20 май куни домла Мубашшир Аҳмад укаси билан учрашгани ҳақида Азон Глобал томонидан хабар берилди. Терговчилар билан муомаласидан шикоят қилмаганлиги ва қўллаб-қувватловчиларга миннатдорлиги маълум қилинди. Бироқ ўз адвокатлари билан учраша олмаслиги ҳам хабарларда айтилди.

Домла Мубашшир Аҳмаднинг ҳолати нафақат алоҳида ҳодиса, балки бугунги кунда дунёнинг кўп жойларида кузатилаётган кенгроқ муаммонинг ифодасидир. Диний эътиқодга эга шахснинг ҳуқуқлари - ибодат қилиш, ўз қарашларини ифода этиш, адолатли судлов олиш - қандай даражада химояланиши керак?

Аслида, домла Мубашшир Аҳмаднинг ҳолати турли эркинлик тушунчалари орасидаги зиддиятни яққол кўрсатади. Бир томондан давлат ўз хавфсизлигини таъминлаш эркинлигини ишлатаётгани, иккинчи томондан диний шахс ўз эътиқоди асосида яшаш эркинлигини талаб қилаётгани. Бу ва бу каби зиддиятни тўғри ҳал қилиш учун эркинликнинг ўзи ҳақида чуқурроқ ўйлашимиз керак.

Эркинлик дилеммаси

Дин ва дунёвийлик баҳсидаги асосий масала эркинлик тушунчасига қайтади. Эркинлик ҳақида турли қарашлар мавжуд, лекин уларни аниқлаштирмасдан туриб ҳар қандай мунозара тушунарсиз бўлиб қолади.

Кўпинча эркинликни қуйидагича тушунишга ҳаракат қилишади: инсон бахт учун мавжуд, бахтли бўлиш учун эркин бўлиши керак, демак унинг эркинлигини чекловчи барча нарсалар бартараф этилиши лозим. Бу "мантиққа кўра" (албатта, айримларнинг тушунчасида), дин инсон эркинлигини чеклайди, демак унга чек қўйиш керак. Аммо агар инсон ўз динида бахт топаётган бўлса-чи? Унда унга диний эркинлик берилиши керак. Лекин агар унинг диний амалиёти бошқаларнинг эркинлигини чекласа-чи?

Юзаки қараганда оддий ечим: ҳар ким ўз бахтини излашда эркин бўлсин, бошқаларга тажовуз қилмасин. Аммо воқелик анча мураккаб. "Тажовуз" тушунчасининг ўзи шарҳга муҳтож - реал ҳаётда "тажовуз бўляпти" дейилганда айнан қандай тажовуз кўзда тутилаётганини аниқлаштириш керак. Бу тажовуз ҳақиқатан ҳам содир бўляптими ёки фақат хаёлда мавжудми? Уни четлаб ўтиш ёки камайтириш мумкинми? Энг муҳими, бу "тажовуз"ни келтириб чиқаётган асл сабаб нимада?

Масалан, диндор киши ўз эътиқодини очиқ ифода этганида кимгадир "тажовуз" қилаётганми? Агар қилаётган бўлса, бу тажовуз қандай кўринишда – жисмонийми, психологикми, ижтимоийми, сиёсийми? Ёки аксинча, диндор кишининг ўз қарашларини ифода этишига тўсқинлик қилиш ўзи тажовузми?

Бу саволларга жавоб бериш учун ҳар бир аниқ вазиятни контекстуал равишда кўриб чиқиш зарур - қайси жойда, қачон, қандай шароитда ва кимлар иштирокида содир бўлаётганини ҳисобга олган ҳолда баҳолаш керак (туркумнинг олдинги мақолада кўриб чиқилган «контекстуал секуляризм» модели шу ёндашувга таянади). Лекин контекстуал ёндашувга муҳим тушунчаларга ойдинлик киритиб олмасдан киришиб бўлмайди. Уларнинг айримлари секулярлик нима, эркинлик нима ва бошқа ахлоқий (этикага оид) саволлар билан бошланади.

