🍁 تحقیقات دی‌ان‌ای منشأ زبان‌های نیمی از جمعیت جهان را پیدا کرد

▪️زبان‌های هندواروپایی امروز به ساکنان کوه‌های قفقاز شمالی و منطقه ولگای سفلی باز می‌گردد

✍🏻 ویشوام سانکاران:

براساس یک بررسیِ جدید دی‌ان‌ای، زبان‌های هندواروپایی، که امروزه تقریباً نیمی از جمعیت جهان به آنها سخن می‌گویند، ریشه در جمعیتی باستانی دارند که در کوه‌های قفقاز شمالی و منطقه ولگای سفلی زندگی می‌کردند. این خانواده‌های زبانی، از جمله زبان‌های ژرمنی، هندوایرانی و سلتی، از زبانی مشترک به نام هندواروپایی اولیه تکامل یافته‌اند که خاستگاه آن همواره در هاله‌ای از ابهام بوده است.

پژوهشگران دانشگاه وین در این بررسی جدید، نمونه‌های دی‌ان‌ای ۴۳۵ نفر را از محوطه‌های باستان‌شناسیِ سراسر اوراسیا، که بین ۶۴۰۰ پیش از میلاد تا ۲۰۰۰ پیش از میلاد قدمت داشتند، تجزیه و تحلیل کردند و دریافتند که یک جمعیت باستانی تازه‌شناخته‌شده که در سبزدشت‌‌ [یا همان استپ‌] علفزارهای قفقاز و ولگای سفلی زندگی می‌کرد با تمامیِ جمعیت‌های مدرن گویشور زبان‌های هندواروپایی ارتباط داشته است.

براساس این مطالعه، که روز چهارشنبه در مجله «طبیعت» (Nature) منتشر شد، جمعیت باستانی، که اکنون «سی‌ال‌وی» (CLV) نامیده می‌شود، بین ۴۵۰۰ تا ۳۵۰۰ پیش از میلاد زندگی می‌کرد. مطالعات پیشین نشان داده‌اند که فرهنگ گورچالی [یا اصطلاحا یامنا]، که در استپ‌های پونتیک ـ کاسپین در شمال دریای سیاه و دریای کاسپین شکوفا شد، از حدود ۳۱۰۰ پیش از میلاد به اروپا و آسیای مرکزی گسترش یافت.
مهاجرت آنها موجب پدیدارشدن «نیاکان استپی» در جمعیت‌های سراسر اوراسیا بین ۳۱۰۰ پیش از میلاد و ۱۵۰۰ پیش از میلاد شد و بیشترین تأثیر را بر ژنوم انسان‌های اروپایی در میان تمامیِ رویدادهای جمعیتی ۵۰۰۰ سال گذشته داشته است. حرکت مردم یامنا در این مسیر عموماً عامل اصلیِ گسترش زبان‌های هندواروپایی شناخته می‌شود. با این‌ حال، یک شاخه از زبان‌های هندواروپایی ـ یعنی زبان‌های آناتولی ـ هیچ‌گونه نیاکان استپی را نشان نمی‌دهد.

زبان‌های آناتولی، از جمله زبان هیتی (Hittite)، قدیمی‌ترین شاخۀ زبان‌های هندواروپایی به شمار می‌روند که از دیگر شاخه‌ها جدا شده و برخی از ویژگی‌های کهن زبانی را، که در سایر شاخه‌ها از بین رفته‌اند، حفظ کرده‌اند. پژوهشگران دریافتند که این گروه از زبان‌ها از مردمی منشأ گرفته‌اند که پیش‌تر توصیف کاملی از آنها ارائه نشده بود.

این مطالعه جدید، این گروه زبانی را تا جمعیتی باستانی ردیابی کرد که بین ۴۵۰۰ پیش از میلاد و ۳۵۰۰ پیش از میلاد در استپ‌های میان کوه‌های قفقاز شمالی و بخش پایینیِ رود ولگا زندگی می‌کردند. تحلیل دی‌ان‌ای نشان داد که ۸۰ درصد تبار مردم یامنا از این گروه جمعیتی نشأت گرفته، گروهی که همچنین با یک‌دهم تبار گویشوران هیتی در آناتولیِ مرکزی عصر برنز مرتبط بوده است.

رون پینهاسی، یکی از نویسندگان این مقاله از دانشگاه وین، گفت: «بنابراین، گروه سی‌اِل‌وی را می‌توان با تمامیِ جمعیت‌های هندواروپایی‌زبان مرتبط دانست و این گروه بهترین نامزد برای جمعیتی است که به زبان هندوآناتولی، نیای مشترک هیتی و تمامیِ زبان‌های هندواروپایی متأخرتر، صحبت می‌کرد.»

این بررسی همچنین نشان داد که ادغام زبان پیش‎ـ‎آناتولی ـ هندواروپایی، که میان مردمان آناتولی و هندواروپایی مشترک بود، بین ۴۴۰۰ پیش از میلاد و ۴۰۰۰ پیش از میلاد در میان جوامع سی‌اِل‌وی به اوج خود رسید.

دکتر پینهاسی گفت: «کشف جمعیت سی‌اِل‌وی، به‌منزله حلقۀ گمشده در ماجرای [زبان‌های] هندواروپایی، نقطۀ عطفی در پژوهش ۲۰۰ساله برای بازسازیِ خاستگاه‌های هندواروپاییان و مسیرهایی است که این مردم از طریق آنها در سراسر اروپا و بخش‌هایی از آسیا گسترش یافتند.»

