🍁 فرهنگستان: «گل‌پاک» معادل مصوّب «کلین‌شیت» است

💬 نسرین پرویزی (معاون واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی):

براساس مصوبهٔ فرهنگستان زبان و ادب فارسی در سال ۱۳۹۴، واژهٔ «گل‌پاک» جایگزین فارسیِ اصطلاح پرکاربرد «کلین‌شیت» در فوتبال تصویب شد.

این واژه به عملکرد دروازه‌بانی اطلاق می‌شود که در یک بازی یا دورهٔ مشخص، موفق به بسته نگه‌داشتن دروازه خود می‌شود و هیچ گلی دریافت نمی‌کند.

انتظار می‌رود در گزارش‌های ورزشی، تحلیل‌ها و اخبار فوتبالی، واژهٔ «گل‌پاک» جایگزین کلمهٔ انگلیسیِ «کلین‌شیت» شود.

©️ خبرگزاری صدا و سیما (۱۴۰۴/۱/۱۷) | #واژه‌شناسی

اخیراً سریال «نوجوانی» (۲۰۲۵) دو اصطلاح را بر سر زبان‌ها انداخته است. این دو اصطلاح عبارت‌اند از:

Incel (involuntary celibate)
a member of a group of people on the internet who are unable to find sexual partners despite wanting them, and who express hate towards people whom they blame for this (+)

Manosphere (n)
websites and internet discussion groups that are concerned with men's interests and rights as opposed to women's, often connected with opposition to feminism or dislike of women (+)

این دو را به ترتیب چنین ترجمه‌ کرده‌اند: «تجرد غیرارادی» و «فضای مردانه»

#️⃣ #واژه‌شناسی #زبان_و_جامعه

🍁 How do our brains process speech?

The average 20-year-old knows between 27,000 and 52,000 different words. Spoken out loud, most of these words last less than a second. With every word, the brain has a quick decision to make: which of those thousands of options matches the signal? And about 98% of the time, the brain chooses the correct word. How is this possible? Gareth Gaskell digs into the complexities of speech comprehension.

©️ TED Website or YouTube (2020)

#️⃣ #زبان_و_عصب‌شناسی

💰نرخ‌نامهٔ ترجمه ۱۴۰۴ (نیم‌سال اول)

▪️مطابق با قانون کار ایران و با درنظرگرفتن ساعت کار روزانهٔ مترجمان

این نرخ‌نامه هر شش ماه یک‌بار (اواخر فروردین و مهر) متناسب با شرایط بازار و تورم به‌روزرسانی می‌شود.

©️ از: کانال مترجم‌شدن

#️⃣ #ترجمه #مترجمی

اگر به مباحث زبانی و ترجمه‌ای علاقه دارید، می‌توانید به گروه «قلک زبان و ترجمه» (۱۳۹۹) بپیوندید:

🔗 www.tg-me.com/+MeBEnDd2cK8xMDdk

🍁 ارجحیت تنوع زبانی بر تک‌زبانی: دفاعی شناختی ــ تکاملی

✍🏻 هادی صمدی:

نگریستن از منظری علمی به موضوعاتی که اساساً ایدئولوژی‌زده شده‌اند، اگر نگوییم ناممکن، لااقل بسیار سخت است. به‌خلافِ این تصور نادرست که تک‌زبانی، به‌ویژه از طریق یک زبانِ رسمیِ واحد راه رسیدن به وحدت و کارایی است، شواهد و استدلال‌های قوی نشان می‌دهند که تنوع زبانی، هم در سطح فردی و هم در سطح گروهی، نه تنها یک واقعیت طبیعی، بلکه یک مزیت و برتریِ انکارناپذیر است. این دفاعیه بر منافع شناختیِ فردی، قابلیتِ حل مسئله و نوآوریِ گروهی با تأکید بر نقش استعاره‌ها، و اهمیت تکاملیِ تنوع استوار است.

