У Горках адкрылі памятны знак да 185-годдзя сельскагаспадарчай акадэміі – на беларускай мове

Памятны знак усталяваны напачатку кастрычніка ў сэрцы студэнцкага гарадка Беларускай дзяржаўнай сельскагаспадарчай акадэміі. Яна пачала сваю працу ў жніўні 1840 года над назвай Горыгорацкай земляробчай школы.

З 1848 году — Горыгорацкі земляробчы інстытут. За ўдзел студэнтаў і выкладчыкаў у паўстанні 1863 - 1864 г. установа была пераведзена ў Пецярбург – на тэрыторыі Беларусі да канца Расійскай імперыі не засталося вышэйшых навучальных устаноў. Інстытут быў адноўлены ў Горках толькі ў 1919 годзе.

Год таму на тэрыторыі сельскагаспадарчай акадэміі ў Горках адкрылі помнік землеўпарадчыкам – ён аформлены на рускай мове.

Экспанаты Музея Яўгеніі Янішчыц перададуць у Пінск

Пасля інфармацыі аб ліквідацыі школьгага музею Яўгеніі Янішчыц паўстала хваля занепакоенасці і абурэння. Навіна выклікала рэзананс, піша «Наша Ніва».

Як стала вядома, Міністэрства культуры РБ паведаміла, што ў адпаведнасці з Кодэксам РБ аб культуры лічыць мэтазгодным народны музей Яўгеніі Янішчыц перадаць Музею Беларускага Палесся горада Пінска, які ў сваю чаргу ўжо даў згоду прыняць новую калекцыю.

Пастанова чакае фармальнага зацвярджэння яшчэ ў адной інстанцыі - на кастрычніцкім пасяджэнні Пінскага райвыканкама павіннае быць прынята рашэнне аб перадачы экспанатаў Музею Беларускага Палесся.

«Добра, што музей будзе. Кепска, што згубіцца ў дзясятках залаў музея Беларускага Палесься.
Шкада , што музей у Мерчыцах, дзе вучылася Паэтка ня ўзяў да сябе экспазіцыю. Усё ж, можна было б тады і ў Мінску стварыць музей, дзе Яўгенія Янішчыц вучылася, працавала, жыла і загінула», - піша ў сацсетках пісьменніца Аксана Спрынчан.

У абноўленых музеях дзецям паказваюць малалетніх вязняў канцлагераў

Месяц таму ў віцебскай гімназіі №3 імя А. С. Пушкіна адкрылі абноўлены музей былых малалетніх вязняў нацысцкіх канцлагераў. Як паведамляе выданне «Віцьбічы», архіўныя дакументы, фатаграфіі і інсталяцыя, якая аднаўляе ўнутраны выгляд баракаў канцлагераў (у тым ліку з дзецьмі-вязнямі), «дазволілі наведвальнікам адчуць жах і бесчалавечнасць таго часу».

У ліпені ў Полацку пасля трохгадовай рэканструкцыі адкрыўся абноўлены Музей баявой славы. У ім школьнікаў таксама знаёмяць з жахамі ваеннага часу – у тым ліку, на прыкладзе малалетніх вязняў канцлагераў (на здымку).

Раней прадстаўнікі Беларускага інстытута публічнай гісторыі адзначалі, што непедагагічныя падыходы ў адукацыі, звязаныя з занадта рэалістычнай дэманстрацыяй жахаў вайны, могуць нанесці дзецям псіхалагічную траўму.

👀 «Амаль не адшукаць»: дзе ў Мінску жаночыя помнікі?

Матэрыял паказвае, што ў сталіцы, акрамя Еўфрасінні Полацкай, жанчыны, якія ўплывалі на беларускую гісторыю, у публічнай прасторы амаль не ўшанаваная. Ёсць асобныя барэльефы (Стэфанія Станюта, Ганна Абуховіч), «збіральныя» вобразы кшталту «Радзімы-маці» і нават «Марсіяначка», але ў «Залатым коле беларускай навукі» жанчын няма зусім. Артыкул прапануе прайсціся маршрутамі і паглядзець, як улады фактычна бачаць ролю жанчын у гісторыі.

Чытаць: «Салідарнасць»

Школьнікам будуць расказваць пра "спробу дзяржаўнага перавароту" і "ўмяшанне Захаду ва ўнутраныя справы" Беларусі. Такія тэмы ёсць у новым падручніку "Гісторыя Беларусі ў кантэксце сусветная гісторыі" для вучняў 11 класа, які ўважліва вывучыла @euroradio.

"У краіне адпрацоўвалася адна з формаў "каляровых рэвалюцый". Асабліва моцны ціск аказваўся ў інфармацыйнай прасторы (інтэрнэт-парталах, сацыяльных сетках)", — пішуць у падручніку.

Падзеі 2020-га там называюць "спробай дзяржаўнага перавароту", у выпадку поспяху якога апазіцыя звярнулася б "за дапамогай да ЗША і ЕС для правядзення новых выбараў ці ваеннага ўмяшання".

