توهم تمرکز: آیا مولتی‌میلیاردرها شادتر از افراد معمولی هستند؟

The focusing illusion

✍️ محمدرضا سلیمی

زمانی که بیش‌ازحد به یک بُعد از زندگی یا موضوع توجه می‌کنیم، گرفتار «توهم تمرکز» شده‌ایم. توهم تمرکز نوعی خطای شناختی است که در آن افراد نمی‌توانند به تمام جوانب زندگی یا موضوع بیندیشند، چون به آنها دسترسی ندارند. درواقع، در این خطای شناختی فرد بیش‌ازحد روی یک جنبه از زندگی خودش یا زندگی دیگران تمرکز می‌کند.

در توهم تمرکز فرد با نگاه ذره‌بینی به زندگی دیگران می‌نگرند و نمی‌تواند کل زندگی‌شان را ارزیابی کند. برای مثال، وقتی پای پول به میان می‌آید، ما تصور می‌کنیم افراد ثروتمند شادتر از افراد معمولی هستند. این تصور خطاست؛ خطایی که دانیل کانمن آن را «توهم تمرکز» می‌نامد. کانمن می‌گوید: «لحظه‌ای که به موضوعی فکر می‌کنید، هیچ‌چیز در آن لحظه مهم‌تر از آن موضوع نیست.» هرچه دقیق‌تر روی آن موضوع تمرکز کنید، تاثیر آن پررنگ‌تر به نظر می‌رسد.

وقتی زندگی‌مان را با زندگی دیگران مقایسه می‌کنیم، ذهن ما فقط یک جنبه‌ از زندگی‌مان را مقایسه می‌کند و از مقایسه‌ی تمام جوانب عاجز است. بیشتر درد‌ها و رنج‌های ما از این خطا نشئت می‌گیرند. زمانی که به جنبه‌های مثبت زندگی‌ بیش‌ازحد توجه می‌کنیم، حالمان خوب است. اما زمانی که به جنبه‌های منفی زندگی‌ بیش‌ازحد توجه می‌کنیم، حالمان خراب است.

بنابراین، خلق‌وخوی ما به «تمرکزمان» روی موضوعات وابسته است. توهم تمرکز سبب می‌شود که ما از موضوعات کم‌ارزش و کم‌اهمیت ناراحت شویم.

✅ راه‌های مقابله با توهم تمرکز

۱‌ «کل‌نگر» باشید؛ به تمام جوانب موضوع بیندیشید.

۲. بیش‌ازحد روی موضوعات منفی تمرکز نکنید.

۳. زندگی‌تان را با زندگی دیگران مقایسه نکنید.

📚منابع

۱‌. هنر خوب زندگی کردن، رولف دوبِلی

۲. تفکر، سریع و کند، دانیل کانمن

آموزش تفکر نقادانه

@wikifallacy

سه سوال نقادانه:

۱. آیا متفکران نقاد می‌توانند فیلم را نقد کنند؟

۲. قضاوت نقادانه چه تفاوتی با قضاوت غیرنقادانه دارد؟

۳. متفکران نقاد چه چیزهایی را نقد می‌کنند؟ و چطور نقد می‌کنند؟

https://www.tg-me.com/wikifallacy

سلام دوستان، 👆 درباره‌ی پاسخ این سوال در سه فایل صوتی به تفصیل توضیح خواهیم داد. با سپاس از همراهیتان 🙏

❓چگونه بفهمیم درست فکر می‌کنیم؟

معیارهای فکری (۱)

Intellectual Standards

۱. وضوح یا شفافیت

۲. درستی

۳. دقت

@wikifallacy

♻️ معیارهای فکری (قسمت اول)

intellectual standards (part one)

✍️ محمدرضا سلیمی

اگر در فرایند تحلیلِ تفکرْ معیارهای فکری را برای ارزیابی آن به کار نگیریم، تفکرمان نقادانه نیست. بنابراین، ارزیابی مؤلفه‌های فکری از طریق معیارهای تفکر شرط لازم نقادانه اندیشیدن است. همیشه معیارهای فکری در تفکر نقادانه حضور دارند. معیارهای فکری عبارت‌اند از:

۱. وضوح (شفافیت)؛

۲. درستی؛

۳. دقت؛

۴. عمق؛

۵. وسعت (جامع‌نگری)،

۶. اهمیت؛

۷. مناسبت (ربط‌داری)؛

۸‌. انصاف؛

۹‌. منطق (سازگاری)؛

و

۱۰. کفایت.