©️ از: ایندیپندنت فارسی (۱۴۰۳/۱۱/۲۳)

🍁 فارسی را پاس بداریم

اخیراً فارسی صحبت‌کردن خانم الناز سخائیان، مدیرعامل نستله، مورد توجه و انتقاد قرار گرفته است. چنانکه می‌بینید، او در هنگام صحبت از واژگان انگلیسی بیش از حد استفاده کرده‌ است، واژگانی که در فارسی معادل رایجی برای آنها وجود دارد. البته اینکه یک زن توانسته است، علی‌رغمِ تمام محدودیت‌ها، مدیر یک شرکت بین‌المللی شود ستودنی است. اما انتظار می‌رود فارسی را پاس بداریم، به‌ویژه هنگامی‌که به‌کارگیریِ واژگان انگلیسی هیچ ضرورتی ندارد.

#️⃣ #زبان_فارسی #زبان_و_جامعه

🍁 خشونت کلامی علیه زنان چیست؟

00:18 خشونت کلامی چیست؟

00:49 زنان چگونه از خود در برابر خشونت کلامی مراقبت کنند؟

© از: کانال روزنامه شرق (۱۴۰۳/۱۱/۲۸)

#⃣ #زبان_و_جامعه

🍁 فرهنگستان برای «رجیستری» معادل فارسی تصویب کرد

💬 نسرین پرویزی (معاون واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی):

اصطلاح «رجیستری» در دو معنای متفاوت استفاده می‌شود؛ یکی به معنای «ثبت گوشی» و دیگری به معنای «فعال‌سازی گوشی» است؛ از این رو، فرهنگستان برای هر دو مفهوم، معادل‌های فارسی مناسب ثبت و فعال‌سازی گوشی را تصویب کرده است.

©️ خبرگزاری صدا و سیما (۱۴۰۳/۱۱/۳۰) | #واژه‌شناسی

🍁 یک‎چهارم مهاجران در آلمان در خانه اصلاً آلمانی حرف نمی‌زنند

براساس نظرسنجی منتشرشده از سوی اداره آمار فدرال در آلمان، ۷۷ درصد ساکنان این کشور در چهاردیواری خانه‌های‎شان آلمانی حرف می‌زنند. این در حالی است که در میان خانواده‌های مهاجر (کسانی که یا خودشان و یا پدر و مادرشان پس از سال ۱۹۵۰ به آلمان مهاجرت کرده‌اند) تنها ۲۲ درصد در داخل خانه آلمانی حرف می‌زنند.

۱۷ درصد ساکنان آلمان داخل خانه‌های‎شان به بیش از یک زبان صحبت می‌کنند. از میان این گروه، زبان غالب در خانه برای حدود یک‎چهارم (۲۶ درصد) آلمانی و برای حدود سه‌چهارم (۷۴ درصد) زبانی غیر از آلمانی است.

در میان کسانی که در داخل خانه زبان غالب‎شان زبانی غیر از آلمانی است، ۱۴ درصد به زبان ترکی، ۱۲ درصد روسی و ۹ درصد عربی صحبت می‌کنند.

از میان ۲۱ میلیون و ۲۰۰ هزار آلمانی با سابقه مهاجرت حدود نیمی از آنها (۵۴ درصد) در کنار آلمانی حداقل به یک زبان دیگر هم در خانه حرف می‌زنند. حدود یک‎چهارم افراد با پیشینۀ مهاجرت (۲۴ درصد) در خانه اصلاً آلمانی حرف نمی‌زنند.

©️ از: دویچه‎وله فارسی (۱۴۰۳/۱۱/۳۰)

#️⃣ #زبان_آلمانی #زبان_و_مهاجرت

اینستاگرام در به‌روزرسانیِ جدید خود چندین قابلیت جدید به دایرکت‌ها اضافه کرده است. یکی از این قابلیت‌ها ابزار ترجمه‌ای است که از ۹۹ زبان پشتیبانی می‌کند؛ با انتخاب گزینه «Translate»، متن ترجمه‌شده مستقیماً زیر پیام اصلی نمایش داده می‌شود. (روزنامه شرق؛ ۱۴۰۳/۱۲/۲)

#⃣ #ترجمه #رسانه‌های_اجتماعی

🍁 Researchers link a gene to the emergence of spoken language

✍🏻 Laura Ungar:

Why did humans start speaking? Scientists suggest genetics played a big role – and they say the evolution of this singular ability was key to our survival.

A new study links a particular gene to the ancient origins of spoken language, proposing that a protein variant found only in humans may have helped us communicate in a novel way. Speech allowed us to share information, coordinate activities and pass down knowledge, giving us an edge over extinct cousins like Neanderthals and Denisovans.

The new study is “a good first step to start looking at the specific genes” that may affect speech and language development, said Liza Finestack at the University of Minnesota, who was not involved with the research.

What scientists learn may someday even help people with speech problems.

The genetic variant researchers were looking at was one of a variety of genes “that contributed to the emergence of Homo sapiens as the dominant species, which we are today” said Dr. Robert Darnell, an author of the study published Tuesday in the journal Nature Communications.

Darnell has been studying the protein – called NOVA1 and known to be crucial to brain development – since the early 1990s. For the latest research, scientists in his lab at New York’s Rockefeller University used CRISPR gene editing to replace the NOVA1 protein found in mice with the exclusively human type to test the real-life effects of the genetic variant. To their surprise, it changed the way the animals vocalized when they called out to each other.

Baby mice with the human variant squeaked differently than normal littermates when their mom came around. Adult male mice with the variant chirped differently than their normal counterparts when they saw a female in heat.

