Аўтар даследавання «Нацыянальная палітыка Польскай дзяржавы на Палессі ў 1921 - 1939 гадах» атрымаў прэмію Крушэўскіх

Тыдзень таму падчас III Кангрэса даследчыкаў гісторыі Літвы, Польшчы, Украіны і Беларусі ў Варшаўскім універсітэце адбылася цырымонія ўручэння прэміі імя Ядвігі і Збігнева Крушэўскіх. Узнагароджвалі аўтараў найлепшых доктарскіх дысертацый на тэму польскіх межаў у ХХ ст. Першую прэмію атрымаў Павел Абламскі (на здымку злева) – за выданне «Нацыянальная палітыка Польскай дзяржавы на Палессі ў 1921 - 1939 гадах», якое выйшла летась.

У яго даследаванні расказваецца, як Палессе аказалася прасторай канкурэнцыі нацыянальных праектаў (беларускага, украінскага, польскага), якімі былі наступствы перапісу насельніцтва ў 1931-м у Палескім ваяводстве (большасць назвала роднай мовай «тутэйшаю»), якімі былі спробы асіміляваць і паланізаваць палешукоў.

Некалькі год таму прэстыжныя прэміі ў Польшчы атрымала кніга Славаміра Лотыша «Пінскія балоты. Прырода, веды і палітыка ў польскім Палессі да 1945 года».

Гісторык з ЗША выдаў серыю кніг пра барацьбу Гітлера супраць партызан у Беларусі

Antonio J Muñoz піша, што 20 год вывучаў архівы краін Еўропы і ЗША. Вынікам стаў выхад англамоўнай серыі пра партызан на Усходнім фронце – значная частка матэрыялу прысвечана падзеям у Беларусі.

У маі пабачыла свет кніга «Вайна Гітлера супраць партызан падчас аперацыі «Барбароса», чэрвень 1941 г. - вясна 1942 г.». Летам – «Вайна Гітлера супраць партызан падчас Сталінградскай аперацыі, вясна 1942 г. - вясна 1943 г.».

У лістападзе пабачыць свет «Вайна Гітлера супраць партызан падчас Курскай наступальнай аперацыі, вясна - восень 1943 г.». Серыю завяршыць кніга «Вайна Гітлера супраць партызан падчас аперацыі «Баграціён», вясна - лета 1944 г.».

На думку аўтара, яго праца — адзіная на Захадзе, якая ахоплівае практычна ўсе аперацыі паміж найбуйнейшай партызанскай арміяй, якую бачыў свет, і антыпартызанскімі сіламі Трэцяга рэйху. Выданні раскрываюць чытачам вочы на малавядомы канфлікт у тыле, не менш жорсткі, чым на фронце.

У Белаазёрску адкрылі помнік беларускай крэветцы. Разгледзілі яго ўважліва

Навіна, якая гучыць крыху як анекдатычная (улічваючы ўсе гісторыі з імпартазамяшчэннем), агаліла два трэнды – дадатны і адмоўны.

Першае – у варунках ідэалагічнай дзяржаўнай мабілізацыі даводзіцца радавацца скульптурным аб'ектам, якія падкрэсліваюць адметнасці рэгіёну (крэветкі нідзе больш у мясцовай прыродзе не водзяцца, акрамя возера Белага каля Белаазёрска).

А другі трэнд у тым, што скульптура выклікае пэўныя сумненні ў яе эстэтычных якасцях. Як быццам крэветку хацелі ахінуць дзяржаўным сцягам ды ў апошні момант пасаромеліся. З іншага боку, заўважае скульптар, да якога мы звярнуліся па каментар, крэветка чалавечых памераў з'яўляецца жудасным стварэннем з фільмаў жахаў, таму рамантызаваны антураж вакол яе не зашкодзіць. «Калі б твор быў замоўлены больш прафесійнаму аўтару, то, магчыма, выглядаў бы ён лепш. Аднак вялікай колькасці прафесійных скульптараў сёння не даюць магчымасці працаваць у Беларусі», - кажа наш эксперт.

