TURKIYLAR

Qilichin tashladi beklar nihoyat,
bosildi tulporlar,
tig‘lar suroni,
urhoga o‘rgangan tillarda oyat,
turkiylar tanidi komil xudoni.
Qilichlar zangladi…
falokat hushyor,
turkiylar quvvatin berdi yerlarga.
Hiylagar do‘stlarday yaqinlashdi yov
komillik qidirgan jasur erlarga.
Ilvasin yigitlar,
bobir yigitlar,
sajdaga bosh qo‘ydi yovga ters qarab,
g‘ullarni kemirib yig‘ladi itlar,
buyuk boshni kesdi qilich yaraqlab.
Turkda bosh qolmadi… qolmadi dovlar.
xotin-xalaj qoldi motam ko‘tarib,
«bizga tik qarama» buyurdi yovlar,
yovlarga ters qarab yashadi bari.
Talandi samoviy tulpor uyuri,
talandi zarlari,
zebu zabari,
ters qarab o‘ling deb yovlar buyurdi,
yovlarga ters qarab jon berdi bari.
Lahadga kirdilar o‘zlarin qarg‘ab,
qolmadi arabiy,
turkiy xatlari,
tug‘ingiz dedi yov teskari qarab,
yovlarga ters qarab tug‘ildi bari.
Tug‘ildi,
tug‘ildi,
tug‘ildi qullar,
qirqida qirilgan — imdodga muhtoj,
yovlarga ters qarab itlarday hurar,
bir-biriga dushman,
bir-biridan koj.
Jo‘mardlar qirilgan Turonzaminda
do‘zaxiy tajriba pallasin ko‘rdim:
eshshak suvrati bor qay bir qavmda,
qay birida to‘ng‘iz kallasin ko‘rdim.
Bu holdan buvaklar bo‘g‘ilib o‘lar,
qul Bilol ezilib yig‘lar falakda…
O‘zlarin yondirar borliqdan to‘ygan
Badaxshon laʼliday asl malaklar.
Mo‘minlar besh bora Allohni eslar
sajdaga bosh qo‘yib jallod toshiga.
O‘grilib sal ortga qarayin desa,
boshiga urarlar,
faqat boshiga.
Bormi er yigitlar, bormi er qizlar,
bormi gul bag‘ringda jo‘mard nolalar,
bormi bul tufroqda o‘zligin izlab,
osmonu falakka yetgan bolalar.
Bor bo‘lsa,
alarga yetkarib qo‘ying,
bir boshga bir o‘lim demagan ermas,
shahidlar o‘lmaydi,
bir qarab to‘ying:
Yovga ters qaragan musulmon emas!
Yovga ters qaragan musulmon emas!
Yovga ters qaragan musulmon emas!
Yovga ters qaragan musulmon emas!
Yovga ters qaragan musulmon emas!


QASAM

Shavkat Rahmon deganbir o‘jar shoir,
bir kuni qaytadan yaraladimi?
Hayotim maʼnisin juda ko‘p o‘ylab,
sayladim so‘zlarningsaralarini.
Har bir so‘zyuz so‘zning o‘rnini bosar –
Vatan, Xalq, Jasorat, Kurash, Ozodlik.
Har bir so‘z yetajak yuzta umrimga,
Har biri baxsh etarruhimga shodlik.
Hozirlik ko‘rarkan buyuk safarga,
pushtirang pardali minglab darchadan
mo‘ralab o‘tirgan go‘zal so‘zlarni
qoldirib ketaman endi barchaga.
Aslida atirgul bo‘yin taratgan
bu o‘ynoqi so‘zlar menikimasdir.
Menga nonday zarur qilichday keskir,
zaharday mard so‘zlar bo‘lsayoq basdir.
Sayladim so‘zlarning saralarini,
kurashlar shamoli kirdi nazmimga.
Yurtimni kezaman, endi har narsa –
egilgan narsalar tegar g‘ashimga.
Endi ishlash kerak bu kengliklarda,
tokim so‘ylamasin yolg‘onni hech kim,
tokim buyuk tog‘lar saltanatida
egilgan boshlarni qilichlar kessin.

