حافظ‌خوانی استاد والامقام فتح‌الله مجتبائی

ویدئویی از حافظ‌خوانی یلدای امسال، در محضر محمدرضا شجریان که هنوز رنجور است.

@KhabGard

دربارهٔ «ضمیرِ منیرِ دوست» (در بیتِ حافظ)

به این بیت حافظ بنگرید:
جامِ جهان‌نما است ضمیرِ مُنیرِ دوست
اظهارِ احتیاج خود آن‌جا چه حاجت است؟!

حافظ در این معنی ابیاتِ فراوانی دارد، ازجمله:
راست چون سوسن و گل ازاثرِ صحبتِ پاک
بر زبان بود مرا آن‌چه تو را در دل بود

عرضِ حاجت در حریمِ حضرتت محتاج نیست
رازِ کس مخفی نماند با فروغِ رای تو


تاآن‌جا که جستجوکرده‌ام پژوهشگران در توضیحِ «ضمیر» در این بیت به مباحثی هم‌چون «اشرافِ بر ضمایر»، «ذهن‌خوانی»، «پیش‌گویی» و ... پرداخته‌اند. و در این‌باره از کرامات و فراستِ کسانی هم‌چون شیخ ابوسعید و شیخ جام ‌نمونه‌ها می‌توان‌‌آورد.

ربطِ «ضمیر» (در این معنی) با «جامِ جهان‌نما» که در شاهنامه کیخسرو با آن از رویدادهای دیگر جاها آگاهی‌می‌داد نیز روشن است. حافظ ضمیرِ صافی و آیینه‌وار دوست را با جامِ کیخسرو سنجیده است. اگر دلالتِ بیت را حکمی و عرفانی بگیریم، مفهومِ مصراع دوم با گسترهٔ علمِ خداوند سازگاری کامل دارد.

اما «ضمیر» از مصطلحاتِ دانشِ «نجومِ احکامی» یا «تنجیم» نیز بوده‌است. ازآن‌جاکه حافظ اغلب «جامِ جم» را در معنایی نزدیک به اسطرلاب (که در شکل و ابعاد بی‌شباهتی به جامِ شراب نیست) و در اشاره به «دلِ» عارفِ روشن‌ضمیر به‌کارمی‌برد، گویا به این وجهِ آن نیز نظری‌داشته:

«و آن نیّتِ مسائل است که بر زبان نیارند و منجّم از روی قواعد و به‌دلایلِ خاصّ نجوم آن را استخراخ‌کند [...] ابوریحان گوید: «خبیّ آن بوَد که پنهان کرده‌آید اندر مشت و ضمیر آن است که چیزی اندیشد و پیدانکند ...
شبی که آسمان طالعی داشت چست
کزان طالع آید ضمیری درست (نظامی)»
(فرهنگِ اصطلاحاتِ نجومی، دکتر ابوالفضل مصفّی، موسسهٔ تحقیقات و مطالعاتِ فرهنگی، چ سوم، ۱۳۸۱، ص ۴۸۱).

محمد بنِ ایوبِ طبری در کتابِ معرفة‌الاسطرلاب (معروف به «شش فصل») می‌نویسد «اسطرلاب» را به پهلَوی «جامِ جهان‌نمای» می‌گویند (به‌تصحیحِ استاد محمدامینِ ریاحی، انتشاراتِ علمی و فرهنگی، ۱۳۷۱، ص ۱۷۹).
و عنصرالمعالی در بابِ سی‌و‌چهارمِ قابوس‌نامه که «در علمِ نجوم» عنوان‌دارد، می‌نویسد:
«و در مسأله‌ای که پرسند ضمیری هرچه گویی توان‌گفت، چنان‌که بیش‌تر حکمِ تو راست‌آید ...» (به‌اهتمامِ استاد غلامحسینِ یوسفی، انتشاراتِ علمی و فرهنگی، ص ۱۸۷). و استاد یوسفی در اشاره‌به «حکمِ ضمیری» به مطالبی از التّفهیم و چهارمقاله ارجاع‌داده‌اند و داستان مشهورِ پیشگوییِ ابوریحان و چگونگیِ نجاتش را از دسیسه‌ای که سلطان محمود برایش چیده‌بود، نقل‌کرده‌اند (ص ۴۱۹).