«Маё дзіця дома расказвае, што мы ўсё яшчэ ваюем з немцамі». Чаму цяпер вучаць у беларускай школе

Дзяржаўнай сімволікі, пахвалы рэжыму і ідэалогіі на занятках стала прыкметна больш, кажуць беларусы. Сваякі вучняў беларускіх школ і былы педагог на ўмовах ананімнасці расказалі @gazetaby, як гэта адбываецца.

https://nashaniva.com/378495

Без VPN — https://bit.ly/nashaniva#/378495

У Івацэвічах адкрылі дошку Піліпу Пестраку, які сядзеў у турме за дзейнасць супраць уладаў

Напрыканцы верасня ў сувязі са святкаваннем 80-годдзя Івацэвіцкай цэнтральнай бібліятэкі ўрачыста адкрылі памятную дошку паэту і празаіку Піліпу Пестраку, чыё імя носіць установа. Дошка выканана на беларускай мове.

Піліп Сямёнавіч Пестрак (1903 - 1978) нарадзіўся ў вёсцы Сакоўцы (цяпер Івацэвіцкі раён). Пасля бежанства разам з бацькамі вярнуўся ў Заходнюю Беларусь, працаваў лесніком Косаўскага лясніцтва, служыў у Войску Польскім. За падпольную дзейнасць у шэрагах КПЗБ быў зняволены польскімі ўладамі ў Гродзенскай турме (1929 - 1933). Пасля вызвалення быў зноў арыштаваны, сядзеў у турмах Пінска, Вільні, Гродна – да 1939-га.

Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР (1964), заслужаны дзеяч культуры БССР (1968). Імем Піліпа Пестрака названы вуліцы ў Мінску і Гродне. У сталіцы на доме па вуліцы Леніна, 4, дзе ён жыў, пісьменніку ўстаноўлена мемарыяльная дошка.

У Музеі гісторыі польскіх габрэў POLIN у Варшаве пройдуць экскурсіі на беларускай мове для дарослых і дзетак​

Гісторык і даследчыца Таццяна Казак з Гродна 12 кастрычніка правядзе беларускамоўную экскурсію ў Музеі польскіх габрэў POLIN у Варшаве.

Экскурсія для дарослых адбудзецца па пастаяннай экспазіцыі, якая распавядае пра 1000 гадоў гісторыі польскіх яўрэяў.

Наведнікам прапануецца перанесціся ў мінулае і паглядзець на пачатак габрэйскага пасялення на польскіх тэрыторыях. Па дарозе будуць таксама Нясвіж і Мір, прыпынак у Гваздзяцы, дзе знаходзіцца адна з найбольш прыгожых сінагог у Еўропе.

Гэта будзе размова пра супольную польска-беларуска-габрэйскую гісторыю, пра тое, як часта габрэйская спадчына аб’ядноўвала прадстаўнікоў розных народаў.

Таксама Музей да свята Сукот запланаваў творчыя майстар-класы і экскурсіі для дзяцей і дарослых — яны адбудуцца 11 кастрычніка.

Уваход на мерапрыемствы вольны, але трэба зарэзераваць бясплатныя квіткі па адрасе [email protected]. Падрабязней тут.

Рэкамендуем да прагляду сёння - у дзень, калі ўспамінаем чалавека, які бачыў Беларусь як супольную справу ўсіх яе народаў.

Сёння спаўняецца 86 гадоў з дня, калі ў вёсцы Парэчча на Піншчыне быў забіты Раман Скірмунт - прадпрымальнік, палітык, ідэолаг «краёвасці», старшыня ўраду Беларускай Народнай Рэспублікі ў 1918 годзе. Менавіта ён сфармуляваў ідэю незалежнасці БНР і зрабіў Пагоню яе гербам.
На відэа гісторык Алесь Смалянчук, аўтар кнігі «Раман Скірмунт (1868–1939). Жыццяпіс грамадзяніна Краю», успамінае падзеі: хто мог стаяць за забойствам, як мясцовыя ўспрынялі смерць, і чаму ў Парэччы ёсць дзве магілы з імем Скірмунта.

Пра габрэяў не згадалі. У «Трасцянцы» адкрылі мемарыял ахвярам «генацыду беларускага народа»

Раней падобныя мемарыялы з’явіліся ва ўсіх абласных цэнтрах Беларусі, а некалькі тыдняў таму тыпавы памятны знак «Дрэва жыцця» адкрылі і ў сталіцы – на тэрыторыі былога лагера смерці. На адкрыцці чыноўнікі і прадстаўнікі Генпракуратуры заявілі пра намер ворагаў падчас вайны «знішчыць беларускі народ» і жаданне «даць прававую ацэнку карнікам, якія здзекаваліся з нашага народа».

