🔍 آیا علم و دین در تقابل‌اند یا گفت‌وگویی ممکن میان آن‌ها وجود دارد؟
در دو بخش از میزگرد یازدهم پرونده "فلسفه تحلیلی در زندگی روزمره"، با نگاهی تحلیلی به یکی از مهم‌ترین مباحث فلسفی معاصر پرداختیم.
برای آنان که به فلسفه علم، معنا، زبان دین و مرزهای دانش بشری می‌اندیشند.

🎥 لینک ویدئوی در کانال یوتیوب

علم و دین؛ بخش اول

#فلسفه_تحلیلی #علم_و_دین #فلسفه_علم #محمدرضا_واعظ #رویش_دیگر #فایل_صوتی #میزگرد_فلسفی #تفکر_انتقادی #معنا #زبان_دین #زندگی_تحلیلی

🔹 لطفا جزئیات این گردهمایی را از طریق لینک زیر دنبال کنید:

https://B2n.ir/gf4053

مارتین هایدگر در شاهکار خود، هستی و زمان (1927)، مفهوم "پرتاب‌شدگی" (Geworfenheit) را مطرح می‌کند. این مفهوم بیانگر آن است که ما بدون اراده یا انتخاب خودمان، در زمان، مکان و شرایطی خاص به درون هستی پرتاب شده‌ایم. این پرتاب‌شدگی، به تعبیر هایدگر، بنیاد تجربه بشری است و زمینه‌ای را فراهم می‌آورد که فهم ما از جهان و خود در آن شکل می‌گیرد.
حال اگر این مفهوم را به تجربه زیسته در ایران تعمیم دهیم، تولد در این سرزمین به معنای پرتاب‌شدن به میان مجموعه‌ای پیچیده از تضادهای عمیق و چندوجهی است. از یک سو، آرزوی پیشرفت و آزادی‌های فردی و اجتماعی در میان نسل‌های مختلف به چشم می‌خورد؛ آرزوهایی که با ساختارهای اجتماعی و سیاسی سخت‌گیرانه و بعضاً محدودکننده در تقابل‌اند. از سوی دیگر، غنای فرهنگی، ادبی و هنری ایران که ریشه در تاریخ و تمدنی کهن دارد، در کنار نارضایتی‌های گسترده اجتماعی و سیاسی قرار می‌گیرد که خود را در چالش‌های روزمرۀ زندگی مردم نمایان می‌سازد.

https://www.tg-me.com/tanhaatarazyekbarg/1240
اما شاید مهم‌ترین جنبه این پرتاب‌شدگی در ایران، رویارویی با آینده‌ای نامعلوم و آمیخته با عدم اطمینان باشد. این شرایط بر شکل‌گیری دیدگاه‌ها، تصمیمات و حتی آرزوهای فردی تأثیر عمیقی می‌گذارد و تجربه‌ای منحصر به فرد از هستی را برای "وجود" (Dasein؛ دازاین) ایرانی رقم می‌زند. در حقیقت، این پرتاب‌شدگی، وضعیت اگزیستانسیال ما ایرانیان را یگانه می‌کند. ما نه فقط با پرسش‌های فلسفی بشر درباره مرگ، آزادی، تنهایی و معنا دست به گریبانیم، بلکه این پرسش‌ها را در بستر کشوری زیست می‌کنیم که آزادی‌های فردی در آن پیوسته در تلاطم است. اینجاست که اضطراب اگزیستانسیال، آن‌گونه که هایدگر و کی‌یرکگور توصیف کرده‌اند، برای ما صورتی مضاعف پیدا می‌کند. (Heidegger, 1927/1962; Kierkegaard, 1844/1980)
اضطراب و مسئولیت: محکوم به آزادی
سارتر در هستی و نیستی می‌نویسد: «انسان محکوم به آزادی است» (Sartre, 1943/2003, p. 485) این گزاره که در نگاه اول متناقض‌نما می ‌نماید، در واقع ناظر به این نکته است که ما هرگز نمی‌توانیم از بار انتخاب و مسئولیت بگریزیم؛ حتی وقتی انتخاب نمی‌کنیم، انتخاب کرده‌ایم که انتخاب نکنیم!
در این ارتباط، برای یک ایرانی، این محکومیت به آزادی، چهره‌ای دردناک پیدا می‌کند:
آیا در ایران بمانم یا مهاجرت کنم؟
آیا به هنجارهای رسمی گردن بگذارم یا مقاومت کنم؟
آیا سکوت کنم یا بهای سخن‌گفتنم را بپردازم؟
حتی وقتی تصمیم می‌گیرد در صف بایستد، خاموش بماند، یا از سیاست فاصله بگیرد، باز یک انتخاب اگزیستانسیال کرده است. این مسئولیتِ سنگینِ انتخاب، همان اضطرابی است که کی‌یرکگور آن را «اضطراب آزادی» می‌نامد. (Kierkegaard, 1844/1980)
ابسورد بودن زیست ایرانی
آلبر کامو در اسطوره سیزیِف می‌گوید: «تنها مسئله جدی فلسفه، مسئله خودکشی است.» او با این سخن نمی‌خواهد دعوت به نیستی کند، بلکه می‌خواهد نشان دهد که زیستن در جهانی که فاقد معنای پیشینی است، مسأله‌ای بنیادین و دشوار است (Camus, 1942/1991).
برای یک ایرانی، این ابسورد بودن زندگی، بیش از آنکه دغدغه‌ای انتزاعی باشد، تجربه‌ای هرروزه است: مردمی که زیر بار تحریم‌ها و بحران‌های اقتصادی به سختی نفس می‌کشند. طبیعتی که در شعرهای‌مان می‌ستاییم، در واقعیت با سدسازی‌ها، گردوغبار و نالایقی مدیریتی، رو به نابودی است. و جوانی که به جای ساختن رویاهای ساده‌اش، در اندیشه ویزا، مهاجرت و پاسپورت دوم است.