Диний ва секуляр дунёқараши фарқи

Бу нуқтада муҳим фарқни қайд этиш керак. "Динсиз" ва "секуляр" тушунчалари кўпинча аралаштириб юборилади, лекин улар бир хил эмас:

• Динсиз - диний эътиқодга эга бўлмаган, дин-иймонни рад этувчи шахс

• Секуляр - диний ва дунёвий соҳаларни ажратишни қўллаб-қувватловчи, аммо диннинг ўзини рад этмайдиган позиция

Секуляр киши ўзи диндор бўлиши мумкин, лекин давлат ишлари дин томонидан тўғридан-тўғри бошқарилмаслигини истайди. Динсиз киши эса дин тушунчасининг ўзини қабул қилмайди. Секулярлар ичида ҳам турли ёндашувлар мавжуд: классик либераллар давлатнинг динга нисбатан нейтрал бўлишини (на ёрдам, на қарши чиқиш) талаб қиладилар, секуляр республикачилар эса бир динний йўналишнинг бошқалар устидан доминантлик қилмаслиги керак деб ҳисоблайди.

Аммо постсовет мамлакатларида акс ҳолат кузатилади - давлатнинг ўзи динни бошқармоқчи бўлади, диний фаолиятни чеклайди, диний мутасаддиларни тайинлайди ва диндорлар жамоасининг иродасини инобатга олмайди. Мана шу ҳолатда республикачилар давлатнинг динга нисбатан доминантлигига қарши чиқадилар, чунки ҳеч ким (шу жумладан давлат ҳам) бошқасига нисбатан ҳукмронлик қилмаслиги керак деб ҳисоблашади. давоми👇

аввали👆
Динларнинг ўзига келсак, улар хилма-хил, ҳар бир дин ичида турли оқимлар бор, секуляр киши ҳам қандайдир қадриятларга эга бўлгани каби, уларнинг барчаси турли шакллардаги эркинлик талабларини илгари суради ва улар ўртасида ҳам зиддиятлар чиқиши табиий ҳол ва бу зиддиятлар ҳам оқилона тартибга солиниши керак.

Эркинлик нима?

Эркинликнинг энг умумий таърифи: эркинлик - бу киши ўз иродасидагини қилишга бўлган қобилияти. Аммо ҳар доим ҳам бундай "эркинлик" фойдалими? Масалан, наркоман ўз истагини қондириб, модда истеъмол қилади. Лекин бу ҳолатда у ўз нафсига қарши кураша олмай қолган, иродасиз бўлган. Иродасизлик эса эркинсизликдир, демак бахтсизликдир.

Бу мисол шуни кўрсатадики, оддий "истаганимни қилишга эрклик" эркинликнинг тўлиқ таърифи эмас. Аслида, ҳақиқий эркинлик нафақат истаганини қилиш имкони, балки ўз истакларини англаган ҳолда уларни масъулият билан амалга ошириш қобилиятидир.

Демак, дастлабки "бахт учун эркинлик керак" формуласини буткул рад этмай, уни чуқурроқ ўрганамиз ва таҳлил қилинамиз, бахт ва эркинлик ўртасидаги мураккаб алоқани тушунишга интиламиз. Ҳақиқий бахт онгли равишда танланган ва масъулият билан амалга оширилган эркинлик орқали эришилади.

Бунинг учун ҳар бир инсон ўз бахти нима эканлигини аниқлаб олиши керак. Бахт турли кўринишда бўлиши мумкин: жисмоний роҳат, талантларни рўёбга чиқариш, олий миссияга хизмат, одамларга фойда келтириш, олий зотнинг розилиги, оила фароғати, руҳий хотиржамлик, ҳокимият, бойлик, шуҳрат. Бахтга эришиш эркинлиги ҳар бир инсоннинг ҳуқуқидир.