SHAVKAT RAHMON

Ibrohim Haqqul
Shavkat Rahmon haqida

Manba: https://www.tg-me.com/xurshiddavronkutubxonasi

TAKLIFNOMA

2025-yil 12-sentyabr kuni soat 10:00da Yozuvchilar uyushmasida O‘zbekiston Respublikasida xizmat ko‘rsatgan madaniyat xodimi, taniqli shoir va tarjimon Shavkat Rahmon tavalludining 75 yilligiga bag‘ishlangan xotira kechasi bo‘lib o‘tadi.
Tadbirga barchani taklif etamiz.
Manzil: Chilonzor tumani Bunyodkor ko‘chasi Adiblar xiyoboni

O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi
Axborot xizmati

12  с е н т я б р        
      Ўзбегимнинг туркийруҳ шоири
            Ш А В К А Т   Р А Ҳ М О Н   
                   т у ғ и л г а н  к у н !       

     Ғам сўзин элимдан аввалроқ айтдим,
     Бахт сўзин айтаман элдан кейинроқ.
                                     Шавкат Раҳмон

        УЗР,  ШАВКАТ РАҲМОН !

        Узр, Шавкат Раҳмон,
        минг бора узр.
        Ўша кун маддоҳлар
        ичида эдим.
        Бахтсиз кимсаларнинг
        нигоҳларига
        Тикилиб мен ахир
        бахтлисан, дедим.
        Узр, Шавкат Раҳмон,
        минг бора узр!

        Юрагим бўғзимга               
        тиқилиб келди,
        Кипригим найзадек
        ботди кўзимга.
        Тилларим танглайга
        ёпишмоқ бўлди,
        Ёшларим тош бўлиб
        урди кўксимга

        Барига чидайман,
        рост сўзни ахир
        Ёзибди ёлғонлар кошонасига,
        "Шавкат Раҳмон деган
        бир ўжар шоир"
        Битибди ўзбекнинг пешонасига.

        Нечун қувонмайин,
        шод бўлмай нечун,
        Шу элнинг ғамида
        юрган бир одам.
        Барча ёлғонларга
        тупурмоқ учун,
        Лоақал бир сўзни
        айтсайдим мен ҳам.
        Айтсайдим
        элимнинг кўзига боқиб,
        Айтсайдим
        кўзимга тўлмасдан тупроқ,
        Тилимнинг учида
        асалдай ёқиб
        Турса ҳам
        "бахт" сўзин айтмасдим бироқ.
        Айтмасдим
        шон-шуҳрат тожин кийдириб,
        Бошимдан тиллолар
        сочсалар ҳатто.
        Айтмасдим
        ҳалол, пок инсонни суйиб,
        Мен уни бахтиёр кўрмагунча то.

        Узр, Шавкат Раҳмон,
        минг бора узр.
        Ўша кун маддоҳлар
        ичида эдим.
        Бахтсиз кимсаларнинг
        нигоҳларига
        Тикилиб, мен ахир
        бахтлисан, дедим.
        Узр, Шавкат Раҳмон,
        минг бора узр !

                   ҒАФУРЖОН ТОЖИБОЕВ
                               Наманган.
                                2000 йил.

@shavkat_rahmon

📃Tog‘ o'tirar vodiyda tanho...
✍ Shavkat Rahmon
🎤 Nilufar Ergasheva

@yoshlikjurnali
yoshlikjurnali.uz

***

Кунлар пиша бошлайди яна,
рангларини бошингда элар,
Хаёлингни чақмоқлар каби
ёритгувчи лаҳзалар келар.

Яна япроқ ёзган дарахтга, атиргулга дўнарсан нуқул. Кечалари чап кўкрагингда
қафасини синдирар булбул.