۱. وضوح: وضوح یعنی قابل فهم بودن سخن؛ یعنی اینکه معنی و مفهوم سخنانمان برای خودمان و مخاطب قابل درک باشد. زمانی که فکر می‌کنیم، لازم است به طور واضح بیندیشیم تا احتمال سوءبرداشت یا سوءارتباط کمتر شود. اگر فکرمان ناواضح باشد، نمی‌توانیم درستی و ربط‌داری آن را معین کنیم. زمانی تفکرمان ناواضح است که کلی‌گویی کنیم یا مبهم و چندپهلو سخن بگوییم. برای مثال، وقتی می‌گویید «من اضافه وزن دارم»، این ادعا مبهم‌ است. بیش‌تر سخنان ما گلی‌گویی و مبهم‌اند.

زمانی که فکر می‌کنیم؛ باید هدف، پرسش‌ها، اطلاعات، دیدگاه، مفاهیم، مفروضات، استلزامات و نتیجه‌گیری‌هایمان واضح باشند؛ در غیر این صورت، احتمال سوء‌برداشت درموردشان بسیار زیاد است. وقتی به طور واضح حرف می‌زنیم، مخاطب منظورمان را بهتر درک می‌کند.

۲. درستی: درستی یعنی اینکه تفکرمان از خطا و تحریف به دور باشد. زمانی که حرف‌هایمان با واقعیت‌ها همخوانی دارند، داریم درست فکر می‌کنیم. حتی اگر خودمان هم باور داشته باشیم که حرف‌هایمان با واقعیت سازگارند، ممکن است نادرست باشند. بنابراین، درستی تفکر مبتنی بر باورهای شخصی نیست؛ مهم این است که با واقعیت مطابقت داشته باشد.

برای مثال، وقتی شما می‌گویید «من اضافه وزن دارم»، ممکن است این ادعا نادرست باشند. تفکر زمانی درست است که چیزها را همان طور که هستند توصیف کند. سه مانع عمده در مسیر تفکر درستْ تعمیم، تعصب و آرزواندیشی است؛ ما سریع تعمیم می‌دهیم، بر باورهایمان حتی اگر شواهدی علیه‌شان باشد اصرار می‌ورزیم و رؤیاها و آرزوهایمان را به‌جای واقعیت می‌نشانیم. برای راستی‌آزمایی ادعاهایتان با منابع معتبر مشورت کنید، تعمیم ندهید و مراقب باشید در دام آرزواندیشی نیفتید.

ممکن است گزاره‌ای واضح باشد، اما درست نباشد. مثلاً، این گزاره که «جمعیت ایران ۵۰ میلیون نفر است» واضح اما نادرست است.

۳. دقت: زمانی که با جزئیات لازم فکر می‌کنیم، تفکرمان دقیق است. اما زمانی که سریع تعمیم می‌دهیم یا مبهم حرف می‌زنیم، تفکرمان نادقیق است. معیارهای دقت و وضوح به هم مرتبط‌اند. برای مثال، وقتی می‌گویید «برای خرید خودرو به اندازهٔ کافی پول ندارم»، حرفتان واضح و درست است اما دقیق نیست. اما اگر بگویید برای خرید خودرو ۵۰۰ میلیون تومان پول کم دارم، دقیق منظورتان را بیان می‌کنید.

معیار دقت به بافت وابسته است. برای مثال، وقتی معلم جغرافی می‌گوید رامسر در شمال ایران است، به اندازهٔ کافی دقیق است. اما اگر بخواهید به این شهر (رامسر) مسافرت کنید، باید محل دقیق این شهر و جزئیات بیش‌تری دربارهٔ آن بدانید.

@wikifallacy

✅ ۷۷ خطای شناختی در مدیریت

مدیران چگونه خطا می‌کنند؟

این سوال را می‌توان به تمام اقشار و گروه‌ها تعمیم داد:

۱. پزشکان چگونه خطا می‌کنند؟

۲. معلمان چگونه خطا می‌کنند؟

۳‌. مهندسان چگونه خطا می‌کنند؟

۴‌. قضات چگونه خطا می‌کنند؟

۵. وکلا چگونه خطا می‌کنند؟

۶. سیاست‌مداران چگونه خطا می‌کنند؟

۷. رانندگان چگونه خطا می‌کنند؟

۸. والدین چگونه خطا می‌کنند؟

۹. زوج‌ها چگونه خطا می‌کنند؟

۱۰. دانش‌آموزان و دانشجویان چگونه خطا می‌کنند؟

و...