Both are settings where mice are motivated to speak, Darnell said, “and they spoke differently” with the human variant, illustrating its role in speech.

This isn’t the first time a gene has been linked to speech. In 2001, British scientists said they had discovered the first gene tied to a language and speech disorder.

Called FOXP2, it was referred to as the human language gene. But though FOXP2 is involved in human language, it turned out that the variant in modern humans wasn’t unique to us. Later research found it was shared with Neanderthals. The NOVA1 variant in modern humans, on the other hand, is found exclusively in our species, Darnell said.

The presence of a gene variant isn’t the only reason people can speak. The ability also depends on things like anatomical features in the human throat and areas of the brain that work together to allow people to speak and understand language.

Darnell hopes the recent work not only helps people better understand their origins but also eventually leads to new ways to treat speech-related problems.

University of Minnesota’s Finestack said it’s more likely the genetic findings might someday allow scientists to detect, very early in life, who might need speech and language interventions.

“That’s certainly a possibility,” she said.

©️ APnews (February 18, 2025)

🔗 خلاصۀ این خبر را به فارسی در ایرنا بخوانید. (۱۴۰۳/۱۲/۳)

🍁 معنی، گمشدهٔ مترجم

▪️ متن سخرانی علی خزاعی‌فر

دوستانی که مجلۀ مترجم را می‌خوانند می‌دانند که ما از همان آغاز رسالتی برای خودمان قایل بودیم و آن اینکه گفتمان یا رویکرد یا پارادایم لفظ‌زدگی را، که در عرصۀ ترجمه در ایران غالب است، تغییر بدهیم یا حداقل بر آن تأثیر بگذاریم. برای رسیدن به این هدف در طول سال‌ها هم موضوع ترجمه تحت‌اللفظی را از جهات مختلف تاریخی، روان‌شناختی، زبان‎شناختی و فلسفی بحث کرده‌ایم و هم رابطۀ فرم و معنی در ترجمه را از زوایای مختلف ــ از زاویهٔ سبک، از زاویۀ متن، از زاویهٔ خواننده ــ بررسی کرده‌ایم. موضوع صحبت امروز بنده هم یکی دیگر از همان مباحث است که به رابطۀ میان فرم و معنی در ترجمه می‌پردازد.

📍مرکز نشر دانشگاهی (۱۴۰۳/۱۲/۲)

©️ از: کانال ترجمه‌پژوهی | #ترجمه

🍁 به بهانهٔ روز جهانیِ زبان مادری

✍🏻 امیر هاشمی‌مقدم:

اخیراً صادق زیباکلام در یکی سخنرانی‌هایش دو بار کلمه «کُرد» را به‌صورت «کورد» تلفظ کرد. این رفتارهای ایشان شوربختانه مسبوق به سابقه است. و رفتار اخیر یک گام تحریفی دیگر بود. تاکنون برخی‌ها به اشتباه و نادرست، به‎جای املای درست واژۀ «کُرد»، «کورد» می‌نوشتند، در حالی‌که همان «کُرد» تلفظ می‌کردند. این بار اما آقای زیباکلام تلفظ این واژه را هم به شکل «کورد» بیان کرد. این یک تحریف تعمدی آشکار است.

هیچ‎کس هنگام صحبت‎کردن در زبان فارسی مطلقاً این واژه را به شکل «کورد» تلفظ نمی‌کند، همان‎گونه که در فارسی قوم «تُرک» را به شکل «تورک» تلفظ نمی‌کنیم. اما شوربختانه در سال‌های اخیر یک جریان مشخص در حال ترویج این شیوۀ نگارشیِ نادرست است. ترک‌ها و کردها پیشینه‌ای دیرینه در این سرزمین دارند و تا چند سال پیش در همۀ منابع فارسی، عربی و ترکی آنان را به شکل درست «ترک» و «کرد» می‌نوشتند. اما جریان تجزیه‌طلب فرهنگی (به‌عنوان پیش‌زمینۀ تجزیه‌طلبیِ سیاسی و سرزمینی) در راستای جداکردن دیگر بخش‌های هویت اقوام ایران‌زمین از یکدیگر، اقدام به ساختِ واژه‌های هویتیِ اصلی یا شیوۀ متمایز نگارش کرده است. کافی است بدانیم واژۀ «کرد» همیشه در منابع تاریخیِ فارسی و عربی به همین شکل درستِ «کرد» نوشته می‌شد. حتی نخستین کتابی که دربارۀ تاریخ کردها نوشته شد توسط شرف‌الدین بدلیسی، حاکم کرد دیاربکر، در دورۀ صفوی / عثمانی بود که «شرف‎نامه: تاریخ مفصل کردستان» نام داشت و در آن صدها بار واژۀ «کرد» به همین شکل نوشته شد. پس از آن نیز دیگر منابعی که به‌طور اختصاصی به تاریخ و فرهنگ کردها می‌پرداختند این واژه را به همین شکل به نگارش درآورده‌اند.

از سوی دیگر، نخستین کتابی که دربارۀ زبان ترکی نوشته شد نیز حدود هزار سال پیش توسط محمود کاشغری به ‌نام «دیوان لغات‎الترک» نام گرفت و پس از آن نیز همۀ کتاب‌هایی که به دست ترکان و غیرترک‌ها دربارۀ زبان و فرهنگ ترکان نوشته می‌شد همین املای «تُرک» را به‎کار می‌بُرد. اما همان جریان تجزیه‌طلب فرهنگی، که عموماً ریشه و وابستگی به بیرون از مرزها دارد، چند سالی است تلاش می‌کند املای نادرست «تورک» را به‎جای املای همیشگی و درست «تُرک» جا بیندازد. همین جریان در حال رواج‎دادن شکل نادرست و جعلیِ «آزربایجان» به جای نام کهن «آذربایجان» است.