در سطح فردی
شواهد علمی به‌روشنی نشان می‌دهند که افراد دو یا چندزبانه از مغزی ورزیده‌تر بهره‌مندند. مدیریت همزمان چند نظام زبانی، کارکردهای اجرایی مغز مانند انعطاف‌پذیریِ شناختی و حافظهٔ کاری را تقویت می‌کند. اینها مهارت‌هایی بنیادینی‌اند که در تمام جنبه‌های یادگیری و حل مسئله کاربرد دارند. این افراد همچنین آگاهیِ فرازبانیِ عمیق‌تری دارند. از مجادلهٔ تقدم زبان و تفکر که در گذریم، تردیدی نیست که زبان، هم به لحاظ ساختاری و هم به لحاظ غنای استعاری، تفکر را قاب‌بندی می‌کند. این انعطاف‌پذیریِ شناختیِ بیشتر، به تفکر خلاق و یافتن راه‌حل‌های بدیع‌تر برای مسائل می‌انجامد. علاوه‌بر این، استفاده از چند زبان، ذخیرهٔ شناختی ایجاد می‌کند که می‌تواند سلامت مغز را در دوران سالمندی بهبود بخشد و بروز علائم زوال عقل مانند آلزایمر را به تأخیر اندازد. در مقابل، تک‌زبانی، فرد را از این تمرین‌های غنیِ شناختی و آگاهی نسبت به تنوع چارچوب‌های مفهومی محروم، و به یک نظام زبانی ــ شناختی واحد محدود می‌سازد.

در سطح گروهی
این برتری فردی به سطح گروهی نیز تسری می‌یابد و در اینجا نقش استعاره‌ها برجسته‌تر می‌شود. جوامع و گروه‌هایی که تنوع زبانی را در خود جای داده‌اند، به مخزن غنی‌تری از دانش، دیدگاه‌ها و تجربیات دسترسی دارند. هر زبان، نه تنها حامل تاریخ و فرهنگ، بلکه حامل نظام‌های استعاری منحصربه‌فردی است که شیوه‌های بنیادین نگریستن به جهان و صورت‌بندیِ مفاهیم انتزاعی را شکل می‌دهند. استعاره‌ها صرفاً آرایه‌های ادبی نیستند، بلکه ابزارهای شناختی قدرتمندی‌اند که بر درک ما از مسائل، نحوهٔ استدلال و راه‌حل‌هایی که متصور می‌شویم تأثیر می‌گذارند. تنوع زبانی به معنای دسترسی به مجموعه‌ای وسیع‌تر از این ابزارهای استعاری است. یک مشکل واحد ممکن است در زبان‌های مختلف، و به کمک استعاره‌های متفاوت، به انحای متفاوتی صورت‌بندی شود و در هر صورت‌بندی مسیرهای متفاوتی برای راه‎حل و نظریه‌پردازی گشوده می‌شود. این غنای استعاری مستقیماً به غنا در راه‌حل‌ها و تنوع نظریه‌ها می‌انجامد، زیرا تلاقی این دیدگاه‌های مختلف، همان‌طور که مطالعات روی تیم‌های چندفرهنگی نشان می‌دهند، پتانسیل نوآوری و خلاقیت گروه را به‌شدت افزایش می‌دهد. این تنوع به تحلیل عمیق‌تر مسائل و یافتن راه‌حل‌های جامع‌تر کمک می‌کند. [...]

از منظر تکاملی
اهمیت این تنوع از منظر تکاملی نیز قابل بررسی است. زبان یک سازگاریِ مهم برای انسان است و تنوعِ زبانی محصولِ طبیعیِ فرآیندهای تکاملی است. این تنوع، نه فقط در سطح واژگان و دستور زبان، بلکه در سطح نظام‌های مفهومی و استعاری که هر زبان برای درک جهان توسعه داده است وجود دارد. همان‌طور که تنوع زیستی برای سلامت و پایداری اکوسیستم‌ها حیاتی است، تنوع زبانی نیز انعطاف‌پذیری و مقاومت جامعهٔ انسانی را در برابر معضلات افزایش می‌دهد. هر زبان، با استعاره‌ها و چارچوب‌های مفهومیِ تکامل‌یافته‌اش، مجموعه‌ای از ابزارها برای بقا و پیشرفت است. ازدست‌دادن زبان‌ها به معنای ازدست‌دادن بخشی از این میراث تکاملی و کاهش زرادخانه مفهومی و استعاریِ ما برای مواجهه با ناشناخته‌های آینده است؛ در حالی‌که به اندازهٔ کافی در مقابل تغییرات آینده آسیب‌پذیر هستیم. تلاش برای تحمیل تک‌زبانی، اقدامی علیه این تنوع تکامل‌یافته و به‌مثابهٔ کاهش عامدانهٔ قابلیت سازگاریِ مفهومی و شناختیِ جامعه است.