Бор кадарни енгмоққа яна
етади ҳам ортар бардошинг.
Энди ўзинг истамасанг ҳам
юлдузларга тегади бошинг.

Шавкат РАҲМОН

***

Қайтдим ёруғ юлдузларимга,
шуълаларга тўлди ҳар оним.
Мени кўриб қўзғалиб кетди
адирларнинг сариқ карвони.

Туманларни қўпорар тоғлар,
гиёҳлар ҳам кўзин ёшлайди.
Ўшнинг кўҳна қучоқларида
кўнглим яна ўса бошлайди.

Мажнунтоллар кўтарар бошин,
яна рақсга тушар тераклар
ва хотиржам яшай бошлайди
мени узоқ кутган юраклар.

Ариқларда товланган шеърга, япроқларнинг қатига индим.
Оёқларим... ерга ботади,
шу ўлкада ўсарман энди,

Шавкат РАҲМОН

***

Суронларни оралаб ўтдим,
теракзорлар сафи бошланди
Қуёш ўчди, ёнди булутлар,
майсаларнинг кўзи ёшланди.

Аламзада итларнинг сасин
адаштириб кетдим хотиржам.
Хўкизларни ортда қолдирдим,
ҳанграётган эшакларни ҳам.

Кетавердим мажнуна толлар
сув ичётган сойни ёқалаб.
Қип-ялангоч ойга бақрайиб
сайрар эди шўрлик бақалар.

Вақт оғади, мана, сукунат
ёбонларни босадир тошдай.
Бирор садо қолмас оламда
юрагимнинг зарбидан бошқа,

Шавкат РАҲМОН

JONLI EFIR

Ayni paytda Yozuvchilar uyushmasida O‘zbekiston Respublikasida xizmat ko‘rsatgan madaniyat xodimi, taniqli shoir va tarjimon Shavkat Rahmon tavalludining 75 yilligiga bag‘ishlangan xotira kechasi bo‘lib o‘tyapti. Tadbirni to‘g‘ridan-to‘g‘ri tomosha qiling!

O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi
Axborot xizmati

https://www.facebook.com/share/v/19RLmx1X38/

12-sentabrda millatning jonfido farzandi, javonmard shoir Shavkat Rahmon tavalludiga 75 yil to‘ldi!

"Mahalla tongi" dasturida erksevar shoir yodga olindi.

✅ Telegram 📸 Instagram 📹 YouTube 💬 Facebook

Ўзбек ўкувчиси Лоркани Шавкат Раҳмон қалами ёрдамида таниди. Шунинг учун таржимонлар, таржимонлик, таржима санъати, айникса, аслиятдан таржима хусусида гап очилганда, Шавкат Раҳмон ва Лорка номларини асло четлаб ўтиб бўлмайди.

ШАВКАТ РАҲМОН – ТАРЖИМОН
Баҳодир Нурмуҳаммад
https://kh-davron.uz/kutubxona/uzbek/shavkat-rahmon-tarjimon-lorkadan-tarjimalar.html

ИСПАН ШЕЪРИЯТИДАН: ХУАН РАМОН ХИМЕНЕС,
РАФАEЛ АЛБЕРТИ, ФЕДЕРИКО ГАРСИА ЛОРКА
Шавкат РАҲМОН таржималари
https://kh-davron.uz/kutubxona/jahon/ispan-sheriyatidan.html

Хуан Рамон Хименес
ШЕЪРЛАР
Шавкат Раҳмон таржималари
https://kh-davron.uz/kutubxona/jahon/xuan-ramon-ximenes-sherlar-shavkat-rahmon-tarjimalari.html

Рафаел Алберти
ШЕЪРЛАР
Шавкат Раҳмон таржималари
https://kh-davron.uz/kutubxona/jahon/rafael-alberti-sherlar-2.html

Federiko Garsia Lorka. «Dunyo adabiyoti» turkumidan. https://www.youtube.com/watch?v=zpEzpbLOC3E