https://www.tg-me.com/tanhaatarazyekbarg/1240
غُربت: عریان شدن اگزیستانس
برای بسیاری از ما، این درد با مهاجرت گره خورده است. در غربت، دیگر ساختارهای آشنا، زبان مادری و شبکه‌های خویشاوندی پشتیبان ما نیستند. سارتر می‌گوید «وجود مقدم بر ماهیت است»؛ یعنی ما ابتدا به جهان پرتاب می‌شویم، و سپس خود باید تعیین کنیم که چه باشیم (Sartre, 1946/2007).
در مهاجرت، این حقیقت به شکلی برهنه‌تر و آشکارتر نمایان می‌شود. آنجا که هیچ معنایی «از پیش» حاضر نیست، ما و هموطنان‌مان باید دوباره هویت خود را بسازیم و در دل این ابسورد، پاسخی به پوچی بدهیم.
همدلی: ما با هم می‌لرزیم
در تمام این درد، یک حس عمیقِ زیست مشترک ما را به هم پیوند می‌دهد. هر جا که باشیم، چه در کوچه‌پس‌کوچه‌های تهران، چه در خیابان‌های شهر بُن یا تورنتو، وقتی خبر زلزله، جنگ، یا سقوط ارزش پول ملی می‌رسد، لرزشی مشترک تپش قلبمان را برایمان آشکار می‌کند. این درد جمعی، گرچه سنگین است، اما یادآور یک پیوند اگزیستانسیال نیز هست: ما در یک سرنوشت تاریخی، فرهنگی و انسانی شریکیم.
مسئولیت و اصالت در دل این درد
در نهایت، اگزیستانسیالیسم حتی در این موقعیت پر از درد، ما را به اصالت (Authenticity) فرا می ‌خواند:
یعنی پذیرفتن مسئولیت انتخاب‌ها، نگاه کردن به اضطراب‌هایمان، و ساختن معنایی که با وجدان و آگاهی ما سازگار باشد، حتی اگر این معنا در کوچک‌ترین تصمیم‌های روزمره‌مان شکل بگیرد (Heidegger, 1927/1962).
شاید به همین دلیل، درد ایرانی بودن، در نهایت به پروژه‌ای اگزیستانسیالیستی تبدیل می‌شود: پروژه‌ای که در آن هر امید، هر پایداری و هر همراهی با دردهای همدیگر، مقاومتی است در برابر بی‌معنایی و احساس پوچی.
شاید در چنین شرایطی، همان‌طور که سارتر در مقاله‌ای با عنوان Les Temps Modernes می‌گوید، امکان انتخاب آزادانه و عدم انفعال، بیش از هر زمانی به ما تحمیل می‌شود. آنجا که او بعد از رهایی فرانسه از اشغال توسط نازی‌ها می‌نویسد: فرانسوی‌ها هیچ‌گاه چنان آزاد نبوده‌اند، به اندازه‌ای که در جریان اشغال سرزمینشان توسط نازی‌ها، حکومت استبدادی ویشی و جنبش مقاومت آزاد بودند. چرا که مردم فرانسه آزاد بودند تا میانِ گزینه‌هایی همچون پیوستن به جنبش مقاومت، مدارا و سکوت و یا همکاری با اشغالگران انتخاب کنند. در حقیقت، امکانِ انتخاب آزادانه در میان گزینه‌های بیان شده، به معنای دقیق واژه، خود را به آن‌ها تحمیل می‌کرد. «هیچ‌کس نمی‌توانست در این مورد تصمیم نگیرد، و هر روز این انتخاب که باید آزادانه شکل می‌گرفت، پیش روی فرانسوی‌ها قرار داشت. در نتیجه، آن‌ها مدام از آزادی خود با خبر بودند و آن را می‌آزمودند»