ما همه‌ در هر حرفه یا گروهی که هستیم ناآگاهانه خطا می‌کنیم. اگر افراد در هر حرفه یا گروهی که هستند بدانند مرتکب چه خطاهایی می‌شوند و آن خطاها را مهار کنند، می‌توانند از آسیب‌ زدن به خودشان یا دیگران پیشگیری کنند.

جوزف هالی‌نان در کتاب چرا خطا می‌کنیم می‌گوید: «سالانه در ایالت متحده‌ی آمریکا هفت هزار نفر می‌میرند، نه‌ به‌علت بیماری یا سانحه یا بلاهای طبیعی (اگرچه اینها هم کشنده‌اند)، بلکه به‌ دلیل دست‌خط بد نسخه‌ی پزشکان.»

یکی از راه‌های موفقیت در زندگی دوری از خطاهایی‌ست که ممکن است دیگران مرتکب شوند.

سوال: متفکران نقاد چگونه خطا می‌کنند؟

https://www.tg-me.com/wikifallacy

پزشکان چگونه خطا می‌کنند؟

این کتاب به زبان اصلی (زبان انگلیسی) است و هنوز ترجمه نشده است‌. پیشنهاد می‌شود دوستان عزیزِ پزشک این کتاب را مطالعه کنند.

در این کتاب جاناتان هاوارد، متخصص مغز و اعصاب و روانپزشک آمریکایی، می‌گوید خطاهای پزشکی سومین عامل مرگ‌ومیر در آمریکاست.

https://www.tg-me.com/wikifallacy

مصاحبه با دکتر محمدرضا توکلی صابری، نویسنده‌ی کتاب شبه‌علم چیست؟ در گوگل‌میت

موضوع: علم و شبه‌علم

🗓تاریخ: شنبه ۱۸ شهریور

🕘 ساعت: ۹ شب

✅ در این مصاحبه ابتدا منطق نویسنده‌ی کتاب شبه‌علم چیست؟ را براساس مدل ریچارد پل تحلیل می‌کنیم. سپس به طرح سوالات زیر می‌پردازیم:

۱. معرفت محسوس چیست و چه تفاوتی با معرفت ذهنی دارد؟

۲. علم چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟

۳‌‌. شبه‌علم چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟

۴. علم و شبه‌علم چه تفاوت‌هایی دارند؟

۵. شبه‌علم شامل چه مواردی است؟

۶. خطرناک‌ترین شبه‌علم کدام است؟ چرا؟

۷. آیا مدیتیشن و مثبت‌اندیشی شبه‌علم محسوب می‌شوند؟

۸. گورو(guru)های هندی چه کسانی‌اند و چگونه مردم دنیا را فریب می‌دهند؟

۹. کدام سخنان گوروهای هندی را نباید باور کنیم؟

۱۰. طرفداران شبه‌علم در دام چه مغالطه‌ها و خطاهای شناختی می‌افتند؟

۱۱. شبه‌علم چگونه ما را فریب می‌دهد؟

۱۲. شبه‌علم چه هزینه‌هایی به ما تحمیل می‌کند؟

۱۳. چگونه با شبه‌علم مقابله کنیم؟

۱۴. چرا متفکران نقاد در دام شبه‌علم نمی‌افتند؟

۱۵. چگونه علمی بیندیشیم؟

لینک ورود به جلسه👇

http://meet.google.com/hya-gxns-zkx

https://www.tg-me.com/wikifallacy

مصاحبه با دکتر محمدرضا توکلی صابری نویسنده‌ی کتاب شبه‌علم چیست؟ در گوگل‌میت

موضوع: علم و شبه‌علم

زمان: شنبه، ۱۸ شهریور

ساعت: ۹ شب

معرفی نویسنده:

دکتر محمدرضا توکلی صابری فوق دکترای شیمی پزشکی، روزنامه‌نگار، نویسنده، پژوهشگر تاریخ پزشکی، مترجم، پژوهشگر ادبی، داستان‌نویس و درحال‌حاضر مقیم آمریکا هستند. دکتر صابری بیش از ۵۰ کتاب در زمینه‌های گوناگون ترجمه و تالیف کرده‌اند، از جمله علم چیست؟ جهان فراطبیعی، سفر دیدار: از مزار ناصر خسرو، فرهنگ دارویی، فرهنگ داروسازی، چنین گویند طبیبان، گزیده‌ی بهترین آثار جابربن حیان در کیمیاگری، شش نظریه که جهان را تغییر داد، پیگیری دیوانه‌وار، به ژنوم خوش آمدید، سفر برگذشتنی، سفر دیدار و چرا اندازه مهم است؟