چنان‌که آمد در این کاربرد، «ضمیر» با غیب‌دانی و پیش‌گویی در نجومِ احکامی نیز مرتبط‌است. و حافظ خود در غزلی دیگر سروده:

اسیرِ عشق‌شدن چارهٔ خلاصِ من است
ضمیرِ عاقبت‌اندیشِ پیش‌بینان بین

نکتهٔ آخر آن‌که «ضمیری» (اصفهانی) لقبِ یکی از شاعران معروفِ عهدِ صفوی بوده و ‌دلیلِ ملقب‌شدنش به ضمیری مهارت در همین مسألهٔ نجومی بوده‌است. در تاریخِ عالم‌آرای عباسی ذیلِ مدخلِ «ذکرِ شعرا و اربابِ نظم» دربارهٔ ضمیری آمده:

«زبده و خلاصهٔ سخنورانِ زمانه و یگانهٔ دوران بود. علمِ رمل را خوب می‌دانست؛ ازآن‌جهت ضمیری تخلص کرده‌بود. ساحتِ ضمیرش منبعِ معانی و پیرایهٔ فکرش فصاحتِ سحبانی ...» (اسکندربیگِ ترکمان، به‌کوشش استاد ایرجِ افشار، انتشاراتِ امیرکبیر، چ سوم، ۱۳۸۲، اول و نیمی از ج دوم، ص ۱۷۸).
سام‌میرزا نیز در تخفهٔ سامی دربارهٔ این شاعر آورده:
«بسی فضیلت دارد، ازجمله در نجوم و رمل از بی‌نظیران است» (به‌تصحیحِ وحیدِ دستگردی، ضمیمهٔ سالِ شانزدهمِ مجلهٔ ارمغان، ۱۳۱۴، ص ۱۲۴).

@azgozashtevaaknoon

یکی از آثار زیبا وقدیمیه استاد فرشچیان

دُوش دیدَم که مَلائک دَرِ مِیخانِه زَدَند
گِل آدم بِسِرِشتَند و به پِیمانه زَدَند

#حافظ


1327
24*17 cm
اشاره دارد به ماجرای ساخته شدن پیکر انسان


🎨اثراستاد #محمود_فرشچیان🎨

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

گل نسترن، ۲بار در دیوان حافظ استفاده شده‌است که در هر دو مورد، منظور گیاه نسترن است:

۱- چو در گلزارِ اقبالش خرامانم بحمد لله
نه میلِ لاله و نسرین نه برگِ نسترن دارم ۳۲۷

۲- ازین سموم که بر طرفِ بوستان بگذشت
عجب که بوی گلی هست و رنگِ نسترنی ۴۷۷

#نسترن
#گیاهان

@OnlineHafez | حافظ و من 🌱

.

🎙صفات شاعرانه در آثار خواجه حافظ و تاثیرش بر زبان فارسی
این سخنرانی در کنگره جهانی بزرگداشت حافظ شیرازی به ریاست شادروان دکتر سید حعفر شهیدی در آبانماه سال 1367 انجام شده که حاوی پیشنهادات عالمانه ای به فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی است و صراحتاً با نامگذاری هایی مشابه "رایانه" مخالفت می ورزد. صفت سازی و لغت سازی حافظ بحث حیرت انگیزی است که دکتر فرشیدورد مبتکر این شیوه خواهد بود.

🔸 انتشار برای نخستین بار در وب | از مجموعه پژوهشی چراغداران فکر و فرهنگ و دایرةالمعارف بزرگ صوتی ایران
🐦‍⬛️باز نشر حتماً با لینک هر دو کانال

♻️ گسترش دهیم
🔹 چراغداران: @chraghdaran
🔸گروه چراغداران: www.tg-me.com/cheraghdaran
🔺سخن و سخنوران: @SokhanoSokhanvaran

نمایی از دوره حافظ‌پژوهی در معاونت صدا سازمان صدا و سیما.
این دوره برای گویندگان و نویسندگان و ویرایستاران معاونت صدا بانجامید.
@tamashagaheraz

جام جم
در جستن جام جم جهان پیمودم
روزی ننشستم و شبی نغنودم
ز استاد چو وصف جام جم پرسیدم
آن جام جهان نمای جم، من بودم
 بابا افضل کاشانی
(کیخسرو از طریق جام جم محل گم شدن بیژن در چاه را می‌بیند، منیژه به بیژن کمک می‌کند و رستم او را نجات می‌دهد.)

سیمرغ، رمز جبرئیل و عقل کل

«پرسیدم شیخ را این پرّ جبرئیل آخر چه صورت دارد؟ گفت ای غافل ندانی که این همه رموز است که اگر بر ظاهر بدانند این همه طامات بی حاصل باشد.»
رساله آواز پر جبرئیل سهروردی
طامات=معارف اشراقی (که به نظر اهل ظاهر پراکنده‌گویی به نظر می‌رسد.)

دکتر شکوهی دبیر دومین جایزه فردوسی در ماه شهریور سال 1404 خوری در سازمان صدا و سیما بودند.‏
برخی از گویندگان و نویسندگان و گزارندگان این سازمان برنده شدند.
به برندگان شادباش بگوییم.
این آیین در روز زبان و ادب فارسی بانجامِست.
@tamashagaheraz