-азалдан: 
урушиб тўймаган жинояткорлар? 
Бу қадим низолар, уринишларда
гўё бир ғалати синоат бордай. 
Чайқалиб сузаркан мудҳиш солларда
ҳалокат, хавотир сувлари аро, 
бир элат Миррихга, 
бири — Зуҳалга, 
бир элат тикилиб ётар Зуҳрога. 
Чегарасиз бўлса инсон имкони. 
табиат одамга бир қанот берса, 
ерда қолармикин бирорта одам, 
абадий кулфатлар маскани — ерда?

Шавкат РАҲМОН

ҚАСАМ

Шавкат Раҳмон деган
бир ўжар шоир,
бир куни қайтадан яраладими?
Ҳаётим маънисин жуда кўп ўйлаб,
сайладим сўзларнинг
сараларини.
Ҳар бир сўз
юз сўзнинг ўрнини босар —
Ватан, Халқ, Жасорат, Кураш, Озодлик.
Ҳар бир сўз етажак юзта умримга,
ҳар бири бахш этар
руҳимга шодлик.
Ҳозирлик кўраркан буюк сафарга,
пуштиранг пардали минглаб дарчадан
мўралаб ўтирган гўзал сўзларни,
қолдириб кетаман энди барчага.
Аслида атиргул бўйин таратган
бу ўйноқи сўзлар меникимасдир.
Менга нондай зарур, қиличдай кескир,
заҳардай мард сўзлар бўлсаёқ басдир.
Сайладим сўзларнинг сараларини,
курашлар шамоли кирди назмимга.
Юртимни кезаман,
энди ҳар нарса —
эгилган нарсалар тегар ғашимга.
Энди ишлаш керак бу кенгликларда,
токим сўйламасин ёлғонни ҳеч ким,
токим буюк тоғлар салтанатида
эгилган бошларни
қиличлар кессин.

Шавкат РАҲМОН

Тоғ ўтирар водийда танҳо, 
оқ сочлари қоплаган кўксин, 
минг йилларки бу нуроний тоғ
асрларга киради ўксиб... 
Атрофида сон-саноғи йўқ — 
қовжираган, сариқ адирлар — 
қачонлардир юртим деб ўлган
паҳлавонлар ётган қабрлар. 
Узоқ юрдим кекса тоғ сари, 
гоҳ одимлаб, гоҳида чопдим, 
нураган тош, қоя тагидан
гўёки тоғ кўзларин топдим. 
Сўйлагандай бўлар эди тоғ, 
тушунмасдим аммо сўзларин. 
Қандай ғамгин эди бу кўзлар, 
қандай йиғлар эди кўзлари!..

Шавкат РАҲМОН

ҚОДИРИЙ ВА ҲОЗИРГИ ЁШЛАР

Ҳозирги ёшларда
покизалик бор,
тирик қалбларига диёнат эга,
гўё пок табиат ёмон кўзлардан
асраб қўйганларин шуларга берган.
Агар тирик бўлса, бир четда турмай,
ҳозирги ёшларга сардор бўларди,
гоҳ кўкдан ёғилган,
гоҳ ердан чиққан
туҳмату балога қалқон бўларди.
Ҳозирги ёшлар ҳам турармиди жим,
йиғишитириб қўйиб шахсий ҳасратин,
ўз нафси йўлида ҳар нега қодир
ювуқсиз каслардан уни асрарди.
Синдириб ташларди унинг бўғзига
ўрлаган қўлларни биттама битта,
бор овози билан полончилармас,
халқнинг боласиман деган йигитлар.
Қодирий ўйланар юксак-юксакда,
пайқамай вақтнинг тўсу тўсларин,
пойига қўяди қўллари титраб
қариган гулларин содиқ дўстлари...
Аммо у юксалган улуғвор тошдай,
кўрмас дўстларининг йиғинларини.
Эшитмас жомларнинг жаранглари-ла
оташин алёру йиғиларини.
Билмадим, дўстларин танирмиди. у,
пойига барини ҳайдаб келди вақт...
Бас, эй, Қодирийнинг пойидагилар, у дўстлар овозин эшитар фақат.
Вақт келиб, қариса ҳозирги ёшлар,
тўла узмоқ учун умрлик қарзин:
вой, дўстим, жигарим, биродарим
Қодирий пойида йиғласа арзир.
Шунда бир сесканиб,
чин дўстларига
ўзининг мозийдек қучоғин очиб,
юксакдан эгилар,
минг бор эгилар,
тупроққа теккунча нуроний боши.