ساعت ورود: ۸:۵۰ 👇

http://meet.google.com/hya-gxns-zkx

https://www.tg-me.com/wikifallacy

شبه‌علم چیست؟

سخنران: دکتر محمدرضا توکلی‌ صابری

📀 فایل صوتی مصاحبه با دکتر محمدرضا توکلی صابری درباره‌ی علم و شبه‌علم👇

https://www.tg-me.com/c/1462521008/3095

https://www.tg-me.com/wikifallacy

تفاوت توجه و تمرکز

نقش توجه و تمرکز در تفکر چیست؟

❓چرا انسان خطا می‌کند؟ انسان به دلایل گوناگونی خطا می‌کند، از جمله:

۱. محدودیت زمان

۲. محدودیت اطلاعات

۳. محدودیت شناخت

۴. محدودیت توان

۵. محدودیت توجه

و

۶. محدودیت تمرکز

✅ رولف دوبلی در کتاب هنر خوب زندگی کردن می‌گوید مهمترین سرمایه‌ی انسان تمرکز است.

❓به نظر شما چرا مهمترین سرمایه‌ی انسان تمرکز است؟

در همین کتاب رولف دوبِلی می‌گوید در جلسه‌‌ای بیل گیتس از جمعی از ثروتمندان آمریکا سوال می‌کند: عامل موفقیت شما چیست؟ وارن بافِت پاسخ می‌دهد: تمرکز.

@wikifallacy

سندروم انتظار چیست؟

the expectation syndrome

فرض کنید دوست شما فیلمی را دیده که شما هنوز آن را ندیده‌اید. او از زیبایی‌های آن فیلم برای شما تعریف می‌کند و می‌گوید بهترین فیلمی است که تاکنون دیده‌ و پیشنهاد می‌کند شما آن فیلم را ببینید. اما وقتی آن فیلم را می‌بینید، اصلاً به نظرتان جالب نیست و حتی برایتان بسیار معمولی به نظر می‌سد. این داستان به سندروم انتظار اشاره می‌کند.

سندروم انتظار نوعی خطای شناختی است که در آن شرایط آنطور که انتظار داریم بر وفق مراد ما پیش نمی‌رود. برای مثال، والدین آنطور که انتظار دارند فرزندانشان به تعالی نمی‌رسند. یا وقتی بازیکنان فوتبال به‌جای خوب بازی کردن بیش‌ازحد روی برنده شدن تمرکز کنند و بازی را می‌بازند، گرفتار سندروم انتظار شده‌اند.

از رابرت استیونس سوال می‌کنند آیا مبنای علمی برای پدیده‌ی سندروم انتظار وجود دارد. او پاسخ می‌دهد به نظر من این قدرت بیش‌ازحد ذهن است و توضیح می‌دهد در پزشکی پدیده‌ای به نام Focal Dystonia وجود دارد که در آن، به‌خاطر تمرکز بیش‌ازحد، ماهیچه‌ها به طور غیرطبیعی تکان می‌خورند و فرد نمی‌تواند به هدفش دست یابد. مثلاً، وقتی ورزش‌کاری بیش‌ازحد تمرکز می‌کند، توپ را از دست می‌دهد. یا وقتی شکارچی بیش‌ازحد تمرکز می‌کند، شکار فرار می‌کند یا تیرش به هدف نمی‌خورد.

در خطای شناختی سندروم انتظار، انتظار کنترل ذهن را در دست می‌گیرد و سبب مختل شدن تفکر می‌شود. یکی از راه‌های دوری از این خطای شناختی تمرکز روی فرایند انجام کار است، به‌جای اینکه روی هدف تمرکز کنیم.

خلاصه‌ی کتاب تمرکز (focus)👇

https://www.tg-me.com/c/1462521008/3136

خلاصه‌ی کتاب کار عمیق (deep work)👇

https://www.tg-me.com/c/1462521008/3134

@wikifallacy

♻️ انواع استدلال:

۱. استنتاج (قیاس)

deduction

۲. استقرا

induction

۳. تمثیل

reasoning by analogy

۴. استنتاج براساس بهترین تبیین (استدلال ربایشی یا فرضیه‌ربایی)

abductive reasoning

https://www.tg-me.com/wikifallaxy