اسف‌بار اینکه، همان جریان‌های تجزیه‌طلب فرهنگی اندک اندک در حال تحریف نام این دو کتاب و دیگر کتاب‌های مرجع دربارۀ تاریخ و فرهنگ ترک‌ها و کردها بود تا آنها را به رسم‌الخط جعلیِ جدید بنویسند؛ آنچنانکه اخیراً برخی افراد نام کتاب شرف‎نامه را این‎گونه تحریف کرده‌اند: «تاریخ مفصل کوردستان»!

شوربختانه در هر دو زمینه، بسیاری افراد که آگاهی کافی ندارند نیز فریب این گروه را خورده و با نگارش نادرست این واژه‌ها به شکل «تورک» و «کورد» به اهداف تجزیه‌طلبان فرهنگی یاری می‌رسانند. چه در منابع فارسی، چه در منابع عربی، چه در منابع ترکی و چه در منابع کردی همیشه صورت غالب نگارش این واژه‌‌ها به شکل «کرد» و «ترک» بوده، که با رجوع به منابع قدیمی در کتابخانه‌های عمومی یا کتابخانه‌های اینترنتی می‌توان به صحت این ادعا اطمینان یافت.

باید نسبت به این تغییرات گام‎به‎گام، که ظاهراً کم‌اهمیت و نامحسوس است، حساس بود. اسناد و مدارک تاریخی دربارۀ پیشینۀ زبان‌ها و انسجام گروه‌های قومی و زبانی در ایران آنچنان محکم هست که نتوان به یکباره زیر همه چیز زد. بنابراین ناچارند آرام آرام و نامحسوس گام بردارند.

همین وضعیت را دربارۀ روز جهانیِ زبان مادری نیز شاهدیم. زبان مادری طبیعتاً برای هر کسی (از جمله، نگارندۀ این سطور که زبان مادری‌اش بختیاری است) اهمیت دارد و در راه حفظ آن باید کوشید. اما اینکه برخی جریان‌ها روز جهانیِ زبان مادری را محملی کرده‌اند برای حمله به زبان و ادبیات فارسی (به‌عنوان رکن اصلیِ ارتباط و انسجام ملی) و تلاش برای داعیۀ نادرست و ضد ملی «آموزش به زبان‌های محلی»، مایۀ نگرانی است. اکنون در بسیاری از مناطق، کتاب‌های درسی توسط معلمان بومی به زبان محلی آموزش داده می‌شود و همین باعث می‌گردد بسیاری از این دانش‌آموزان، هنگام پذیرفته‎شدن در دانشگاه‌های سراسر، در برقراری ارتباط با دانشجویان دیگر مناطق دچار مشکل شوند. اما جریان تجزیه‌طلب فرهنگی حتی به این وضع هم راضی نیست و همچنان خواهان تدریس «به» زبان محلی است تا کم‎کم ریسمان ارتباطی میان مردمان نقاط مختلف ایران‌زمین سست و گسسته شود. این جریان دقیقاً می‌داند زیر پوستی دارد چکار می‌کند. ما هم دقیقاً می‌دانیم اینها دارند چکار می‌کنند و همیشه هشدار می‌دهیم. اما شوربختانه در این میان یک عده با خوش‌خیالی همچنان متوجه نتایج و پیامدهای ویرانگر این رفتارهای به‎ظاهر کوچک و کم‌اهمیت نیستند.

©️از: انصاف‌نیوز (۱۴۰۳/۱۲/۳) | #زبان_مادری

🍁 یادگیریِ زبان دوم زوال عقل را به تأخیر می‌اندازد

یادگیریِ زبان دوم به ذخیره شناختی، یعنی قابلیت مغز برای سازگاری و حفظ عملکرد شناختی، کمک می‌کند

فعال نگه‌داشتن ذهن یکی از این مهم‌ترین راهکارها برای مبارزه با زوال عقل است و حالا تحقیقات نشان داده‌اند صحبت‌کردن به زبان دوم هم می‌تواند زوال عقل را به تأخیر بیندازد.

مطالعات نشان داده‌اند که باز‌ی‌های فکری، جدول حل کردن یا پازل درست کردن همگی می‌توانند در کاهش خطر ابتلا به زوال عقل مؤثر باشند. به گزارش نیویورک‌پست، اینک پژوهشی جدید یک ردیف دیگر نیز به این فهرست افزوده و آن سخن گفتن به زبان دیگر است.

ناتالی فیلیپس، استاد روان‌شناسی در دانشگاه کنکوردیا در مونترال، می‌گوید: «شواهد فزاینده نشان می‌دهد بزرگسالان مسن‌تر که بیش از یک زبان صحبت می‌کنند، نسبت به سایرین در مقابله با زوال عقل، برتری آشکاری دارند.»

دانشمندان مدت‌ها است که به ارتباط احتمالی بین دوزبانه‌بودن و زوال عقل پی برده‌اند، چرا که الِن بیالیستوک، روان‌شناس کانادایی و همکارانش، در سال ۲۰۰۷ سوابق ۱۸۴ بیمار مبتلا به زوال عقل را بررسی کردند و متوجه شدند کسانی که دوزبانه بودند، علائم بیماری را چهار سال دیرتر از همتایان تک‌زبانهٔ خود نشان دادند، اما مشخص نبود که آیا عوامل دیگری نیز در این موضوع دخیل‌اند یا خیر، تا اینکه یک مطالعه در سال ۲۰۱۳ در هند هم این یافته‌ها را تأیید کرد و دریافت که افراد دوزبانه، صرف‌نظر از شغل، جنسیت، تحصیلات و محل سکونت آنها، علائم زوال عقل را ۴.۵ سال دیرتر از افراد تک‌زبانه نشان دادند.