Жамият ва зиддиятлар

Инсон қанчалик индивидуалист бўлмасин, у бошқалар билан мулоқотда яшайди ва ўз бахтига интилади. Бошқалар билан ҳамкорлик мақсадлар умумийлигида осонлашади. Мақсадлар зиддияти эса муқаррар тўқнашувларга олиб келади. Айнан мана шу мақсадлар бирлашиши ва тўқнашиши натижасида жамиятлар шаклланади ва ҳаракатда бўлади.

Домла Мубашшир Аҳмад ҳолати ҳам ана шундай зиддиятнинг намунасидир. Бир томондан у ўз диний қарашларини тарғиб қилиш, оммага таълим бериш эркинлигини амалга оширмоқчи. Иккинчи томондан давлат (ҳукумат) ўз амниятини ва мавжуд тартибни сақлаш эркинлигини ишлатмоқда.

Дунёвийлик масаласи ҳам шундай зиддиятлар маҳсулидир. У ҳар бир инсон ёки жамоанинг бахтини излашдаги эркинликлар ўртасидаги тўқнашувлар натижасида пайдо бўлган.

Назариялар билан танишув зарурати

Дунёвийлик бўйича суҳбатимизни давом этиш учун эркинлик масаласига оид муҳим назарияларни умумий равишда бўлса ҳам ўрганишимиз лозим. Чунки айнан бу назарияларнинг қўллови бизнинг ҳаётимизга ҳам ижобий, ҳам салбий йўналишда таъсир ўтказмоқда - айрим жиҳатларда эркинликларимизни мустаҳкамлайди, айрим жиҳатларда эса уларни чекланишига сабаб бўляпти.

Бу билимлар бизга бир неча фойда беради. Биринчидан, бошқаларнинг позициясини тушуниб, ижтимоий муросага йўл очишимиз мумкин. Иккинчидан, керак бўлганда ақлий далиллар билан хато қарашларга жавоб бера оламиз. Учинчидан, замонавий ҳуқуқ ва сиёсатнинг илдизлари, мотивларини кўра оламиз.

Бу назарияларнинг биронтасини тўлиқ ёки қисман қабул қилишга мажбур эмасмиз, улардан танқидий фойдаланишимиз мумкин. Улар ўзаро қайси жиҳатларда кесишиши, қайси бирида бир-бирини инкор қилишини кўра олиш ҳам бу масалада билимни мустаҳкамлайди. Фикримча, ҳеч бир назария мутлоқ ҳақиқатни ифода этмайди, лекин ҳар бири ҳаққонийлик унсурларини топиш мумкин.

Қуйида кейинги мақолаларда кўриб чиқиладиган назариялар:

■ Либерализм ва неолиберализм - эркинликни индивидуал ҳуқуқ сифатида қарайди, дин шахсий иш деб ҳисоблайди, дунёвийлик давлатнинг нейтраллигини талаб қилади.

■ Либертарианлик - эркинликни аралашмаслик деб тушунади, дин шахсий танлов, дунёвийлик давлатнинг тўлиқ нейтраллигини англатади.

■ Марксизм - эркинликни эксплуатациядан озод бўлиш сифатида кўради, динни бегоналашув идеологияси деб ҳисоблайди, дунёвийлик атеистик давлат ва диннинг босқичма-босқич "йўқ бўлиб кетишини"ни назарда тутади. охири👇

боши👆
■ Коммунистик, совет идеологияси - эркинликни партия ва социалистик давлат манфаатларига бўйсуниш сифатида қарайди, динни ўтмишнинг қолдиғи ва курашиш объекти деб ҳисоблайди, дунёвийлик атеизмнинг фаол давлат сиёсати ва динни жамоат ҳаётидан суриб чиқариш демакдир.