Адно з заданняў у падручніку — даказаць ці абвергнуць тэзіс "каляровыя рэвалюцыі парушаюць нормы міжнароднага права і суверэнітэту дзяржаў".

Відавочна, калі ўсё гэта ёсць у новым падручніку — яно будзе і на выпускных экзаменах.

Падпольная памяць

Як сцвярджаюць іспанскія гісторыкі, памяць аб ахвярах рэпрэсій — не проста сведчанні, але часам таксама форма супраціву.

Чытаць далей

Спасылка без VPN

Ірына Кашталян: «Сістэма вучыць катаваць крок за крокам»

Гісторык Ірына Кашталян, сябра Беларускага інстытута публічнай гісторыі, у інтэрв’ю DW тлумачыць, што пасля 2020 года гвалт у Беларусі ператвараецца ў сістэму: гэта не разавыя эпізоды, а руцінізацыя жорсткасці і ўцягванне ў яе розных інстытуцый.
Закранаюцца асобна пытанні асабістай адказнасці выканаўцаў і тое, як грамадству дамагацца справядлівасці для ахвяр. Важна, што размова насычаная гістарычнымі прыкладамі і паралелямі — праз іх сённяшні досвед Беларусі лепш бачыцца ў шырэйшым кантэксце.
Ключавая тэма — патрэба дакументаваць і асэнсоўваць практыкі дзяржаўнага гвалту, каб афіцыйная палітыка памяці не замоўчвала і не апраўдвала іх.

🔗 Чытаць інтэрв’ю: Deutsche Welle

Археолаг паказала, якое хараство знайшлі сёлета на гарадзішчы Банцараўшчына

Дачны кааператыў «Крынічны» пад Мінскам размешчаны на месцы археалагічнага помніка — гарадзішча Банцараўшчына. Тут у 20‑х гадах мінулага стагоддзя пачаліся маштабныя даследаванні, у выніку якіх была выдзеленая банцараўская археалагічная культура. Навукоўцы працягваюць вывучаць гарадзішча і сёння.

https://nashaniva.com/379509

Без VPN — https://bit.ly/nashaniva#/379509

У Гродна адкрылі мемарыяльную дошку педыятру Міхаілу Шэйбаку

Месяц таму да 85-годдзя Гродзенскай абласной дзіцячай клінічнай бальніцы на ўваходзе ва ўстанову ўрачыста адкрылі памятную дошку ў гонар славутага педыятра Міхаіла Шэйбака. У цырымоніі прынялі ўдзел яго сыны – навукоўцы Уладзімір і Васіль Шэйбакі.

Міхаіл Шэйбак (1930 - 2007) — ураджэнец вёскі Капашчава Навагрудскага раёна. Доктар медыцынскіх навук, прафесар, навуковец у галіне педыятрыі. Аўтар 280 навуковых прац, 3 манаграфій, 2 вынаходніцтваў – яны тычыліся хваробаў органаў дыхання, даследаванняў мікраэлементаў у арганізме дзіцяці.

У апошнія гады ў Беларусі на будынках медыцынскіх устаноў з’явілася не адна мемарыяльная дошка ў гонар лекараў. У жніўні ў Полацку адкрылі памятны знак у гонар хірурга Івана Храімянкова, які ўзначальваў мясцовую чыгуначную бальніцу.

Пачатак татальнай калектывізацыі і ўсеагульнага гора

Артыкул тлумачыць, як пастанова кампартыі 20 кастрычніка 1929 года запусціла суцэльную калектывізацыю: прымусовае аб’яднанне гаспадарак у калгасы, “раскулачванне”, масавыя дэпартацыі і голад пачатку 1930-х. Да канца дзесяцігоддзя ў калгасы і саўгасы было загнана да 93% сялянскіх двароў, а традыцыйны лад вёскі быў фактычна знішчаны.

🔗 Чытаць: Novy Chas

Як улады Беларусі знішчаюць нацыянальную памяць (2020–2024)

Беларуская Рада культуры прадстаўляе маштабнае даследаванне, прысвечанае палітыцы дзяржавы ў справе (дэ)канструявання нацыянальнай гістарычнай памяці ў адукацыі, сімволіцы, грамадскай і культурнай прасторы.

У працы сабраныя факты, сведчанні і дакументы, што паказваюць, як улады мэтанакіравана:

◾️звязваюць нацыянальную сімволіку з калабарацыянізмам;
◾️выдаляюць імёны герояў і рэпрэзентацыю паўстанняў;
◾️перапісваюць падручнікі і змяняюць гістарычны кантэкст;
◾️праводзяць мілітарызацыю адукацыі і навязваюць “русский мир”.

Асобны раздзел даследавання прысвечаны знішчэнню культурных кодаў праз забароны, канфіскацыі і палітычную цэнзуру — ад кніг Святланы Алексіевіч і Альгерда Бахарэвіча да школьных праграм і гістарычных дат.

Даследаванне выкананае вясною 2025 года на замову Беларускай Рады культуры і часткова прафінансаванае Дацкім інстытутам культуры.