البته دلیل این تأثیر همچنان مشخص نبود تا اینکه دانشمندان اخیراً به نتایج جالبی دست یافتند. فیلیپس و همکارانش با استفاده از تکنیک‌های پیشرفته اسکن مغز، متوجه شدند دوزبانه‌بودن می‌تواند به سه روش اصلی به جلوگیری از زوال عقل کمک کند:

اول اینکه، ذخایر مغزی را تقویت می‌کند، یعنی مغز برای تحمل آسیب‌ها قبل از اینکه به نقطه بحرانی برسد، توانایی بیشتری پیدا می‌کند.
دوم، به ذخایر شناختی کمک می‌کند که به معنای توانایی مغز برای تطبیق و حفظ عملکرد ذهنی حتی در صورت تغییرات یا آسیب‌های مرتبط با پیری است.

فیلیپس این دو را با هم مقایسه کرد و گفت: «اگر ذخایر مغزی را با ذخایر شناختی مقایسه کنید، مثل مقایسه یک مزیت سخت‌افزاری با یک مزیت نرم‌افزاری است. یعنی ذخایر مغزی مانند سخت‌افزار کامپیوتر است (که کارهای پایه را انجام می‌دهد) و ذخایر شناختی مانند نرم‌افزار است (که به مغز کمک می‌کند تا با تغییرات و مشکلات مقابله کند).

وقتی افراد دوزبانه یک کلمه به زبان یکی از زبان‌ها می‌شنوند، مغزشان به‌طور خودکار کلمات مشابه در هر دو زبان را به یاد می‌آورد. مثلاً کسی که به انگلیسی و فرانسوی مسلط است و کلمه for را می‌شنود، ممکن است ناخودآگاه کلمات forage و forêt (که در فرانسوی به معنای حفاری و جنگل است) را هم به یاد بیاورد. این کار که ذهن مدام در حال جابه‌جاکردن اطلاعات است باعث می‌شود که شبکه‌های مغزی که مسئول حافظه و عملکرد مغزند، تقویت شوند. تقویت این شبکه‌ها به مغز کمک می‌کند تا آثار منفیِ زوال عقل را جبران کند.

سوم و در نهایت اینکه، دوزبانه‌بودن باعث می‌شود مغز بهتر بتواند با چالش‌ها مقابله کند و سالم‌تر بماند.

تیم فیلیپس دریافت حجم ناحیه هیپوکامپ مغز افراد دوزبانه در مقایسه با افراد تک‌زبانه، هنگام پیشرفت مشکلات شناختی، کمتر کاهش یافت و این موضوع از این جهت جالب است که هیپوکامپ، مرکز زبان نیست، بلکه مرکز حافظه است.

البته محققان تأکید می‌کنند اگرچه دوزبانه‌بودن باعث می‌شود مغز برای مقابله با مشکلات بیماری بهتر عمل کند، این به معنای جلوگیری از زوال عقل نیست، بلکه تنها شروع آن را به تأخیر می‌اندازد.

مطالعهٔ فیلیپس در مجلهٔ «دوزبانگی: زبان و شناخت» (Bilingualism: Language and Cognition) منتشر شد.

تحقیقات نشان می‌دهد که دوزبانه‌بودن از سنین کودکی در مقایسه با یادگیریِ زبان دوم در بزرگسالی، در زمینهٔ محافظت در برابر زوال عقل اثربخش‌تر است، زیرا تغییر زبان از سنین پایین آغاز شده و به‌طور مداوم ادامه داشته است. با این حال، به این معنا نیست که مزایای از تمرین ذهنیِ یادگیریِ زبان جدید در بزرگسالی بهره‌مند نخواهید شد. به یاد داشته باشید «هر کاری که برای مغز سخت است، در نهایت برایش مفید است.»

©️ از: ایندیپندنت فارسی (۱۴۰۳/۱۲/۳)

#️⃣ #آموزش_زبان #دوزبانگی

🍁 دستور تازه ترامپ: زبان انگلیسی زبان رسمی آمریکا است

رسانه‌های آمریکا می گویند دونالد ترامپ دستوری را امضا خواهد که انگلیسی را زبان رسمی ایالات متحده آمریکا بشناسد.

علی‌رغم اینکه زبان انگلیسی در سراسر این کشور صحبت می‌شود، آمریکاییان از صدها زبان دیگر نیز استفاده می‌کنند. گفته می‌شود میلیون‌ها نفر به زبان اسپانیایی در این کشور تکلم می‌کنند.

آقای ترامپ سال گذشته و در طول کارزار انتخاباتی خود از تنوع زبانی در آمریکا انتقاد کرده بود.

در صورت امضای چنین فرمانی، اولین بار خواهد بود که آمریکا یک زبان را به صورت رسمی می‌پذیرد. این دستور همچنین به منزله لغو دستوری است که بیل کلینتون، رئیس‌جمهور اسبق آمریکا، در دهه ۱۹۹۰ صادر کرد. براساس دستور بیل کلینتون آژانس‌های فدرال ملزم به ارائه کمک به افراد غیر انگلیسی زبان بودند.