✔️ در طراحی کاور و ویرایش زبانی این متن از ChatGPT کمک گرفته شده است‌.

🔹 لطفا جزئیات این گردهمایی را از طریق لینک زیر دنبال کنید:

https://B2n.ir/gf4053

🧠 در این گفت‌وگوی تحلیلی، به نسبت پیچیده و شگفت‌انگیز فلسفه تحلیلی و ریاضیات پرداختیم:
🔹 آیا ریاضیات صرفاً زبان توصیف جهان است؟
🔹 نقش منطق، معنا و ساختار در فهم ریاضیات چیست؟
🔹 فلسفه تحلیلی چه نگاهی به گزاره‌های ریاضی دارد؟

🔸 با حضور:
▪️ دکتر آرزو اسلامی
▪️ دکتر حسین بیات
🎙 به میزبانی: دکتر محمدرضا واعظ
ویدئو بخش اول
یوتیوب

https://www.tg-me.com/tanhaatarazyekbarg/1246

ویدئو لایو بخش دوم
یوتیوب

کارگاه تخصصی «هوش مصنوعی و مفاهیم اخلاقی»

این کارگاه حضوری یک فرصت کم‌نظیر برای آشنایی عمیق با مفاهیم نوین اخلاقی و فلسفی مرتبط با دنیای فناوری و بازی‌های دیجیتال است.
👤 مدرس کارگاه:
دکتر محمدرضا واعظ
🔸 دکتری فلسفه علم
🔸 پژوهشگر دانشگاه بن آلمان
🔸 مدرس کارگاه‌های بین‌المللی فلسفه برای کودکان و نوجوانان

💡 این کارگاه برای چه کسانی طراحی شده؟
🔹 مربیان و تسهیلگران فلسفه برای کودکان
🔹 مشاوران مدارس و روانشناسان تربیتی
🔹 والدین دغدغه‌مند در حوزه تربیت دیجیتال
🔹 فعالان و پژوهشگران حوزه اخلاق فناوری

✨ ویژگی متمایز این کارگاه:
این برنامه، نسخه بازآفرینی‌شده از کارگاه بین‌المللی SOPHIA 2025 است و با تمرکز بر نیازها و مسائل بومی خانواده‌ها و مدارس ایران طراحی شده.

📆 زمان برگزاری:
۳۰ مرداد ۱۴۰۴

📍 محل:
اصفهان، بنیاد ملی نخبگان

🌱 اگر به دنبال پاسخی برای این سوال هستید که «چگونه می‌توان کودکان را در برابر چالش‌های اخلاقی و مخاطرات دنیای دیجیتال توانمند کرد؟» این کارگاه برای شماست.

📲 برای اطلاعات بیشتر و ثبت‌نام:
www.rooyeshedigar.ir
شماره تماس و واتس‌اپ: ۰۹۱۹۵۹۹۵۴۲

https://www.tg-me.com/tanhaatarazyekbarg/1248
🔸 در جهانی که کودکان بیش‌ازپیش با فناوری‌های هوشمند و بازی‌های دیجیتال آنلاین درگیرند، چگونه می‌توان آن‌ها را به پرسش‌گری اخلاقی درباره حریم خصوصی برانگیخت؟ این ورکشاپ، بازآفرینی نسخه‌ای است که نخستین‌بار در گردهمایی بین‌المللی SOPHIA 2025 با موضوع «خشم در برابر ماشین» و با حضور تسهیلگران و متخصصانی از کشورهای مختلف اروپا در جزیره مالت برگزار شد.