خلاصه
بنابراین، تنوع زبانی مشکلی که نیازمند راه‌حل باشد نیست؛ بلکه سرمایه‌ای ارزشمند و مزیتی انکارناپذیر برای افراد و جوامع محسوب می‌شود. چنین تنوعی اذهان را توانمندتر و فرهنگ‌ها را غنی‌تر، جعبه‌ابزار استعاری ما را وسیع‌تر و جوامع را نوآورتر، و در نهایت، گونهٔ انسان را از نظر شناختی و فرهنگی سازگارتر و مقاوم‌تر می‌سازد. ارجحیت تنوع زبانی بر تک‌زبانی یک واقعیت شناختی، اجتماعی و تکاملی است و هر سیاستی که به‌جای پذیرش و مدیریت آن، به سمت سرکوب و یکسان‌سازیِ زبانی حرکت کند، در نهایت، به زیان فرد، جامعه و آیندهٔ کشور تمام خواهد شد. حفظ و ترویج تنوع زبانی سرمایه‌گذاری در خلاقیت و پایداری جمعی ماست.

©️ از: کانال تکامل و فلسفه (۱۴۰۴/۱/۲۶)

#⃣ #تنوع_زبانی

🍁 سخنان «غیرعلمی» میرجلال‌الدین کزازی دربارهٔ زبان فارسی

«زبان پارسی از دید من زبانی است که با هیچ زبانی دیگر در جهان سنجیدنی است، اما همتای آن نیست‌. من دانشورانه به برهان بارها گفته‌ام و نوشته‌ام که زبان پارسی از دید ساختار پیشرفته‌ترین زبان است در میان زبان‌های شناخته‌شده. زبان پارسی به پَرند می‌ماند، به نرمی، به نغزی، به زبیایی پرند، که بافته‌ای است ابریشمین. زبان‌های دیگر در سنجش با این زبان به پلاس می‌مانند، که بافته‌ای است ستبر، درشت، دل‌آزار.» (فروردین ۱۴۰۴)

💡 پس‌نوشت: اینکه زبانی به «زیبایی پرند» یا به «دل‌آزاری پلاس» است از حیطهٔ علم خارج است، چون قابل بررسی علمی نیست. و دیگر اینکه، آن بخش از دیدگاه او که قابل بررسی است («زبان پارسی از دید ساختار پیشرفته‌ترین زبان است») هم مورد تأیید زبان‌شناسان نیست.

🎥 ویدیو از: اینستاگرام مؤسسه هورشید

#⃣ #زبان_فارسی #اطلاعات_غلط

🍁 تفاوت perimeter‌ و circumference

✍🏻 حسین حسن‌زاده:

این دو اصطلاح در فارسی به «محیط» ترجمه می‌شود، اما کاربست متفاوتی دارند؛ perimeter‌ معمولاً برای چندضلعی به‌کار می‌رود، اما circumference معمولاً برای دایره و شکل‌های گِرد و کُروی به‌کار می‌رود. تعریف ریاضیِ این دو از این قرار است:

The perimeter of a two-dimensional figure is the sum of the lengths of the sides of the figure. (p. 457)

The circumference is the length of the simple closed curve that forms the circle. (p. 461)

📚 Angle, Allen R. & Abbot, Christine, D. & Runde, Dennis, C. (2017). A Survey of Mathematics. 10th edition. USA: Pearson.

#️⃣ #واژه‌شناسی

🍁 فرهنگستان برای «متروباس» معادل «(اتوبوس) قطاری» را تصویب کرد

💬 نسرین پرویزی (معاون واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی):

به‌تازگی بحثی دربارهٔ راه‌اندازی سامانهٔ اتوبوسرانی برای اتوبوس‌های قطاری، که به نام «متروباس» شناخته می‌شوند، مطرح شده است.

فرهنگستان زبان و ادب فارسی با شنیدن این خبر، دست‌به‌کار شد و پس از بررسی‌های لازم، معادل «اتوبوس قطاری» یا به‌طور اختصاری «قطاری» را برای این واژه تصویب کرد.

[امیدواریم] همزمان با ورود این خودرو (متروباس)، معادل مصوب فرهنگستان هم در جامعه پذیرفته شود و مورد استفاده قرار گیرد.