■ Муҳофазакорлик - эркинликни анъана ва тартиб доирасидаги масъулият деб билади, динни ахлоқ ва жамият асоси сифатида қарайди, дунёвийликка шубҳа ва хавотирлик билан қарайди ва диннинг ижтимоий таъсирини сақлаб қолиш муҳим деб ҳисоблайди.

■ Неореспубликачилик (Скиннер, Петит) - эркинликни таҳаккумлик қилмаслик (доминантлик қилмаслик, яъни, нафақат эркинликларга тажовуз қилмаслик, балки тажовузчи учун оқибатсиз қоладиган ихтиёрий зўравонлик қилишга имкониятнинг ўзи бўлмаслиги) сифатида тушунади, дунёвийлик тенгликни фаол ҳимоя қилиш ва бирон-бир дунёқарашнинг ҳукмронлигига йўл қўймаслик керак деб ҳисоблайди.

Муҳим савол

Барча бу назарияларни билиш муҳим, лекин энг муҳими шахсий танловимиздир. Ўзимизга асосий саволни берамиз: Шахсан сиз учун бахт нима?

Бу саволга жавоб топмасдан туриб, эркинлик ҳақидаги мунозараларимиз мавҳум қолиб кетади. Жавобингиз қадриятларингиз, принципларингизни белгилаб, у муносабатлар, қарорлар, ҳатти-ҳаракатларингизнинг асоси бўлади. Ва мана шу жавоб нуқтаи назардан туриб мақолаларни ўқисангиз, уни тўғри тушуна оласиз ва бу танқидингизни предметли бўлиши таъминланади.

Кейинги мақолаларда санаб ўтилган эркинлик назарияларини алоҳида кўриб чиқамиз ва ҳар бирининг эътиқод ва дунёвийликка қарашини таҳлил қиламиз.

Сўзимиз якунида домла Мубашшир Аҳмад ҳақида батафсил маълумот берилиши ва унинг барча ҳуқуқлари тўла таъминланишини талаб қиламиз. Адвокатлар билан учраштирилмаслиги ҳуқуқ бузилиши эканини яна эслатамиз.

Нима учун Гарвард АҚШдан катта?

Трамп маъмурияти университетларга Фаластинни қўллаб-қувватловчи намойишлар учун босим ўтказа бошлаганида, қарши томоннинг ҳақиқий масштабини англамай, жиддий стратегик хатога йўл қўйди. Гарвард одатий таълим муассасаси эмас – у ўзининг тарихий вазни ва таъсири жиҳатидан Америка давлатчилигининг ўзидан ҳам улуғроқ турувчи институтдир.

1636 йилда ташкил этилган бу университет Қўшма Штатлардан деярли бир ярим аср қадимийроқ бўлиб, мамлакат сиёсий бирлик сифатида шаклланишидан анча олдин Америка элитасини тарбиялаб келган ноёб академик анъанани мужассамлаштиради.

Гарвард тузилмасида Кеннеди номидаги сиёсий мактаб жойлашган – буни Американинг асосий "фикр маркази" деб таърифлаш мумкин бўлган нуфузли академик муассаса. Фақат Трампдек дунёқараши торлиги билан ажралиб турувчи сиёсатчиларгина Гарвардга очиқдан-очиқ ҳужум қилишга жасорат қилишлари мумкин. Улар университетнинг АҚШдан ҳам катта эканлигини – яъни у ҳар қандай сиёсий тузумдан узоқ яшайдиган интеллектуал мероснинг ифодачиси эканлигини идрок эта олмайдилар.

Натижа башорат қилиниши мумкин эди: маъмурият босими туфайли Гарвард жаҳон университетларининг энг яхши йигирмалигидан тушиб кетди, ҳолбуки бир неча ой олдин рейтингда етакчилик қилар эди.

Бу воқеа яққол кўрсатдики, бундай муассасаларга сиёсий босим ўтказиш уринишлари нафақат мақсадга элтмайди, балки ҳокимиятнинг ўз обрў-эътиборига ҳам жиддий зарар етказади. Чунки университетлар ҳар доим тизимга нисбатан мустақил позицияни сақлаб қолувчи марказлар ва академик эркинликнинг асосий ҳимоячилари бўлиб қолади.