©️ از: کانال بی‌بی‌سی فارسی (۱۴۰۳/۱۲/۱۰)

#️⃣ #زبان_انگلیسی #زبان_و_سیاست

🍁 «قانونی‌شدن آموزش زبان دیگری غیر از فارسی در مدارس کشور خطر ناسیونالیسم قومی و تجزیه‌طلبی را به دنبال دارد»

💬 احمد نادری (نماینده مردم تهران و عضو هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی):

ما هیچ مخالفتی با به‌کاربردن زبان‌های قومی و بومی نداریم، کما اینکه این زبان‌ها همین امروز هم مورد استفاده است. اما اگر بخواهیم به موضوع قانون‌نویسی درخصوص آموزش زبان و ادبیات دیگری در مدارس کشور ــ که در اصل ۱۵ قانون اساسی هم هست ــ ورود کنیم، اساساً این نظم طبیعی را به هم می‌ریزیم و این خطر را می‌بینیم که آغازی بر ناسیونالیسم‌های قومی باشد که در نتیجهٔ آن کشور با خطر تجزیه‌طلبی مواجهه خواهد شد.

طرح مذکور [«طرح تدریس ادبیات زبان‌های محلی و قومی در مدارس کشور»] اولین بار در مجلس یازدهم مطرح و به کمیسیون آموزش مجلس ارجاع داده شد. همان زمان هم بحث‌های مختلفی در کمیسیون آموزش و مجلس درخصوص این طرح شکل گرفت، که بنده هم به عنوان مخالف طرح نظرات خودم را طرح و تبیین کردم. در ادامه، یکی از نهادهای بالادستی به مسئله ورود کرد و تذکرات جدی داد که این طرح نباید در دستور کار مجلس قرار بگیرد که نهایتاً طرح از دستور کار مجلس در مجلس یازدهم خارج شد و اساساً به صحن نرسید.

اما ظاهراً دوستان این طرح را مجدد در کمیسیون آموزش مجلس بررسی کرده و کلمه یا کلماتی از آن کم یا به آن اضافه کرده‌اند و به‌صورت خیلی مختصر و با یک شکل جدید به صحن علنی مجلس ارائه کرده‌اند. یکی از تفاوت‌ها این است که در عنوان طرح قبلی «زبان‌های محلی و قومی» قید شده بود اما در طرح جدید با اضافه شدن یک کلمه «ادبیات» به «ادبیات زبان‌های محلی و قومی» تغییر کرده است.

البته یک‌سری تغییرات کلی در طرح داده شده، اما روح طرح همان چیزی است که در مجلس یازدهم بود، که امروز هم در دستور کار مجلس قرار گرفت و با همت نمایندگان رأی نیاورد و از دستور کار خارج شد، در نتیجه دیگر اساساً موضوعیتی ندارد.

شاید دوستان تعجب کنند که چرا بنده به‌عنوان یک مردم‌شناس با این طرح مخالفت می‌کنم، اما به‌عنوان یک مردم‌شناس باید این نکته را عرض کنم که کشور ما ایران به لحاظ فرهنگی و زبانی دارای یک نظم متنوع طبیعی بوده و در طول قرن‌ها این نظم حاکم، خود را متکامل کرده است و به پیش آمده‌ایم.

در این میان، زبان فارسی هم به‌عنوان زبان ملی ما، که همه اقوام ایرانی با آن صحبت کرده و می‌کنند، مطرح است و در مکاتبات رسمی از آن استفاده شده و می‌شود و هیچ مشکلی هم نداشته و ندارد. یعنی آن‌طور که برخی از دوستان «پان» ما ــ پان در قومیت‌های مختلف ــ می‌گویند، ما اساساً چیزی به اسم قوم فارس نداریم که بخواهیم این زبان را منسوب به قوم فارس کنیم و فارسی یک زبان ملی است که ایرانیان سال‌ها و قرن‌ها با آن صحبت کرده و می‌کنند و زبان رسمی کشور است.

با این تفاصیل، اگر ما بخواهیم به موضوع قانون‌نویسی درخصوص آموزش چه زبان و چه ادبیات دیگری در مدارس کشور ورود کنیم، اساساً این نظم طبیعی را به هم می‌ریزیم، اتفاقی که در استعمار انگلیس در کشورهای مختلف از جمله هند شاهد آن بودیم؛ به این ترتیب که به تحریک زبان‌های بومی و قومی در کشور هند پرداخت و در نتیجه آن، قومیت‌ها به جان یکدیگر افتادند و به‌راحتی زبان انگلیسی را بر آن کشور هژمون و مسلط کرد. این یک نمونه است که می‌توان از آن نام برد و تجربه گرفت.

واضح است که ما هیچ مخالفتی با به‌کاربردن زبان‌های قومی و بومی نداریم، کما اینکه این زبان‌ها همین امروز هم مورد استفاده است و بازتولید آن نسل به نسل و سینه به سینه اتفاق می‌افتد و هیچ مشکلی هم تا به الان در این حوزه نداشتیم.

اگر بخواهیم در این موضوع که در اصل ۱۵ قانون اساسی هم هست قانون‌گذاری کنیم، اساساً این خطر را می‌بینیم که این موضوع آغازی بر ناسیونالیسم‌های قومی باشد و اگر ناسیونالیسم‌های قومی هم به‌وجود آید، کشور با خطر تجزیه‌طلبی مواجهه خواهد شد؛ لذا معتقد هستم که این طرح به صلاح کشور نبوده و نیست؛ در همین راستا، امروز [۱۴۰۳/۱۲/۸] در صحن مجلس تمام تلاش‌مان را کردیم که نمایندگان را قانع کنیم به این طرح رأی ندهند، که خوشبختانه توانستیم آن را با آرای بالا از دستور کار مجلس خارج کنیم.