©️ خبرگزاری صدا و سیما (۱۴۰۴/۱/۳۰) | #واژه‌شناسی

🍁 پدرخوانده یا مادرخوانده؟

🎙بهاره افشاری:

من وقتی برمی‌گردم می‌گم من «مادرخواندهٔ» این بازی‌ام، می‌گم ده دفعه به شوخی توی تمرین‌ها … گفته‌ام که آقای ابوطالبی برای چی اسم بازی «پدرخوانده» باشه؟ بعد، منِ مافیا شب بلند می‌شم بگم «پدرخوانده» باشه. من «مادرخوانده»ام؛ «مادرخوانده» باید باشه. چرا ما همه چیزمان جنسیت‌زده است؟

©️ از: یوتیوب رُک (۱۴۰۴/۱/۳۰)

#️⃣ #زبان_و_جنسیت #زبان_و_جامعه

🎥 ویدیوها در یوتیوب به همهٔ زبان‌ها دوبله خواهد شد

امجد حنیف، معاون یوتیوب، پیش‌بینی کرده است که تا پنج سال دیگر، هر ویدیویی که در یوتیوب آپلود شود به‌طور خودکار به همهٔ زبان‌های دنیا دوبله می‌شود. او می‌گوید هر کلمه در دوبله مانند صدایِ واقعی فرد به‌نظر می‌رسد و حتی لب‌هایش هم طوری حرکت داده می‌شود که انگار دارد به زبان بومی صحبت می‌کند. (بلومبرگ؛ ۱۴۰۴/۱/۲۹)

#️⃣ #زبان_و_فناوری #هوش_مصنوعی

🍁 اعتراض صادق توکلی‌مهر به استفاده از زبان غیررسمی در جلسات شورای شهر ارومیه

صادق توکلی‌مهر، عضو شورای شهر ارومیه، در واکنش به برگزاری جلسات به زبان غیررسمی، این اقدام را مغایر با قانون اساسی و مانعی برای مشارکت همه اعضا دانست.

02:31 ️او تأکید کرد اگر جلسات به فارسی برگزار نشود، از این پس به زبان مادری خود سخن خواهد گفت و خواستار حضور مترجم در صحن شورا خواهد شد.

©️ از: کانال ارومیه کلوب (۱۴۰۴/۱/۳۱)

#️⃣ #زبان_فارسی #زبان_و_سیاست

🍁 Metric Prefixes

📚 Angle, Allen R. & Abbot, Christine, D. & Runde, Dennis, C. (2017: p397). A Survey of Mathematics. 10th edition. USA: Pearson.

🍁 زبان علم و‌ سواد

✍🏻 امید طبیب‌زاده:

زبان‌ها از حیث توانایی در بیان مفاهیم علمی دارای مدارج گوناگونی هستند و بالاترین درجه در حال حاضر متعلق به زبان انگلیسی است! مثلاً بسیاری از قبایل شکارچی در جنگل‌های برزیل کلاً فاقد چیزی به نام زبان علم هستند، یا زبان فارسی در ایران تا حدود سطح لیسانس را در بسیاری از علوم پوشش می‌دهد، و یا زبان‌های آلمانی و فرانسوی حتی به دوره‌های دکترای تخصصی رسیده‌اند، اما در نهایت هر دانشمندی که بخواهد مقاله‌ای فوق‌تخصصی در یکی از علوم دقیق بنویسد، اهل هرکجا که باشد، ناچار است مقاله‌اش را به زبان انگلیسی بنویسد، زیرا می‌داند نوشتن مطلبی علمی که تعداد انگشت‌شماری خواننده پراکنده در کل جهان دارد، به هر زبانی جز انگلیسی به ضرر خودش تمام می‌شود. در حال حاضر، زبان انگلیسی زبان اصلیِ علم است، و این نه از آن روست که انگلیسی در ذات خودش برتر از زبان‌های دیگر است، بلکه به این دلیل است که به‌علل تاریخی و سیاسی مبدل به زبان بین‌المللی و، در نتیجه، زبان تمام دانشمندان جهان شده و به‌مرور برای این مهم آمادگی یافته است. روزگاری زبان لاتین چنین نقشی داشت، روزگاری دیگر فرانسوی، و حالا نوبت به زبان انگلیسی رسیده است.