Хуршид Даврон
УНИНГ ЧОЛҒУСИ – ЮРАГИ ЭДИ…

Менга ўхшаб рус тилидан бошқа тилни билмаганларни Федерико Лорка шеърияти билан илк бор таништирган таниқли таржимон Анатолий Гелескул шоир ҳаёти ва шеъриятига бағишлаган мақолаларининг бирида шундай ёзади: “Лорканинг хоки туроби қаердалигини ҳеч ким билмайди. Аммо унинг ўқлар тешган жасади шоир севган ватан тупроғида ва мабодо кун келиб ўша жой топилса, мабодо кун келиб қабр устига хотира тоши қўйиладиган бўлса, мен шу тошга бошқа бир улуғ шоир, масофа билан ўлчанганда Испаниядан жуда йироқда бўлган юрт­нинг фарзанди – ўзбек Алишер Навоий­нинг ушбу сатр­ларини ёздирган бўлардим: “…туфроқ ила тенг ўлмишам”.

Афсуски, Гелескулнинг бу сўзлари Лоркани илк маротаба ўзбек тилига таржима қилган Шавкат Раҳмон ўлимидан анча вақт ўтгач ёзилган. Шавкат тирик бўлганда бу сўзлар уни беҳад қувонтирган бўларди, деб ўйлайман.

Федерико Лорка шеърияти ҳақида ёзган одам борки, унинг шеърларини албатта мусиқага ўхшатади. Гарчи шоир мусиқий таҳсил олган бўлса-да, биографлари унинг машшоқлиги хусусида ёзса-да, аслида Лорка мусиқа соҳасида эътиборли бир ютуққа эришмаган. Унинг чолғуси – юраги эди. Унинг шеърлари ана шу юрак тубидан кўринмас булоқ каби, улуғвор дарё каби қоғозга қуйилган; бу сатрлар шоир юрагини бирон сония бўлса-да тарк этмаган ўтли муҳаббатдан яраларди.

Бошланяпти
гитар ноласи.
Синаяпти
тонг пиёласи.
Бошланяпти
гитар ноласи.
О, кутмагин ундан
сукутни!
Сўрамагин ундан
сукутни!
Тиним билмай йиғлар гитара,
йиғлагандай дарёларда сув,
йиғлагандай денгизда шамол,
сукут сўраб ялинма энди!
Шундай йиғлар тонгни қўмсаб шом,
шундай йиғлар нишонсиз ўқлар,
шундай йиғлар ловиллаган қум
тароватли гулларни йўқлаб.
Илон нишин таҳликасида
қушлар шундай ўлар жонсарак.
О гитара, шўрлик гитара,
бешта ханжар санчилган юрак!

Федерико Лорканинг бетакрор овози бежиз Шавкат Раҳмон таржимасида ўзбек тилида жарангламаган. Аввалан, уларнинг шеър ва шоирлик масъулияти бобидаги эътиқодлари ҳамоҳанг эди. “Энг қайғули шодлик” китобига ёзган сўзбошисида Шавкат Лорканинг қуйидаги сўзларини алоҳида қайд этган: “Яхшиямки, санъат – санъат учун деган ғоянинг мағзи пуч, акс ҳолда бундан-да шафқатсиз ғоя бўлмасди. Бу сохта санъатнинг ўзигагина дахлдор соф санъатга бирортаям виждонли одам ишонмайди. Зиддиятли давримизда ижодкор халқ кулса кулиб, йиғласа йиғламоғи, ўз бинафшаларидан воз кечмоғи, белигача ботқоққа ботиб бўлсаям бинафша излаётганларга кўмаклашмоғи шарт”. Бу фақат Лорканинг эмас, Шавкат Раҳмоннинг ҳам ижодий ва ҳаётий матлаби эди.

Асл таржимон ўзи таржима қилишни истаган шоирни кўр-кўрона танламайди. Ўзининг ижодий кечинмалари ва ҳаётий матлабларига кўра танлайди.