Мяркуючы па паведамленнях дзяржСМІ, пра забітых у Трасцянцы габрэяў не згадвалася. Між тым лічыцца, што ў Трасцянцы былі знішчаныя некалькі дзясяткаў тысяч габрэяў з заходнееўрапейскіх краін, а таксама значная частка з каля 100 тысяч ахвяр Мінскага гета.

На думку многіх экспертаў, распачатая ў 2021 годзе Генпракуратурай справа пра «генацыд беларускага народу» мае палітычныя мэты і выкарыстоўваецца для антызаходняй рыторыкі. Згодна закону пад «беларускім народам» улады маюць на ўвазе ўсіх савецкіх грамадзян, якія жылі на тэрыторыі БССР.

Выйшла кніга «І даўней так пелі : музычны фальклор старавераў паўночна-заходняй Беларусі»

Выданне Вольгі Барышнікавай прысвечана музычнаму фальклору старавераў Падзвіння. У кнізе — 45 аўтэнтычных песень (іх можна паслухаць у аўтэнтычным выкананні), расшыфроўкі, этнамузыкалагічныя каментары на беларускай, рускай і англійскай мовах. А таксама рэдкія запісы гутарак і здымкі, сабраныя альбо зробленыя падчас фальклорна-этнаграфічных экспедыцый.

Самыя раннія аўдыязапісы — з 1963 года, а самая старая спявачка, голас якой можна пачуць у выданні, — 1890-х гадоў нараджэння. Кніга складаецца з трох раздзелаў: «Валачобныя песні», «Крутухі, хараводы, пахадушкі», «Лірычныя песні».

Аўтар кнігі – этнамузыколаг, выкладчык традыцыйнага спеву Вольга Барышнікава, ураджэнка вёскі Германавічы Шаркаўшчынскага раёна Віцебска вобласці.

У Стоўбцах паставілі помнік танку Т-72 – з тлумачэннем, якое выклікае пытанні

У верасні ў Стоўбцах адкрылі помнік, на пастаменце якога ўстаноўлена музейная версія танка Т-72. Узор мясцовым уладам перадало Мінабароны. Міністр Віктар Хрэнін заявіў, што гэты танк – увасабленне «подзвігу тых, хто ў грукаце бітваў Вялікай Айчыннай вайны набліжаў перамогу, руйнуючы ворага на палях бітваў».

Аднак вядома, што асноўным танкам Чырвонай арміі падчас Вялікай Айчыннай быў Т-34, помнік якому ўстаноўлены ля мінскага Палаца афіцэраў. Танк Т-72 быў прыняты на ўзбраенне ў СССР толькі ў 1973 годзе і лічыцца сімвалам савецкай бранятэхнікі часоў Халоднай вайны.

Таксама ў верасні макет танка Т-72 усталявалі ў Барысаўскім кадэцкім вучылішчы. Раней, у 2021 годзе, аналагічны помнік з'явіўся ў Наваградку. За гэтымі падзеямі таксама стаяла Мінабароны. Танк Т-72 вырабляўся ў Расіі да сярэдзіны 1990-х і сёння лічыцца састарэлым.

Дзве нечаканыя памятныя дошкі на школах

У апошнія гады на беларускіх школах масава з'яўляюцца дошкі ў гонар герояў Савецкага Саюза часоў Вялікай Айчыннай вайны. Але часам здараюцца памятныя знакі і ў гонар іншых дзеячаў. У верасні прайшлі дзве даволі нечаканыя цырымоніі.

У Мастах на будынку СШ №5 адкрылі памятную дошку Васілю Валадосю (1932 - 2005 гг.). Ён кіраваў Мастоўскай райсельгастэхнікай (1974 - 1994), якая займала высокія месцы ва ўсесаюзных сацыялістычных спаборніцтвах. Школу №5 назвалі ў гонар Валадося летась.

А на будынку Малоткавічскай СШ у Пінскім раёне адкрылі памятную дошку ў гонар Мікалая Касцечкі (1946 - 2022). Ураджэнец суседняй в. Дамашыцы служыў у савецкай і расійскай разведцы. У 2000-м яму было прысвоена званне героя Расіі, да 2009-га ён займаў пасаду першага намесніка начальніка ГРУ. У апошняй падзеі ёсць вельмі дзіўнае вымярэнне: дошку Касцечку ўрачыста адкрылі… у другі раз. Першы раз гэта адбылося ў 2022-м. Магчыма, новую цырымонію ў школе правялі ў сувязі з прыездам гасцей з РФ.