نخستین گام در یادگیریِ علم با سوادآموزی آغاز می‌شود، و در ایران زبان فارسی از دیرباز تاکنون به علل تاریخی و سیاسی زبان سواد و علم بوده است. کسانی که می‌خواهند زبان دیگری جز فارسی را در مدارس و دانشگاه‌های برخی مناطق ایران جایگزین فارسی بکنند یا متوهمانی هستند که کوچک‌ترین تصوری از دشواری‌های عظیم چنین هدفی ندارند، یا سیاست‌پیشگانی هستند در پی سربازگیری برای اهداف خود. درست است که هر زبانی به‌طور بالقوه می‌تواند زبان علم باشد، اما تا زبانی به‌طور بالفعل به چنین مرتبه‌ای برسد، به امکانات و برنامه‌ریزی‌های عظیمی نیاز دارد.

متأسفانه به علت اهمال حکومت‌ها، سهم همهٔ ایرانیان از حیث توانایی در استفاده از زبانِ سواد و علم مساوی نبوده است؛ کودکان بسیاری در ایران هستند که زبان مادری‌شان فارسی نیست و هنگام ورود به مدرسه، زبان فارسی بلد نیستند. اینان در همان آغاز راه علم‌آموزی باید دو وظیفهٔ دشوارِ زبان‌آموزی و سوادآموزی را هم‌زمان انجام دهند، و همین دشواری سبب می‌شود که عدهٔ زیادی ترک تحصیل کنند. انکار این واقعیت، خبطی نابخشودنی است که متأسفانه بدان عادت کرده‌ایم! راه‌حل این معضل را باید در سیاست‌های زبانی هوشمندانهٔ کشوری مانند آمریکا یافت که هر سال در نظام آموزش ابتدایی خود با انبوهی از کودکان تک‌زبانهٔ چینی و فیلیپینی و اسپانیایی و عربی و فارسی مواجه می‌شود، اما نهایتاً در سطح متوسطه هیچ مشکلی در امر آموزش علم به زبان انگلیسی به آنان ندارد.

©️از: کانال امید طبیب‌زاده (۱۴۰۴/۲/۵)

#️⃣ #زبان_انگلیسی #زبان_فارسی

📚 زبان زنانه در سینما: پژوهشی با رویکرد مطالعات فرهنگی (۱۴۰۴)

✍🏻 شیما بحرینی

«متفکران فمینیست بر این باورند که بسیاری از دلالت‌های زبان جنسیتی‌اند و بر پایۀ تقابل‌های دوگانه بنا شده‌اند، به این معنا که دلالت‌هایی که به زنان و مسائل و احساساتِ مربوط به آنان تعلق گرفته با دلالت‌هایی که به مردان و تجربه‌های مردانه مربوط می‌شود متفاوت است. اگر زبان امری مردانه باشد که زنان صرفاً مصرف‌کنندگان آن‌اند و نقشی فعال در تولید و پیشبرد آن ندارند، در آفرینش هنری هم زنان ابژۀ زیبایی و زیبایی‌شناسی تلقی می‌شوند. نتیجۀ این وضعیت انفعال در آفرینش هنری برای زنان و نقش تعیین‌کنندۀ مردان در ایجاد و استفاده از زبان هنر است.

در فصل نخست کتاب حاضر، جریان مطالعات فرهنگی معرفی و از این بحث شده است که زبان چگونه بازنمایانندۀ فرهنگ است و بنابراین، معنای آن دستخوش تغییر و بازخوانی است. فصل دوم به زبان زنان، به‌خصوص در سینما، و دیدگاه‌های مختلف در این زمینه اختصاص دارد. در فصل سوم، در باب ناکارآمدی نظریۀ روان‌کاوی در فهم و تحلیل آثار سینمایی و همذات‌پنداری با آنها سخن گفته شده است.» (از مقدمهٔ کتاب؛ نشر کرگدن)

#️⃣ #کتاب #زبان_و_جنسیت

📚 زبان زنانه در سینما: پژوهشی با رویکرد مطالعات فرهنگی (۱۴۰۴)

▪️ (فهرست و مقدمۀ کتاب)

✍🏻 شیما بحرینی

🔗 نشر کرگدن

#️⃣ #کتاب #زبان_و_جنسیت

🍁 Mathematics and Language

✍🏻 Allen R. Angel et al:

Length
The basic unit of length in the metric system is the meter. In all English-speaking countries except the United States, meter is spelled “metre.” (Angel et al, 2017: 403)

Volume
In the metric system, volume may be expressed in terms of liters or cubic meters, depending on what is being measured. In all English-speaking countries except the United States, liter is spelled “litre.” (ibid: 405)

Mass versus Weight
Weight and mass are not the same. Mass is a measure of the amount of matter in an object. It is determined by the molecular structure of the object, and it will not change from place to place. Weight is a measure of the gravitational pull on an object. For example, the gravitational pull of Earth is about six times as great as the gravitational pull of the moon. Thus, a person on the moon weighs about 16 as much as on Earth, even though the person’s mass remains the same. In space, where there is no gravity, a person has no weight but does have mass. (ibid: 413)

Percent versus Percentage
When should the word percent be used and when should the word percentage be used? Although writing style manuals are not always consistent on the use of these words, a general rule is given below.

Percent (or the symbol %) accompanies a specific number. The word percent may also be used when a question is seeking a specific percent.

Example 1: Eighty percent of the people liked the movie.

Example 2: More than 80% (or 80 percent) of the boxes weighed more than 1 pound.

Example 3: If a worker’s salary increased from $35,000 to $38,000 what is the percent increase?

Percentage is used without a specific number.

Example 4: A large percentage of the population has had their flu shot.

Example 5: The percentage of the population that has been exposed to the virus is between 60% and 70%.

Some style manuals state that the word percent can be used in place of the word percentage on tables and graphs, and other places where space is limited. Also, in the United States, percent is usually written as one word, but in Europe and elsewhere it is often written using two words, per cent. Note, too, that when writing a percent at the beginning of a sentence […] the words should be written out. (ibid: 564)

Average
An average is a number that is representative of a group of data. There are at least four different averages: the mean, the median, the mode, and the midrange. (ibid: 747)

The mean is the sum of the data divided by the number of pieces of data. The median is the value in the middle of a set of ranked data. The mode is the piece of data that occurs most frequently (if there is one). The midrange is the value halfway between the lowest and highest values. (ibid: 796)

📚 Angle, Allen R. & Abbot, Christine, D. & Runde, Dennis, C. (2017). A Survey of Mathematics. 10th edition. USA: Pearson.

🍁 فرهنگستان: به‌جای «پین‌کردن»، «سنجاق‌کردن» بگویید

💬 نسرین پرویزی (معاون واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی):

در شبکه‌های اجتماعی، واژهٔ «پین» به قابلیتی گفته می‌شود که کاربران از طریق آن می‌توانند پیام‌ها یا فرسته‌های مهم را در بالای صفحه‌ خود ثابت نگه دارند تا دسترسی به آنها آسان‌تر شود.

فرهنگستان زبان و ادب فارسی با توجه به همین کاربرد زیاد، واژهٔ «سنجاق» را معادل «پین» و «سنجاق‌کردن» را معادل فعل آن یعنی «پین‌کردن» تصویب کرد.

کاربران فارسی‌زبان به‌جای عبارت pinned post نیز از «فرستهٔ سنجاق‌شده» استفاده کنند.

©️ خبرگزاری صدا و سیما (۱۴۰۴/۲/۹) | #واژه‌شناسی

🍁 در باب پاسداشت زبان فارسی در میان سیاست‌مداران

✍🏻 محمدجواد حق‌شناس:

یکی از خروجی‌های سفر رئیس‌جمهور به جمهوری آذربایجان این بود که رئیس‌جمهور، با وجود تسلط کامل به زبان کشور میزبان، با زبان سلیس فارسی در مراسم رسمیِ این کشور سخن گفت. مسعود پزشکیان ترجیح داد در راستای دیپلماسیِ عمومی و نزدیکیِ قلوب دو ملت در نشستی غیررسمی اشعاری چند از شهریار را به زبان ترکیِ آذری بخواند، رویکردی که نشان‌دهندهٔ توجه ایشان به ضرورت پاسداشت زبان و فرهنگ پارسی در راستای پروتکل رسمی، منافع و امنیت ملی است.