У ёй таксама прадстаўлены рэкамендацыі, як праз культурныя і адукацыйныя ініцыятывы можна супрацьстаяць дзяржаўнай палітыцы знішчэння нацыянальнай ідэнтычнасці.

📖 Чытайце даследаванне цалкам тут

Як у расійскай Вязьме ўшаноўваюць памяць Максіма Гарэцкага

У 1993 г. па ініцыятыве Мінкульта Беларусі і Адміністрацыі Вяземскага раёна на ўскраіне Вязьмы (Смаленская вобласць) каля абрыву, дзе супрацоўнікі НКУС расстрэльвалі вязняў з мясцовай турмы, адкрылі помнік Максіму Гарэцкаму (1893 - 1938). У горадзе дагэтуль ушаноўваюць памяць беларускага пісьменніка, які быў тут расстраляны.

У 2015-м невядомыя пашкодзілі помнік выстраламі, але былі праведзены аднаўленчыя працы. У апошнія гады сюды рэгулярна водзяць экскурсіі, каб ушанаваць памяць М. Гарэцкага і ўсіх ахвяр палітычных рэпрэсій.

Прычым, як паведамляюць мясцовыя рэсурсы, «2 красавіка ў Дзень яднання народаў Расіі і Беларусі ў вяземскіх краязнаўцаў склалася традыцыя збірацца ў памятнага знака М.І. Гарэцкаму і ўсім ахвярам палітычных рэпрэсій і ўскладаць кветкі». Так было і сёлета. А ў маі студэнты Смаленскага казацкага інстытута прамысловых тэхналогій і бізнесу прыбралі тэрыторыю вакол помніка і абнавілі клумбы, высадзіўшы кветкі.

Працяг ніжэй

Пачатак вышэй

Адзначым, што памятны знак у Вязьме, як і помнік у Мінску на плошчы Свабоды былі адкрытыя ў межах маштабнай мемарыяльнай кампаніі да 100-годдзя пісьменніка ў 1993 годзе. Пасля ўсталявання дзеючага рэжыму ў Беларусі значных афіцыйных ушанаванняў класіка не адбывалася.

Наадварот, у 2012 годзе пры падрыхтоўцы да «Дажынак» у Горках, нягледзячы на пратэсты грамадства, быў знесены дом, у якім у 1926 - 1928 гадах жыў пісьменнік і на якім была размешчаная памятная дошка.

Наогул тэма савецкіх рэпрэсій і рэпрэсаваных у афіцыйнай палітыцы памяці Беларусі пераважна замоўчваецца. У Курапатах, дзе стаіць памятны крыж Максіму Гарэцкаму, рэгулярна фіксуюцца акты вандалізму, якія ўладам аніяк «не ўдаецца» спыніць.

🎓 Першы рэктар БДУ, які называў СССР фашысцкай катавальняй

Да дня нараджэння Уладзіміра Пічэты (21 кастрычніка 1878) — гісторыка і першага рэктара БДУ. Артыкул распавядае пра яго шлях: стварэнне ўніверсітэта ў Мінску, падтрымку беларусізацыі, канфлікты з уладай, арышт, ссылку і няўдалыя спробы вярнуцца — і чаму поўнай біяграфіі Пічэты не вучаць у школах і ВНУ.
Рэкамендуем для разумення, як фармуецца і выціскаецца памяць пра “нязручных” інтэлектуалаў.

🔗 Чытаць: Zerkalo

📖 У Літву прыбылі з Ватыкана ўнікальныя рукапісныя кодэксы з «Пагоняй»

На міжнароднай выставе «Пагоня і лілея» ў Ракішскім краязнаўчым музеі паказваюць арыгіналы і копіі раскошных альбомаў бул Папы Пія IX — створаныя ў XIX ст. для Ватыкана і аздобленыя нацыянальнай сімволікай (сярод іх — «Пагоня», гербы родаў, сюжэты з гісторыі ВКЛ). Кодэксы прывезеныя з Апостальскай бібліятэкі, іх кошт ацэньваюць каля 1 млн €, таму суправаджаліся спецыяльнай аховай. Аздабленнем кодэксаў займаліся арыстакраткі з нашых земляў: Марыя з Тызенгаўзаў Пшаздзецкая (польскі пераклад), Ідалія з Сабанскіх Броэль-Плятэр (літоўскі) і Наталля з Біспінгаў Кіцкая (царкоўнаславянскі). Выстава — першае «вяртанне» гэтых манускрыптаў у рэгіён, дзе яны былі створаныя.
Падрабязней на Нашай Ніве

ℹ️ Ініцыятаркай праекта альбома была Марыя з Тызенгаўзаў Пшаздзецкая — ураджэнка Паставаў, мастачка і дабрачынніца. Рэкамендуем прачытаць пра яе асобны артыкул у Вікіпедыі, падрыхтаваны акадэмічным дырэктарам нашага Інстытута Аляксеем Ластоўскім.