🕯 Размоўны клуб ТБМ у Беластоку запрашае на сустрэчу памяці і роздуму.
Напярэдадні Ночы растраляных паэтаў мы сустрэнемся, каб узгадаць тых, каго знішчылі за волю быць сабой — за слова, песню, за любоў да сваёй зямлі. Мы пагаворым пра лёсы, што зніклі ў цемры, пра магілы без імёнаў, пра архівы, якія яшчэ могуць расказаць праўду. З намі будзе даследчык сталінскіх рэпрэсій, дырэктар Беларускага інстытута публічнай гісторыі Ігар Станкевіч — чалавек, які вяртае галасы тым, каго хацелі пазбавіць права быць пачутымі.
📅 12.10.25
🕑 14:00
📍 ul. Świętego Rocha 5/32 Białystok
Памяць — гэта не толькі боль. Гэта сувязь пакаленняў, якая трымае нас у супольнасці.
Пакуль мы памятаем, яны жывуць.
Пакуль гаворым па-беларуску — працягваецца тое, што хацелі знішчыць каты.
💬 Уваход вольны. Прыходзь, каб слухаць, размаўляць і адчуць, што гісторыя — гэта мы.

У Беларусі адкрылі першую капліцу з праекта расійскіх спецслужбаў

Праект «Маўклівае Рэха вайны» быў ініцыяваны ў Расіі ў другой палове 2000-х ветэранамі ваеннай контрразведкі і ФСБ. З таго часу ў РФ паспелі ўсталяваць 19 капліц у памяць пра загінулых у Вялікай Айчыннай байцах. 20-ю капліцу адкрылі ў канцы верасня ў Крупскім раёне каля мястэчка Бобр на месцы гібелі ў 1944 годзе байца «Смерш» Васіля Чабатарова.

Тэлеканал СТВ памылкова паведаміў, што ён з'яўляецца ўраджэнцам Крупскага раёна: насамрэч – РСФСР. Тыпавая капліца ўпрыгожана георгіеўскім крыжом, знакам адрознення часоў Расійскай імперыі, і праваслаўнымі іконамі.

На гэтым жа месцы даўно ўсталяваны помнік Васілю Чабатарову, а ў самім Бабры стаіць бюст герою Савецкага Саюза. У 2006 годзе паведамлялася, што на бюсце Чабатарова знайшлі ўлёткі з тэкстам «Далоў рускіх акупантаў з дзяржаўных пасадаў незалежнай Рэспублікі Беларусь!», пасля чаго быў затрыманы мастак і мясцовы жыхар Алесь Пушкін.

Агарэлышава: “Гісторыя - пра тых, хто мае ўладу, часцей за ўсё пра мужчын”

Гендарная даследчыца Алена Агарэлышава разважае пра тое, як у афіцыйных інтэрпрэтацыях мінулага ствараецца “пантэон герояў” без жанчын і без цэлых старонак гісторыі - ВКЛ, БНР, паўстання Каліноўскага. Паводле яе, гісторыя, якую прапануюць сёння, выключае “нязручныя” фігуры і перыяды, фармуючы вобраз краіны праз прызму ўлады, а не грамадства.
👉 Поўны тэкст можна прачытаць тут: gazetaby.com

Сто гадоў таму беларускія палітэмігранты прызналі Менск «адзіным цэнтрам» адраджэння

Да юбілею Другой Усебеларускай канферэнцыі, што адбылася ў кастрычніку 1925 года ў Берліне, Радыё Свабода публікуе матэрыял пра выбар беларускіх дзеячоў, якія прызналі Менск цэнтрам нацыянальнага жыцця і вырашылі вярнуцца ў савецкую Беларусь.

Сябра нашага Інстытута, гісторык Аляксандр Пашкевіч, каментуе, як гэтыя рашэнні былі ўспрынятыя, чаму многія з тых, хто паверыў у магчымасць “адраджэння”, трагічна скончылі, і што гэты досвед можа сказаць пра сённяшнія падзелы і спробы “прымірэння”.