اگر بخواهیم درخصوص اقوام ایرانی و نقش آنها در کلیت ایران صحبت کنیم که همه معترف و معتقدیم آذری‌ها، ترک‌ها، کردها، لرها و دیگر اقوام ایرانی، همه غیورمردانی هستند که از کشور دفاع کردند و برای این کشور و زبان فارسی مرزداری کردند و ایران‌دوست هستند. در کنار آن، زبان محلی و قومیِ خود را در خانواده‌ها به فرزندان خود آموزش می‌دهند و بچه در کنار زبان مادری خود زبان فارسی را هم به‌عنوان زبان ملی و رسمی آموزش می‌بیند و این یک نظم طبیعی است که ما نباید آن را به هم بریزیم.

©️ از: خانه ملت (۱۴۰۳/۱۲/۸)

#️⃣ #زبان_مادری #زبان_و_سیاست #آموزش_زبان

🍁 ویکی‌پیشه: فرهنگ توصیفی واژگان پیشه‌ها (۱۴۰۳)

حدود سی سال پیش، آقای شهرداد میرزایی فعالیت خود را برای ثبت اصطلاحات پیشه‌ها را شروع کرد. اولین نتایج در همان دههٔ هفتاد با عنوان «فرهنگ دوزندگی و کفشگری» منتشر شد. این کار پس از آن هم با کمک‌گرفتن از پژوهشگران مختلف ادامه یافت. تا تابستان ۱۴۰۱ پژوهش‌های مرتبط با ۱۰ پیشه نهایی شده بود و پژوهش ۹ دفتر دیگر هم کمابیش در حال انجام بود. مدیریت جدید فرهنگ پیشه‌ها در نیمهٔ دوم سال ۱۴۰۱ از مکتوب‌کردن شیوه‌نامهٔ این فعالیت با تأکید بر همان ایدهٔ اولیه و آماده‌سازیِ داده‌ها برای انتشار برخط شروع شد و از تابستان ۱۴۰۲ «سامانه داده پیشه‌ها»، به‌اختصار «سادا»، برای بهره‌برداری نهایی آماده شد. از آن پس پژوهش و ثبت داده، و نیز ویرایش آنها، بر مبنای شیوه‌نامه، برخط انجام می‌شود. اواسط سال ۱۴۰۲ ایدهٔ ویکی‌پیشه مطرح و سند فنی مشخصات آن تهیه شد. در بهار ۱۴۰۳ وبگاه ویکی‌پیشه در اختیار دست‌اندرکاران این فعالیت قرار گرفت تا اشکال‌های موجود را شناسایی و در حد امکان رفع کنند. ویکی‌پیشه اکنون حدود ۲۳۰۰۰ مدخل دارد و در دسترس همگان است. (+)

🔗 wiki-pisheh.ir

#️⃣ #فرهنگ #ابزار_کاربردی

🍁 سخنگوی دولت: دولت مدافع آموزش زبان‌های محلی در کنار زبان رسمی است، نه آموزش «به» زبان مادری

✍🏻 فاطمه مهاجرانی (سخنگوی دولت):

«عدم انعکاس دقیق سخنانم منجر به برداشتی اشتباه در برخی مخاطبان شد. دفاع دولت از اجرای دقیق اصل ۱۵ قانون اساسی و آموزش زبان‌ و ادبیات محلی و مادری (در کنار زبان رسمی و ملی و میانجیِ فارسی) است و نه آموزش «به» زبان مادری. آموزش فراگیر به زبان فارسی، تعارضی با حق آموزش زبان‌های محلی و مادری (اقتضای اجرای قانون اساسی، عدالت و تقویت همبستگی ملی) ندارد.»

©️ از: خبرگزاری ایرنا (۱۴۰۳/۱۲/۱۷)

#️⃣ #زبان_مادری #زبان_و_سیاست #آموزش_زبان

🍁 همایش زبان و خط فارسی گفتاری (روز نخست)

همایش زبان و خط فارسی گفتاری روزهای دوشنبه و سه‌شنبه ۲۹ و ۳۰ بهمن ۱۴۰۳ در فرهنگستان زبان و ادب فارسی در چهار نشست علمی برگزار شد.

سخنرانی‌های نشست‌های روز نخست از این قرار است:

از لفظ قلم تا قلم لفظ
0:02 غلامعلی حداد عادل

افتتاحیه همایش
45:41 محمد دبیرمقدم

نقش گفتارنویسی در حفظ تنوع زبانی در عصر دیجیتال: چالش‌ها و فرصت‌ها
57:56 مریم مسگر خویی

از دوزبان‌گونگی به دونوشتارگونگی و لزوم برنامه‌ریزی زبانی
1:13:14 نازنین خلیلی‌پور

گزارشی دربارۀ آموزش گفتارنویسی در تبلیغ‌نویسی (کپی‌رایتینگ)
1:31:51 فاطمه فرهودی‌پور

بررسی انواع نونویسی‌های موجود در پیام‌های دانش‌آموزیِ ارسالی به سامانۀ آموزشی «شاد»
1:50:58 محمدامین ناصح و امیرحسین اخلاقی

ارتباط ویژگی‌های نقشی با مشخصه‌های دستوری در گونۀ محاوره‌ای زبان فارسی
2:10:22 سعید رفیعی خضری

برخی ویژگی‌های نحوی در فارسی گفتاری، شواهدی از پیکرۀ هم‌بام
2:31:06 محمد راسخ مهند