Шавкат Лоркадан шеърлари таржимаси билан жуда узоқ вақт шуғулланди. Дастлабки таржималарининг кўпидан воз кечди. Унинг ўзи бу ҳақда шундай ёзган эди: “Ўйлаб қарасам, Лорканимас, Лорканинг таржималарини таржима қилганим аёнлашди. Рус мутаржимлари, шубҳасиз, энг сўнгги имкониятларини ишлатиб меҳнат қилган бўлсалар ҳам, Лорка шеър­ларининг асл қиёфасини кўриш иштиёқида ёнавердим”. Лорка шеърларининг асл қиёфасини фақат шеър ёзилган тилгина бера олишини англагани учун Шавкат испан тилини ўрганишга киришди, Испанияга сафар қилди. Айнан ана шу узоқ йиллик меҳнат ва беқиёс муҳаббат натижаси ўлароқ “Энг қайғули шодлик” китоби майдонга келди. Китобнинг номи ҳам Лорканинг “Энг қайғули шодлик шоири бўлишдир, қолгани ҳисобмас” деган сўзларидан олинган эди.

– Биласизми, Хуршид, мен нима учун Лоркани яхши кўраман? – деган эди Шавкат Раҳмон Сулаймон тоғининг тепасида оқшом чўкаётган Ўшни томоша қилиб, суҳбатлашиб ўтирганимизда, – Унинг шеърияти мени ватан ва миллатни севишга ўргатди.

– Нима, олдинлари ватанни севмаганмисиз? – дедим кулиб мен.

Шавкат ҳам жилмайди.Тугай деб қолган сигарета тутунини ичига чуқур тортди-да, гапида давом этди:
– Лоркага ўхшаб озодлик учун ўлиш қўлимиздан келадими? Унинг илк шеърларидаёқ ватан озодлиги йўлида ўлмоқни тақдир деб билган инсонни кўрасиз. Лорка йигирма ёшида ватанини кезиб улгурган эди. Унинг шу ёшда Кастилия бўйлаб қилган сафаридан олган таассуротлари акс этган биринчи китоби Испанияга бўлган буюк муҳаббатининг тимсоли. Ўша сафар жараёнида у қанақадир умумий бир миллат эмас, ўзи кўрган, суҳбатлашган одамлар ҳақида ёзиш лозимлигини англади, бу одамларнинг ҳар бирини чин юракдан севишини ҳис этди. Шуни ҳис этдию ёзадиган шеъри ўзгарди. Ана шу ўзи яхши билган, таниган оддий одамларга бўлган муҳаббати – ватанга бўлган улкан муҳаббатга айланди…

Шавкатнинг бу сўзларини эшитиб ўтирарканман, бир йилми-икки йил аввал унга қилган ҳазилимдан уялиб кетдим.

Бешоғочдаги боғда бўлган улфати чортангдан чиқиб, ҳеч биримиз уйга кетгимиз келмай, автобус бекати четидаги темир тўсиқларда қушлардек қатор тизилишганча қизғин суҳбатимизни давом эттирдик. Шавкат Лорка таржимасига энди киришган кезлар эди.

– Мен Лоркани сиздан зўр таржима қиламан, – дедим ҳазиллашиб унга.

У қошини чимириб, жиддий тарзда:
– Қўлингиздан келмайди, – деди.

Мен ҳам бўш келмадим:
– Барибир Лоркани сиздан зўр таржима қиламан!

– Қилиб бўпсиз! – деди Шавкат олдингидан баттар жиддийлик билан.

Баҳсимизни тинглаб ўтирган Усмон Азим (Шавкат кўрмайдиган қилиб, менга “Калланг борми?” дегандай бармоғини боши узра айлантираркан) орага кирди:
– Бўпти! Иккалангга икки кун муҳлат, иккаланг ҳам Лорканинг битта шеърини олиб таржима қиласан, эртадан кейин менга кўрсатасизлар. Ким зўр таржима қилганини мана мен айтаман.