Мурат Темиров (русчадан таржима)

Mubashshir Ahmad himoyasiga yozayotganlar chaqirilib, postlari (ovozlari) o’chirtirilmoqda. Aks holda, ishdan bo’shatilarmish va boshqa choralar ko'rilarmish.

MAga nisbatan JK 244 prim 1-moddasi (Jamoat xavfsizligi va jamoat tartibiga tahdid soladigan materiallarni tayyorlash, saqlash, tarqatish yoki namoyish etish) va 244 prim 3-moddasi (Diniy mazmundagi materiallarni qonunga xilof ravishda tayyorlash, saqlash, olib kirish yoki tarqatish) bilan jinoyat ishi qo‘zg‘atilgandi.

Birinchi ayblov naqadar asosli ekanligini dunyodagi eng adolatli o’zbek sudlovi hal qiladi. Lekin 244 prim 3-moddasi asosida yotgan g’oya Inson huquqlari deklaratsiyasi va Konstitutsiyaga butkul zid. Buni 2021 yilda, “Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to’g’risida”gi qonun qabul qilinganda ko’p bor aytganman va yana qataraman.

Diniy mazmundagi materiallarni tayyorlash yoki tarqatish uchun avval Din ishlari bo’yicha qo’mitaning ruxsatini olish talabi tsenzuradan boshqa narsa emas. Shuningdek, bu qonun “odamiga qarab” ishlatiladigan qonunlardan. Har kimga emas, jazolanishi kerak bo’lgan faollar, dindorlar va hkzlarga qarshi ishlatiladi. Qaysidir abraha o’z primitiv qarashlarini din deb sotib soatlab vaysashi mumkin va unga hech narsa bo'lmaydi. Kimdir dushanba-payshanba ro’za tutish sunnat ekanligini eslatgani (aslida, dindor faol bo’lgani) uchun jarimaga tortiladi.

Xullas, hech kim dindan davlatning (amaldorning) ruxsatisiz gapirgani uchun qamalishi kerak emas. Hozirgi “diniy siyosat” sekulyarizm tushunchasini diskreditatsya qilmoqda, sekulyarizm “jangovor ateizm”dan boshqa narsa emas degan (yanglish) tushunchani shakllantirmoqda. Shu yo’sinda voqealar rivoji davom etaversa, buning ohiri hamma uchun fojiali bo’ladi.

Ozodlikda Prezident administratsiyasidagi ichki, jumladan, diniy siyosat kuratorlari haqida yaxshi material chiqibdi. Tavsuyu.

O'z fikrimni aytsam, ichki siyosat ham, diniy siyosat ham jamiyatda juda katta norozilik uyg'otyapti. Qayta ko'rib chiqish vaqti keldi.

Исроил ва Эрон уруши

Мақсаднинг ноаниқлиги

Исроил ва Эрон ўртасидаги урушни тушуниш учун биринчи навбатда Исроилнинг ҳужум мантиғини таҳлил қилиш зарур. Исроил расмийлари операция камида икки ҳафта давом этишини эълон қилдилар, аммо якуний стратегик мақсад ҳанузгача ноаниқ бўлиб қолмоқда.

Эроннинг ядро дастурини тўлиқ йўқ қилиш амалда мумкин эмас. Бу ҳақиқатни Исроилнинг хавфсизлик кенгаши ҳам расман тан олган. Кўпида Эроннинг ядро ишланмалари бир неча ойга орқага сурилиши мумкин, лекин бу ҳам жуда қийин кўринмоқда.

Сабаби шундаки, Эронда бу соҳа йиллардан бери мунтазам ривожланиб келган. Ўлдирилган олимлар ва бошлиқлар ўрни доимо тез тўлдирилади. Ундан ташқари, энг муҳим тузилмалар тоғлар остида мустаҳкам жойлашган.