اصولاً رویکرد و اقدامات مقامات ملی و دولتی، به‌ویژه دولتمردانی که جایگاه سیاسی دارند و استانداران [که] نماد شاخص این صاحب‌منصبان به شمار می‌روند، در امر پاسداری از میراث ملی، معنوی و فرهنگی از جایگاه مهمی برخوردار است.

اینک میهن ما در ماه‌های اخیر شاهد اتخاذ مواضع ناپخته و نگران‌کننده‌ای بوده که توجه بیشتری را طلب می‌کند. بی‌توجهی نشان‌دادن نمایندگان عالیِ دولت در استان‌های شمال‌ غربی و جنوب غربی در این حوزه و سخنان عجیب و غیرعلمی استاندار محترم و اعلام اینکه تنها پیوند مردم آذربایجان و ایران، مذهب شیعه بوده در این راستاست؛ یا برگزاریِ مراسم بزرگداشت نوروز در استان‌های غربی، به‌ویژه در شهر ارومیه، به صورت قومی و سپس برگزاریِ مراسمی با حضور شهروندان آذری‌زبان در حضور مقامات رسمی و سیاسی و سپس خبر انجام سخنرانی به زبان ترکی و کردی در جلسهٔ رسمی شورای شهر ارومیه نشان از تداوم این ناهنجاری‌ها دارد، که سخت نگران‌کننده است.

توییت دو روز گذشتهٔ استاندار به زبان آذری و خط غیرفارسی از آخرین شاهکارهای این مقامات به شمار می‌رود، درحالی‌که هیچ وظیفه‌ای در این حوزه نداشته و اجازه‌ای به این آقایان داده نشده است.

این نوع اقدامات نه فقط از نظر منافع ملی، بلکه از منظر قانونی، سیاسی و امنیتی هم خطرات بسیاری برای کشور دارد. در قانون ممنوعیت به‌کارگیریِ اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه آمده:

«در راستای حفظ زبان فارسی، به‌عنوان یکی از ارکان هویت ملی، به‌کاربردن اصطلاحات بیگانه در گزارش‌ها، مکاتبات، سخنرانی‌ها و مصاحبه‌ها برای قوای سه‌گانه، شرکت‌ها، مؤسسات، سازمان‌ها و نهادهای دولتی ممنوع شده است. همچنین استفاده از این واژه‌ها برای همهٔ تولیدات بخش‌های دولتی و خصوصی که در داخل کشور عرضه می‌شود منع شده است.»

انتظار می‌رود در این زمانه که کشور خود گرفتاری‌های بسیار دارد، با بی‌تدبیری، خودزنی و تخریب داشته‌های‌مان با دست خود زمینهٔ فروپاشی و اضمحلال داشته‌های ارزشمندمان، میراث فرهنگی و معنوی و هویت‌مان را فراهم نکنیم.

©️ از: روزنامه شرق (۱۴۰۴/۲/۱۰)

#️⃣ #زبان_فارسی #زبان_و_سیاست #زبان_و_هویت

🍁 «چرا ایرانیان عرب‌زبان نشدند؟»

✍🏻 شادی داوری:

«از قرن اول تا اواسط قرن سوم هجری را دوران سکوت در تاریخ ایران عنوان کرده‌اند، سکوتی که البته فقط به زبان نوشتاری و نه به زبان گفتاری مربوط می‌شود.

زبان رایج مردم در این دوره به اقرب احتمال، فارسی بوده‌ است، اما این زبان زنده و مردمی، به‌رغم رواج و محبوبیتی که نزد ایرانیان داشت، تا اواسط قرن سوم هجری یعنی زمان پدیدارشدن شرایط لازم برای حیات مستقل خود، نتوانست شأنی درخور نوشتار بیابد.

در این سه قرن، شاعران و نویسندگان ایرانی بسیاری ظهور کردند، اما همه یا به عربی می‌نوشتند و یا به پهلوی و مردم ایران در این میان، نه تنها وقعی به رقابت این دو زبان نمی‌نهادند، بلکه چه بسا از وجود چنین رقابتی نیز بی‌خبر بودند.» [از مقدمهٔ مقالهٔ «چرا ایرانیان عرب‌زبان نشدند؟» (۱۳۸۴)]

استاد فرزانه جناب آقای دکتر امید طبیب‌زاده در جستار وزین‌شان (۱۳۸۴) به واکاویِ این وضعیت پرداخته و بر این باورند که زبان پهلوی از اواخر ساسانی زبانی مرده محسوب شده و زبان عربی نیز، که با تکیه بر قدرت خلفا در دیوان‌های حکام عرب در عراق و ایران و ماوراءالنهر جانشین خط و زبان پهلوی شده بود، هیچ‌گاه در نزد ایرانیان رواج نیافت و به محض سست‌شدن حمایت خلفا از آن، از زندگیِ اجتماعیِ مردم ایران و نیز از حیات دیوانیِ ایران خارج شد و در نهایت، به زبان عبادت محدود گردید.