بررسی پیکره‌بنیاد کاربرد اسنادی صورت‌واژه‌های «هست»، «هستنش» و «هس» در فارسی محاورۀ نوشتاری امروزی؛ اشتباهی رایج یا دستورشدگی
2:47:08 سعیده میرترابی و فاطمه کلانتری

ترتیب بی‌نشان سازه‌ها در فارسی گفتاری معیار؛ تحلیلی پیکره‌بنیاد
3:06:05 مریم رمضانخانی

«هست» و «است» در محاوره
3:23:24 مهرنوش شمس‌فرد و وحیده تجلی

ناگفتاری‌ها؛ محدودیت‌های واژگانیِ زبان گفتاری
3:43:20 هومن عباس‌پور

©️ از: کانال فرهنگستان زبان و ادب فارسی (۱۴۰۳/۱۱/۲۹)

🔗 سخنرانی‌های نشست‌های روز دوم را اینجا گوش دهید.

#️⃣ #زبان_فارسی #فارسی_گفتاری

🍁 همایش زبان و خط فارسی گفتاری (روز نخست)

همایش زبان و خط فارسی گفتاری روزهای دوشنبه و سه‌شنبه ۲۹ و ۳۰ بهمن ۱۴۰۳ در فرهنگستان زبان و ادب فارسی در چهار نشست علمی برگزار شد.

سخنرانی‌های نشست‌های روز نخست:

0:02 غلامعلی حداد عادل

45:41 محمد دبیرمقدم

57:56 مریم مسگر خویی

1:13:14 نازنین خلیلی‌پور

1:31:51 فاطمه فرهودی‌پور

1:50:58 محمدامین ناصح و امیرحسین اخلاقی

2:10:22 سعید رفیعی خضری

2:31:06 محمد راسخ مهند

2:47:08 سعیده میرترابی و فاطمه کلانتری

3:06:05 مریم رمضانخانی

3:23:24 مهرنوش شمس‌فرد و وحیده تجلی

3:43:20 هومن عباس‌پور

🔗 سخنرانی‌های نشست‌های روز دوم

©️ از: کانال فرهنگستان زبان و ادب فارسی (۱۴۰۳/۱۱/۲۹)

#️⃣ #زبان_فارسی #فارسی_گفتاری

🍁 همایش زبان و خط فارسی گفتاری (روز دوم)

همایش زبان و خط فارسی گفتاری روزهای دوشنبه و سه‌شنبه ۲۹ و ۳۰ بهمن ۱۴۰۳ در فرهنگستان زبان و ادب فارسی در چهار نشست علمی برگزار شد.

سخنرانی‌های نشست‌های روز دوم از این قرار است:

مقایسۀ صورت‌های شکستۀ فارسی و انگلیسی؛ و بررسی دستور خط فارسی شکسته
0:00 امید طبیب‌زاده

هنر ترجمۀ گفت‌وگو
21:16 الوند بهاری

شیوۀ بازنمایی زبان گفتاری در فرهنگ‌های یک‌زبانۀ فارسی
42:56 فرشید سمائی و ابوالفضل علمدار

گفتاری‌نویسی در فرهنگ‌های فارسی
56:01 ساغر شریفی و مرضیه صناعتی

گفتاری‌نویسی و سبک محاوره‌ای در زبان فارسی
1:12:51 آبتین گلکار

نگارش «صادقانۀ» فارسی گفتاری: مروری بر الگوهای صادق هدایت و صادق چوبک در نگارش گفت‌وگوهای علویه خانم و سنگ صبور
1:34:08 بهروز محمودی بختیاری

تمهیدی محدود بر ضرورت اجتناب‌ناپذیری گفتاری‌نویسی در موضع واقع‌گرایانه و پیشینۀ گفتاری‌نویسی در فارسی؛ مورد تاریخ بیهقی
1:49:23 علی سالمی

چرایی و کارکرد زبان گفتاری در داستان‌های هوشنگ مرادی کرمانی
2:06:09 آزاده خلیفی و عادله خلیفی

واژه‌سازی در گفتاری‌نویسی فارسی غیرمعیار در فضای مجازی
2:26:50 فاطمه محمدی و مسعود قیومی

تدوین دستور زبان شفاهی برای آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان: اقتضائات و راهکارها
2:40:45 زهرا ابوالحسنی چیمه

🔗 سخنرانی‌های نشست‌های روز نخست را اینجا گوش دهید.

#️⃣ #زبان_فارسی #فارسی_گفتاری

🍁 همایش زبان و خط فارسی گفتاری (روز دوم)

همایش زبان و خط فارسی گفتاری روزهای دوشنبه و سه‌شنبه ۲۹ و ۳۰ بهمن ۱۴۰۳ در فرهنگستان زبان و ادب فارسی در چهار نشست علمی برگزار شد.

سخنرانی‌های نشست‌های روز دوم:

0:00 امید طبیب‌زاده

21:16 الوند بهاری

42:56 فرشید سمائی و ابوالفضل علمدار

56:01 ساغر شریفی و مرضیه صناعتی

1:12:51 آبتین گلکار

1:34:08 بهروز محمودی بختیاری

1:49:23 علی سالمی

2:06:09 آزاده خلیفی و عادله خلیفی

2:26:50 فاطمه محمدی و مسعود قیومی

2:40:45 زهرا ابوالحسنی چیمه

🔗 سخنرانی‌های نشست‌های روز نخست

©️ از: کانال فرهنگستان زبان و ادب فارسی (۱۴۰۳/۱۱/۳۰)

#️⃣ #زبان_فارسی #فارسی_گفتاری