– Қайси шеърни таржима қиламиз? – деб сўради Шавкат.
– Испан миршаблари ҳақидагисини, – дедим мен.
– Мен у шеърни таржима қилиб бўлганман,– деди Шавкат.

Усмон Азим хохолаб юборди, кейин “Ҳаҳ, Шавкат-а!” дегандай бошини чайқаганча:

– Хўп деб қўяқолмайсизми, афанди! Нима, бу билиб ўтирибдими таржима қилган-қилмаганингизни, мана, қилдим деб олиб келаверардингиз-да. Энди гап бундай, Хуршид, сиз ўша шеърни барибир таржима қилиб келасиз. Келишдикми? – деди.

Мен рози бўлдим. Шу билан тарқалдик.

Ўша вақтларда жўраларим “Хуршиднинг боғи” деб атаган Чилонзор Оқтепасига яқин, Анҳор ёқасида жойлашган, Рауф Парфи ҳам бир неча марта тунаб қолиб, “Кулбаи шоҳ” деган ном билан шарафлаган ижарахонамга қайтдиму Лорканинг китобини олиб шеърни икки-уч карра ўқиб чиқдим. Сўнг ичимда “буларга бир кўрсатиб қўяй” деган ўй чўғ бўлиб ёнди шекилли, тонггача ухламай шеърни таржима қилдим.

Хуллас, келишилган муддатда Усмон Азим билан Шавкат Раҳмонга таржимани кўрсатдим. Ҳакам ҳеч бўлмаса дуранг қилса керак деб турсам, Усмон Азим гапни чўзмай:
– Шавкатники яхши экан, – деб қолди-ку!

Асти бўш келмай:
– Меникиям зўр, – дедим унга эмас, Шавкатга қараб.

Шавкат, ҳали-ҳануз баъзан кўз ўнгимда лоп этиб пайдо бўладиган табассуми юзига ёйилди-ю, ҳеч нима демади.

Орадан неча кун ўтди, билмайман, бир куни у мийиғида худди ўша табассум билан менга тикилди-да:
– Гап бор, – деди.

Кейин ўта муҳим бир масаладек, мени четга тортди ва яна жилмайганча:

– Хуршид, анов таржимангиздаги битта сўзни менга берсангиз, – деди.
– Қайси сўзни?

– Мен “О, жарангдор лўли шаҳрим!” деб таржима қилган сатрни сиз “О, жарангдор лўли кентим!” деб ўгирибсиз, ана шу “кент”ни…
– Олаверинг! – дедим дилим ёришиб.

Лоркадан таржималар китоби босмадан чиққач, Шавкат ўз сатрини ўзгартирмаганини кўрдим, аммо сабабини сўраб ўтирмадим.

“Ўлсанг ҳамки, яша!” деган экан Ҳёте. Буюклар учун айтилган бу гап. Федерико Лорка ва Шавкат Раҳмон учун ҳам айтилган.

https://kh-davron.uz/kutubxona/jahon/shavkat-rahmon-va-federiko-garsia-lorka-haqida.html
https://kh-davron.uz/ijod/maqolalar/xurshid-davron-uning-cholgusi-yuragi-edi.html

#Шарқ_юлдузи (07/2025)
#Барҳаёт_сиймолар

Шавкат Раҳмон

Дарёдил самога дилимни бердим

Озодлик

Қорли уваларда қора қўтослар,
темир ҳалқалар бор бурунларида.
Бир жойда айланар бутоқ чўлларнинг
дарага қамалган қуюнларидай.
Қамчинлар тарсиллар,
ёрилар ҳаво,
қий-чувлар,
ҳуштаклар,
суронлар жўшар, ҳарсиллар,
гулдурар ўжар қўтослар,
жон кириб қутурган тоғларга ўхшаб.
Қорлар қораяди…
орқада қолар
қамчинлар овози,
шавақи саслар.

Тўлиқ ўқиш

Бизни кузатиб боринг:
Telegram|  Facebook | web-sayt