در این کارگاه، با بهره‌گیری از یک داستان الهام‌گرفته از بازی محبوب ماینکرفت («پایگاه مخفی لیام»)، کودکان ۸ تا ۱۲ ساله به دل موقعیت‌هایی واقعی و قابل لمس وارد می‌شوند که آن‌ها را به تفکر درباره مفاهیمی چون حریم خصوصی داده‌ها و مسئولیت در فضای دیجیتال فرامی‌خواند.

در قالب حلقه کندوکاو فلسفی(جامعه پژوهش فلسفی) (Community of Philosophical Inquiry)، شرکت‌کنندگان با هدایت تسهیل‌گر به استخراج مفاهیم کلیدی و شکل‌دهی پرسش‌های باز می‌پردازند؛ پرسش‌هایی از این دست که:
«آیا همیشه باید پیش از اشتراک‌گذاری اطلاعات، اجازه گرفت؟»
«چه کسی مسئول حفظ حریم خصوصی ماست؟»
و «آیا راحت‌طلبی در فضای آنلاین می‌تواند به زیان آزادی ما باشد؟»

بخش پایانی این ورکشاپ به فعالیتی عملی و مشارکتی اختصاص دارد: اجرای سناریویی تعاملی با عنوان «اشتراک‌گذاری امن»، که طی آن کودکان با شبیه‌سازی موقعیت‌های واقعی، خطرات رایج را شناسایی کرده و در قالب گروهی، «چک‌لیست اشتراک امن» خود را تدوین می‌کنند.

این کارگاه، مدلی عملی برای گفت‌وگو با کودکان درباره دغدغه‌های اخلاقی روز ارائه می‌دهد و نمونه‌ای الهام‌بخش از چگونگی پیوند فلسفه، آموزش، و زیست دیجیتال است.

اولین نشست از پرونده «نقد نظام آموزشی موجود و راهکارهای پیش‌رو»:

🔺نشست و هم‌اندیشی:
تعلیم و تربیت بر لبه‌ی تغییر: بازاندیشی مدرسه، جامعه و آینده کودک

در این نشست، سه متفکر حوزه علوم انسانی، با رویکردی میان‌رشته‌ای، به بررسی این بحران و امکان‌های فراروی آن می‌پردازند:

• دکتر حسن محدثی، با نگاه جامعه‌شناسی انتقادی، نشان می‌دهد که چگونه ساختار آموزشی کنونی می‌تواند بازتولیدکننده‌ی نابرابری‌ها و ارزش‌های مسلط جامعه باشد.
• دکتر هادی صمدی، آینده‌پژوه تکاملی، روندهای جهانی و تحولات ذهن انسان معاصر را در پرتو فناوری و تغییرات فرهنگی ترسیم می‌کند.
و
• دکتر محمدرضا واعظ شهرستانی، با شناختی عمیق از رویکردهای نوین تعلیم و تربیت و تجربه‌ی عملی در فلسفه برای کودکان، چشم‌اندازهایی تازه برای تحول آموزشی ارائه می‌کند.

این نشست صرفاً یک برنامه‌ی آموزشی نیست؛ پرسشی است از چیستی انسان، کارکرد نهادها و آینده‌ی زیست اجتماعی ما.
ما بر این باوریم که مدرسه، فراتر از محل انتقال دانش، می‌تواند کانونی زنده برای تفکر، تجربه‌ی زیستن و آمادگی برای مواجهه با جهان پیچیده‌ی امروز باشد.

موسسه رویش دیگر و مجموعه آموزشی پویش
⁩⁩

وقتی فلسفه و روان‌درمانی در یک نقطه به هم می‌رسند…
در این گفت‌وگو، دکتر محمود مقدسی و دکتر محمدرضا واعظ، از زاویهٔ فلسفهٔ اخلاق تحلیلی، به پرسش‌هایی پرداختند که مرز میان نظریه و تجربهٔ زیسته را لمس می‌کند:
آیا مفاهیم اخلاقی می‌توانند در فرآیند روان‌درمانی نقش عملی داشته باشند؟
چگونه استدلال‌های دقیق فلسفی می‌توانند بهبود روانی و تصمیم‌های روزمره را همراهی کنند؟

🎥 حالا این گفت‌وگوی ارزشمند را می‌توانید دوباره در کانال یوتیوب ببینید و به تأملاتش برگردید.

لینک بخش اول