Ҳарбий амалиёт албатта кенгроқ стратегиянинг бир қисми бўлишини фараз қилиш мумкин. Аммо бу стратегия муҳим дипломатик компонентга ўрин қолдириши керак эди. Эронни ядро қуролидан тўхтатиш учун АҚШ билан ишончли битм зарур. Бундай келишувда Теҳрон уран бойитишни жиддий чеклаб, халқаро инспекторларга кенг рухсат бериши керак бўлади.

Энди асосий савол туғилади: Исроилнинг бу ҳужуми қандай қилиб ўша мақсадга хизмат қилади? Бу муҳим саволга на Исроил расмийлари, на мустақил экспертлар аниқ жавоб бера олмаяпти.

Дипломатиядан тўлиқ воз кечиб, фақат ҳарбий босимни кучайтириш АҚШнинг тўғридан-тўғри урушда иштирокини талаб қилади. Лекин АҚШнинг позицияси жуда ноаниқ: баъзи расмийлар ҳужумдан умуман бехабарлигини айтса, бошқалари Исроил билан аввалдан мувофиқлаштирув борлигини таъкидламоқда. Агар АҚШ ёрдамисиз Исроил тўлиқ ёлғиз қолиб кетса, урушни олиб бориш борган сари қийинлашиб кетади.

Эроннинг мустаҳкамлиги

Эрон кучли авторитар режимга эга бўлиб, йиллардан бери қаттиқ санкцияларга кўникиб келган. Ҳатто оғир иқтисодий инқирозларга қарамай ҳам ўз мавжудлигини мустаҳкам сақлаб келмоқда.

Исроил Эрон режимини тўғридан-тўғри ағдаришни расман рад этса ҳам, эронликларни кўтаришга очиқ чақирмоқда. Бош вазирнинг норозиликка ундаши ички инқилобга умид қилишни англатади. Аммо ракеталар тушаётган бундай вақтда эрон жамиятидан бундай реакция кутиш содда хаёлпарастликдир.

Ҳозирги ҳолат ва келажак

Ҳозирда икки томон бир-бирига оғир зарбалар бермоқда, лекин бу зарбалар ҳеч бирининг ҳарбий салоҳиятини тўлиқ йўқ қила олмайди. Аммо иқтисодий оқибатлар барча томонлар учун жуда оғир бўлади.

Қисқа муддатда эскалациянинг кейинги босқичи қайси томондан қандай қадам қўйишига боғлиқ. Исроил Эроннинг нефт инфратузилмасига ҳужум қилиш билан огоҳлантирди. Бу эса низони янги ва янада хавфли босқичга олиб чиқиши мумкин. Жавобан Эрон Ҳормуз бўғозини ёпиб, жаҳон иқтисодига жиддий зарба бериши эҳтимоли бор.

АҚШнинг роли доимо ҳал қилувчидек кўриниб келган. У ё Исроил билан биргаликда урушга тўлиқ қўшилиши, ё уни сулҳга мажбурлаб, ядро келишувини тиклашга уриниши мумкин. Урушга бевосита аралашса Трампнинг ҳеч қаерда урушларда иштирок этмаслик ваъдаси барбод бўлиб, АҚШда жиддий сиёсийсий инқирозга сабаб бўлиши тайин. Ҳозиринг ўзида MAGA (“Американи яна буюк қиламиз" трампчи ижтимоий-сиёсий мафкура) тарафдорларининг Трампдан кескин норозилиги ўсиб бормоқда.

Низо ҳали тўлақонли урушга айланмаган, лекин биргина қалтис ҳаракат ёки тасодиф вазиятни кескин ёмонлаштириб, бутун минтақа давлатларини уруш домига тортиб олиши мумкин. Исроилнинг Эронга қарши ҳужуми расман ядро қуролини тўхтатиш мақсади билан амалга оширилаётгани айтилса ҳам, чуқур таҳлиллар бу амалиётнинг аслида мақсадга зид келаётганини кўрсатмоқда.