اما سؤال اصلی اینجاست که چرا ایرانیان مانند اقوام دیگر چون مصری‌ها و الجزایری‌ها پس از پذیرفتن اسلام، عرب‌زبان نشدند؟

آقای دکتر طبیب‌زاده (همان) در این باب، چهار دلیل عمده را برمی‌شمارند:

➊ دلایل زبانی: بدین معنا که چون عربی زبانی سامی و از خانوادۀ زبان‌های آفروآسیایی است، پس از اسلام فقط جانشین زبان‌هایی شد که همچون خودش به خانوادۀ زبان‌های آفروآسیایی تعلق داشتند.

➋ عامل اقتصادی: در واقع، فراگیریِ زبان عربی برای تودۀ ایرانیان نفع مالی نداشت، چون نه کالاهای بازرگانان عرب به‌سوی ایالات ایران روان می‌شد و نه پیشه‌وران عرب‌زبان در سراسر ایران پراکنده شده بودند تا برخورد با آنان و سودای کسب منفعت بیشتر، ایرانیان را به فراگیریِ زبان عربی ترغیب کند.

➌ عامل سیاسی: یعقوب لیث زبان فارسی را به‌عنوان زبان دیوانی و رسمیِ قلمرو حکومت خود برگزید، چون هم می‌دانست فارسی یگانه زبانی است که می‌تواند به‌عنوان زبان میانجی میان اقوام گوناگون و چندزبانۀ ایران به‌کار رود و هم می‌خواست با انتخاب این زبان در مقابل زبان عربی، استقلال حکومت خود را از دستگاه خلافت عباسی نشان دهد.

➍ عامل فرهنگی: برتولد اشبولر (۱۳۷۹) عرب‌زبان‌نشدن ایرانیان را قبل از هرچیز ناشی از حیات زبانی مستقل و زنده، یعنی فارسی، در میان آنها دانسته است که در تمام مدت سیادت عرب، یکه‌تاز صحنۀ وسیع زندگی مردم ایران بود و باعث شد اقوام ایرانی ایرانی باقی بمانند.

در نهایت، استاد باورمندند که «زبان عربی هیچ‌گاه تهدیدی برای زبان فارسی نبوده است. مردم ایران هرگاه منفعتی در فراگیری زبان عربی دیدند، بی‌درنگ به آموختن آن کوشیدند همانگونه که خط اعراب را پذیرفتند.» [همان]

اگرچه «علما و دانشمندان ایرانی در سه قرن آغازین اسلامی، اجازه یا امکان نگارش به فارسی را نداشتند، [اما] به رسالت خود که همانا اندیشیدن و بیان روشن افکار خود بود ادامه دادند،» [همان] یعنی دانش ایرانی به زبان عربی به حیات خود ادامه داد و مانع پدیدآمدن انقطاع در مطالعات ایرانی گردید. به عبارتی اگرچه «در آن قرون سکوت، هیچ اثری به فارسی نوشته نشد، [اما] تجاربی که پس از آن به دست آمد و منتقل شد از جمله مهم‌ترین عوامل رشد و شکوفایی زبان و ادبیات فارسی در ادوار بعد محسوب می‌شود.» [همان]

چرا که «زبان و ادب فارسی طی دوره‌های گوناگون رشد آن، همواره داشته‌های خود را حفظ کرده و در عین حال با کسب یافته‌های جدید، بر غنای خود افزوده است.» [همان] شعر عروضی از آن جمله است.

📝 پس‌نوشت: امید طبیب‌زاده، نشر دانش، شمارۀ ۱، پیاپی ۱۰۸، بهار ۱۳۸۴.

©️ از: کانال زبان‌شناسی تاریخی (۱۴۰۴/۱/۱۴)

#️⃣ #زبان_فارسی #زبان_عربی