Чытаць на «Свабодзе»

У Пінскім раёне больш няма музея Яўгеніі Янішчыц

Раней музей вядомай беларускай паэткі, якая паходзіла з тых мясцін, быў у школе ў вёсцы Парэчча, у якой Яўгенія Янішчыц вучылася ў 9‑10 класах. Аднак цяпер гэтую школу закрылі, а сабраныя музейныя экспанаты сталі па сутнасці нікому не патрэбныя.

https://nashaniva.com/379027

Без VPN — https://bit.ly/nashaniva#/379027

🎨 Сёння — дзень нараджэння Язэпа Драздовіча (1888–1954)

13 кастрычніка спаўняецца 137 гадоў з дня нараджэння Язэпа Драздовіча — мастака, скульптара, этнографа, археолага, педагога і пісьменніка.

Сёлета выдавецтва «Беларусь» у супрацы з Нацыянальным мастацкім музеем выпусціла міні-альбом «Язэп Драздовіч» — кароткі, але багата ілюстраваны агляд жыцця і творчасці мастака. Аўтарка і складальніца — Надзея Усава. Кніга выдадзеная на трох мовах — беларускай, рускай і англійскай.

Выданне змяшчае якасныя рэпрадукцыі, у тым ліку з музейных калекцый, і можа стаць добрымі ўводзінамі ў свет Драздовіча — ад зямных краявідаў да яго «касмічных серый». 🚀📚

"Тутэйшыя" і "ворагі дзяржавы": як міжваенная Польшча бачыла Палессе

Гісторык Павел Абламскі тлумачыць, як катэгорыя «тутэйшыя» стала інструментам дзяржаўнай палітыкі і чаму галоўнай пагрозай на Палессі ўлады лічылі не беларусаў, а украінскі нацыянальны рух. Размова — пра перапісы, паланізацыю і механізмы кантролю рэгіёна.

Чытаць на Беларуская Служба Польскага радыё.

У сталічнай гімназіі адкрылі музей гісторыі Мінска – пра сталінскія рэпрэсіі змаўчалі

У верасні ў гімназіі №22 афіцыйна адкрылі музей «Родны сэрцу горад мой». Назва і дэвіз («Тваёй ганаруся я славай») аформлены па-беларуску, а сама экспазіцыя – па-руску. Першы стэнд прысвечаны старажытнаму Менску. Затым адразу ідуць стэнды пра гісторыю горада пасля ўваходжання ў склад Расійскай імперыі. Акцэнт зроблены на гісторыі Мінска ў XX ст. і пасляваенным развіцці сталіцы.

Адзін са стэндаў прысвечаны прадстаўнікам улады: ад мінскіх губернатараў – да дзейнага старшыні Мінгарвыканкама Уладзіміра Кухарава.

Цікава, што ўказаныя толькі гады працы на пасадах «кіраўнікоў Мінска перыяду 1917-1937». Мяркуючы па ўсім, у экспазіцыі адсутнічае інфармацыя пра тое, што падчас сталінскіх рэпрэсій амаль усе яны былі расстраляныя. Напрыклад, Емяльян Жуковіч пасля адстаўкі з пасады старшыні Мінгавыканкама ў чэрвені 1937-га паспеў папрацаваць наркамам фінансаў БССР усяго некалькі месяцаў і быў арыштаваны ў лістападзе.

Музей Вольнай Беларусі запрашае на варкшопы па лічбавізацыі калекцый!

У межах Беларускай музейнай лабараторыі працягваюцца практыкаарыентаваныя сустрэчы па пытаннях стварэння лічбавых калекцый. На наступнай сустрэчы, якая адбудзецца 20 кастрычніка, вас чакаюць варкшопы:

16.00-17.00 “Алічбоўка нумізматычных калекцый у сучасных еўрапейскіх музеях: Нацыянальны музей у Варшаве" (Раман Крыцук, навуковы супрацоўнік у Кабінеце манет і медалёў Нацыянальнага музея ў Варшаве)

17.00-19.00 “Дзе шукаць сродкі для лічбавізацыі калекцый” (Ганна Мальчук-Вакулінская, польская экспертка, доктарка гуманітарных навук і кіраўнічка партала "Kasa na Kulture").

Варкшопы разлічаны на самае шырокае кола зацікаўленых удзельнікаў – як арганізацый, так і прыватных асобаў. Мова – беларуская і польская.
Прыняць удзел у мерапрыемстве можна ў офлайн і онлайн фарматах. Рэгістрацыя – да 19 кастрычніка ўключна.

Дата: 20 кастрычніка
Час: 16.00 - 19.00
Месца: Музей Вольнай Беларусі, Foksal 11/1, Варшава