Айрим таҳлилларга кўра, Исроил ҳукумати асосан ички сиёсатда мавқеини мустаҳкамлаш ва исроиллик норози кучларни уруш орқали бирлаштириш учун ҳарбий амалиётларга таянмоқда. Бу стратегия қисқа муддатда самарали бўлиши мумкин, лекин узоқ муддатда элита ва бутун давлатига учун жиддий хавф туғдиради.

Шу билан бирга, Исроилнинг Ғазода ғайриинсоний хатти-ҳаракатлари ва Ғарб соҳилидаги туб аҳолининг эркинликлари ва уй-жойларидан маҳрум қилиши халқаро кузатув остида давом этмоқда.

Узр, таржимасиз қўйяпман…

https://x.com/majorityfm/status/1935139937319375349?s=46

"Нафақат сиёсий курашда, балки кундалик ҳаётда ҳам намоён бўладиган ўзига ва ғояга содиқлик, жамланган куч, компромиссларни қабул қилмаслик, тотал тиришқоқликка асосланган "услуб" устунлик қилиши керак. Шундай ҳолатга эришиш керакки, биз тасвирлаётган инсон тури дарҳол кўзга ташлансин, уни бошқаси билан адаштириб бўлмасин, бир қарашда айтиш мумкин бўлсин:

- Ҳа, бу бизнинг одам."

Юлиус Эвола

Ўйлайманки, Исроил-Эрон 12 кунлик уруши бу катта чемпионат олдидан ўтказиладиган "ўртоқлик тўқнашуви" эди. Ҳиндостон-Покистон можароси ҳам шунинг қаторида. Ўртоқлик ўйинлари одатда ким нимага қодирлиги, ўйинларда қандай янги услублар, тактикалардаги трендлар, янги ўйинчи ва тренерлар бир синовдан ўтказилиб, бошқа бари иштирокчилар учун "пилот" проектидек маълумот базаси бўлиб ҳизмат қилади.

Олдинда катта урушлар кутилган ва кутилмаган жойларда яқин йиллар ичида (2-5 йил, тақрибан, аммо тўсатдан эртага ҳам бошланиши мумкин) кузатилса керак. Ўша уруш иштирокчилар ҳам ўзлари хали аниқ билишмайди, шунчаки тайёргарликни кўра бошлашади.

Эски тартибот тугаётганда Фукидид омилига катта эшик очилади. “Фукидид тузоғи” деган "қонуниятга" кўра, уни энг умумий шаклда оладиган бўлсак, давлатлар урушни истагани учун эмас, балки урушмай олмаслик ҳолатига тушиб қолишдан келтириб чиқаришади. Бунда Трамп ва бошқаларнинг "тинчликсеварлиги" айнан шу вазиятга эшик очиб беряпти.

Энг ёмони, унда нафақат "ўртоқлик учрашувида" синалган жанговар технологиялар ва информацион уруш услублари кенг қўлланилади, балки Ғазода жазосиз қолаётган геноцид тажрибаси бошқа жойларда ишга солиниши мумкин. Аввалги ишлаб турган, либерал фалсафага асосланган жаҳон тартиботи ўз кучини йўқотганини ақллар тушунмаса ҳам, Ҳоббс айтган бўри инстинкти аллақачон ҳис қиляпти. НАТО саммити бевосита иштирокчилари жилмайиб ўтириши ва уни кузатаётган давлатлар (демак, билвосита иштирокчилари) сукути бизни алдамаслиги керак. Охирги вақтлардаги кузатилган воқеалар шуни кўрсатди:

Левифан ўлди. Уруш бўрилари уйғонмоқда.

Urushlar haqida mulohaza.
Jamshid Muslimov

Urushlar haqida mulohaza - Ютубда
https://youtu.be/8Hq_JrcGpOw