Шавкат РАҲМОН

АВТОБУСДАГИ УЙЛАР

Катта йўл бўйида
гўё ўзларин,
олис бир саёҳат, сафарга чоғлаб,
писта, қурт сотувчи чоллар сингари,
ўйланиб ўтирар содда қишлоқлар.
Қайга борадилар,
лойгарчиликда,
қай орзу-истаклар бағрини эзар?
Бироқ йўл сездирмай ёдингда қолган,
нохуш сувратларни ўчирар тезда.
Пахтазор бошланар,
кирза этикли,
юзларин қуёшлар ялаган қизлар,
минг бора эгилиб,
минг бор ялиниб,
ҳар митти ғўзани уйғотар сизлаб.
Бир зум бош кўтариб,
ерга ўхшаган
қўлларин силкитиб ненидир сўйлар,
Гўёки қўллармас,
қўллар шаклида
ростланиб ҳавода титрайди ўйлар.
Туркона ҳовлилар кунга қараган,
аччиқ мевасидан ширин боли кўп,
кўримсиз эшиклар мангу ёпилмас,
терагидан кўра мажнунтоли кўп...
Сабр дарахтидай ўсган одамлар —
саксовул сингари чидамли, чайир,
ерга ботиб кетган баҳодирлардай
кунларга қарайди
синиқ илжайиб.
Майхонага ўхшар
автобус ичи,
ёш-яланглар чайнар нағмаларини.
Бир бутун одамни кўрмадим бунда,
курдим мен одамнинг зарраларини.
Кўнгил ағдарилар
латифалардан,
орзулар, қарашлар нақадар калта.
Нега гапиришмас сепаратчилар
Индира Гандини отгани ҳақда?!
Булар яшайдилар
қайси кунларда,
қайга борадилар, кимга юкиниб?
Шулар ўйлармикин тупроғимизни,
шулар кўтарарми элнинг юкини!?
Қани бирортаси
битта сўз айтса,
сўқимлар даврасин ногоҳ тўзитиб.
шоир юрагимни юлиб берардим,
биргина Туркистон деган сўз учун.
Қарашар автобус деразасидан,
охирлаб қолганда ҳамки саёҳат,
билишмас, не учун хўмраяр тоғлар?
бу азим дарёлар оқар қаёққа...
Болалар, кампирлар.
чоллар мудрайди,
меҳнаткаш қўллари ёзиқлигича,
бу доно йигитлар, бу доно қизлар,
ухлайди кўзлари очиқлигича.

Шавкат РАҲМОН

Дўстларим
Ажойиб, меҳрибон,
Ақлли, хушчақчақ кишилар,
Юракдан кулишар
Кулганда
Кўзлари ғалати қисилар.
Ўзимни айбладим ўзимни,
неча бор уларни оқладим.
Кўнглимда гавҳардай порлаган,
Покиза туйғуни сақладим.
Сақладим
Уларнинг зарблари.
Айириб қўйса ҳам хушимдан.
Гоҳ тулки,
Гоҳ бўри шаклида
шарпалар кирса ҳам тушимга.
Собитман,
Қайтмасман йўлимдан ,
Ҳали кўп синовга ярайман.
Ҳар куни дўстларни кўрганда,
Мўъжиза кўргандек яйрайман.

Шавкат РАҲМОН

ОДАМДАРАХТ

Ўсаётган
кучли дарахтман,
шохларимда пишар сўзларим,
ўйчан кузак келгувчи йўлга
икки тоғдай боқар кўзларим.
Фурсат эса — шошқалоқ бола,
меваларнинг хуш бўйин туйиб,
атрофимда тинмай айланар,
гоҳ кундузни, гоҳ тунни кийиб...

* * *

Узум йиғлар, йиғлар буралиб,
йиғлайверар қишгача дилдан,
биллур каби мўлдир турланиб,
кузда дўнар олтин шингилга.
Поёни йўқ куз оғушида
қандай гўзал йиғлайди узум!
Шундай бўлар ҳақиқий йиғи.
кўриб қўйгин, эй, ношуд кўзим!

* * *

Сафсарлашар оқшомги осмон,
кун чекинар қорли тоғларга,
сукунатнинг мунис қушлари
учиб келар кузги боғларга.
Келар қора ридо кийган тун,
сукунатнинг қушларин суяр,
суронлардан ҳорган шаҳарни
силаб-сийпаб ухлатиб қўяр.
Сўнг пойида вафодор итдай
эркаланган шамол-ла бирга,
ёндирмасдан фонуси — ойни
чиқиб кетар поёнсиз қирга.
Ухлар кўҳна оғушда борлиқ,
фақат гоҳо йироқ-йироқдан
ҳуриб қўяр дайди итлардай
қоронғида ётган қишлоқлар.

* * *

Бобочинор сергак мудрарди
кар, вайсақи шериги билан.
Аллақайдан келар судралиб,
кузак — худди уч сариқ илон.
Бобочинор уйғонди чучиб,
таниб қолар илонларни, оҳ,
тунги елга сийнасин очиб,
дам оларди ҳомиладор боғ.
Ғижирлайди безовта чинор,
огоҳ этиб шовиллайди: ку-у-з,
аммо учта сап-сариқ илон
оғочларга ўрларди, афсус.
Ожиза боғ уринди ҳар ен,
изиллатиб сўнгсиз тонгларни.
Ногоҳ қутилар кўтарди фарёд — оғочларнинг шўрлик жонлари.


Шавкат РАҲМОН

Ассалому алайкум ва раҳматуллоҳи ва баракотуҳ. Ийдул-фитр Рамазон Ҳайит айёми барчангизга муборак бўлсин.